GELDGEBP EK REM OP ö DIGITALISERING

SPECIAL^
DOOR: HANS BEKKERS EN SJOERD HARTHOLT
----------------------- Verouderde wetgeving en een gebrek
aan financiën zijn de belangrijkste oorzaken van traag
digitaliserende en innoverende gemeenten. En verder zou
het rijk veel meer werk moeten maken van het beveiligen
van het internet.
Wetgeving - in het algemeen - maakt innovatie en
digitalisering bij mijn gemeente onnodig moeilijk
GEMEENTEN VERWACHTEN AANPAK INFORMATIEVEILIGHEID DOOR HET RIJK
1
een kwart van de ondervraagden ‘gebrek aan
gemeenten en de Gemeentelijke Thermo­
derheid noemt een belemmerende gemeen­
meter (een enquête in samenwerking met
telijke organisatiestructuur als reden, waarbij
bureau Berenschot) waaraan 90 gemeente­
er voor nieuwe projecten bijvoorbeeld veel
secretarissen deelnamen.
goedkeuringen en handtekeningen van 'bo­
Uit de rondgang komt naar voren dat de
meeste gemeentesecretarissen aangeven dat
venaf’ nodig zijn. Dat werkt vertragend. Een
financiën’ en een kwart voor ‘ouderwetse
wetgeving' als belangrijkste factor. Een min­
hun eigen gemeente niet snel genoeg digitali­
enkele gemeentesecretaris vindt onvoldoende
kennis bij gemeenten de belangrijkste faal­
seert. Ook vindt het merendeel de gemeente
factor.
‘De grote
financiële
versnelling zou
van het rijk
moeten komen’
j
] Mee Eens
] Niet eens/niet oneens
|
] Oneens
Voor de Gemeentelijke Thermometer, een
gezamenlijk onderzoek van Berenschot en
Binnenlands Bestuur, werden in mei alle 388
gemeentesecretarissen benaderd. 90 secreta­
rissen deden aan de enquête mee, een respons
was 23 procent. De rondgang van Binnenlands
Bestuur is gehouden door middel van een vra­
genlijst die door twaalf gemeentesecretarissen
is ingevuld.
>1
cent) geeft aan dat ambtenaren zich goed be­
wust zijn van risico’s bij digitale (on)veiligheid.
Mijn gemeente digitaliseert snel genoeg in
vergelijking met de samenleving
Slechts één van de twaalf ondervraagden is
ervan overtuigd dat ambtenaren binnen zijn of
haar gemeente genoeg nadenken over de
ethiek rondom innovatieve projecten.
Het tempo van digitaliseren moet ieder geval
omhoog. Al met al vindt slechts een derde
van de ondervraagde gemeentesecretarissen
dat zijn of haar gemeente snel genoeg digitali­
seert in vergelijking met de samenleving. Op
] Helemaal mee eens
de vraag of de gemeente innovatief genoeg
is, geeft slechts een kwart een bevestigend
] Mee Eens
|
| Niet eens/niet oneens
antwoord. De helft vindt van niet. Een verkla­
|
] Oneens
ring zou kunnen zijn dat de politieke betrok­
kenheid bij digitalisering niet groot genoeg is.
I
I Helemaal mee oneens
Ruim de helft geeft dat ruiterlijk toe.
niet altijd toereikend te zijn voor goede resul­
Een opvallend gegeven dat naar voren komt
PAPIER EN POTLOOD
In vergelijking met de samenleving digitali­
seren en innoveren gemeenten te lang­
zaam, zo stellen de meeste gemeente­
taten. 42 procent van de ondervraagden
uit de antwoorden van gemeentesecretaris­
sen is dat de helft niet tevreden is over de re­
GEMEENTEN KUNNEN ‘SOLO’
NIETS OPLOSSEN
secretarissen in de rondgang. Ze noemen
Een ander probleem lijken de contracten met
van hun gemeente heeft opgeleverd. Daar­
mee werpen ze tegelijkertijd de vraag op of
diverse voorbeelden waaruit dat blijkt. Zo is
(software)leveranciers te zijn. Omdat deze
digitalisering van gemeentelijke dienstverle­
Irma Woestenberg, gemeentesecretaris van
Den Bosch, zegt in een reactie op de rond­
gang dat individuele gemeenten de expertise
en de financiële middelen missen om digitale
dienstverlening goed aan te pakken. ‘De Ver­
eniging van Nederlandse Gemeenten besloot
op het VNG-congres tijdens de Algemene
Ledenvergadering om de verbetering dienst­
verlening en digitalisering als gemeenten meer
gezamenlijk te gaan aanpakken.' Alleen wan­
neer gemeenten meer samen optrekken kan
er iets veranderen, denkt Woestenberg, die bij
de VNG lid is van de Stuurgroep Samen Orga­
niseren. ‘Het programma biedt ons voordelen
op het gebied van kwaliteit, kennis en efficien­
cy. Ik verwacht dat we hierdoor als gemeenten
de dienstverlening komende jaren beter en in
een hoger tempo kunnen aanpakken.’ Woes­
tenberg kijkt ook met een schuin oog naar het
regeerakkoord, dat er nog moet komen. ‘De
grote financiële versnelling zou van het rijk
moeten komen. Ik hoop op een impuls van 1
miljard zodat we als overheid digitaal snel en
goed bij de tijd kunnen komen.’
het pas sinds kort mogelijk om gemeentelijke
vaak lang lopen, kunnen nieuwe mogelijk­
producten als paspoorten thuis te laten be­
heden niet worden benut.
niet innovatief genoeg. Wanneer factoren voor
belemmeringen op innovatie en digitalisering
bij gemeenten op een rij worden gezet, kiest
zorgen, stemmen burgers nog steeds met
papier en potlood en is er nog een aanzienlijk
geeft aan dat de eigen gemeente niet genoeg
budget hanteert voor digitalisering. Precies de
sultaten die digitalisering van dienstverlening
helft denkt dat het budget hoog genoeg is.
Welke factor is de grootste rem voor innovatie?
ning voor gemeenten wel voldoende oplevert
ten opzichte van de kosten die ervoor worden
gemaakt.
Gemeentesecretarissen benoemen tegenover
DIGITALE KENNIS
Wat zorgen baart, is dat een aanzienlijk
deel van de gemeentesecretarissen aan­
geeft dat ambtenaren niet voldoende
Binnenlands Bestuur daarvoor diverse oorza­
digitaal vaardig zijn voor hun taakuitoefening.
VEILIGHEID
Uit het andere onderzoek, de Gemeentelij­
ke Thermometer, komt naar voren dat ge­
meentesecretarissen vinden dat het rijk
ken, waarbij ouderwetse wetgeving er boven­
Amper één op de vijf secretarissen denkt dat
veel meer werk moet maken van het beveili­
uit steekt als factor voor traag digitaliseren.
het wel snor zit met die vaardigheden, terwijl
Zo’n driekwart van de ondervraagden stelt
een derde van de ondervraagden stelt dat dit
] Gebrek aan financiën
vooral centraal moeten worden opgepakt en
dat wetgeving in het algemeen de digitalise­
niet zo is. De rest geeft aan daar niet over te
kunnen oordelen.
] Ouderwetse wetgeving
ondersteund. Ruim tweederde van de 90
responderende secretarissen vindt ook dat in­
aantal gemeentelijke websites dat geen
mobiele versie heeft.
ring en innovatie van gemeenten onnodig be­
lemmert. Met name strenge privacywetgeving
lijkt daarbij een grote belemmerende rol te
spelen, aangezien 58 procent zegt het ermee
eens te zijn dat die innovatie voor gemeenten
onnodig moeilijk maakt. Bij digitalisering van
1
Dat stellen gemeentesecretarissen in twee
verschillende onderzoeken van Binnen­
lands Bestuur: een rondgang onder twaalf
] Helemaal mee eens
BINNENLANDS BESTUUR -W EEK 2 4 2017
BINNENLANDS BESTUUR -W EEK 2 4 2017
GELDGEBP EK
REM OP ö
DIGITALISERING
VERANTWOORDING
|
gen van het internet. Informatieveiligheid zou
] De organisatiestructuur
Wanneer het gaat om kennis over smart
city-toepassingen en digitalisering van dienst­
verlening, is er zelfs niet één gemeentesecre­
taris die denkt dat de ambtenaren genoeg
kennis hierover hebben voor hun taakuitoefe­
gemeenten wordt privacywetgeving door
driekwart als een onnodige hindernis ervaren.
ning, Gemeentesecretarissen denken dat er
De budgetten voor digitalisering blijken ook
bewustzijn: minder dan de helft (zo’n 42 pro-
nog winst te halen valt op het gebied van
formatiebeleid en ict-ontwikkeling een rol
moeten spelen in de formatie van het nieuwe
|
van gemeenten
] Allemaal
|
| Onvoldoende kennis
hoog als gewenst aandachtspunt, net achter
de roep om extra aandacht voor veiligheid in
bij gemeenten
Hj Anders, namelijk
kabinet. Daarmee scoorde digitalisering zeer
het algemeen en ondermijning van het lokaal
gezag in het bijzonder.
Op het vlak van digitalisering vinden gemeen-
►
SPECIA
m
ICT
tesecretarissen het zorgen voor een betere in­
formatieveiligheid veruit het belangrijkste item:
ruim de helft pleit ervoor dat het rijk die hand­
schoen oppakt. Eén op de drie gemeentelijke
topambtenaren vindt ook extra oog voor pri­
vacy hard nodig. Een bijna even hoog per­
Data-gedreven beleid*
De gemeentelijke organisatie gebruikt datagegevens
om de besluitvorming te verbeteren:
centage pleit voor het invoeren van verplichte
iet-standaarden en open data. Een enkele
gemeentesecretaris noemt ook het benoe­
men van een speciaal verantwoordelijke
minister voor iet als optie.
Volgens Digicommissaris Bas Eenhoorn,
sprekend op het jaarcongres van de Vereni­
ging van Nederlandse Gemeenten, kunnen
gemeenten niet volstaan met het wijzen naar
het rijk alleen als het om beveiliging van de in­
formatievoorziening gaat. 'Overheden moeten
1
BINNENLANDS BESTUUR - WEEK 24 2017
het gezamenlijk doen, omdat ze een geza­
menlijke verantwoordelijkheid hebben burgers
overheid die strijd niet alleen aankunt, De gro­
niet in de steek te laten. 'Je moet als één
te wereld om ons heen is daarvoor eenvou­
daar. Het is te versnipperd.’
In gezamenlijkheid zal er een antwoord moe­
overheid samenwerken en ervoor zorgen dat
digweg te sterk.
ten worden gevonden op de voortschrijdende
het digitale verkeer veilig gebeurt', aldus
Aan de hand van fragmenten uit de film The
ondermijning en het misbruik van data. 'De
Eenhoorn. ‘Nee, het is geen hype. Alle ge­
Circle naar een verontrustende roman van
overheid moet zorgen dat alles veilig gebeurt.
meenten hebben intussen malware gehad.
Wij lopen achter de feiten aan met al die
Dave Eggers laat Eenhoorn zien hoe Goog-
Wij moeten hiervoor gezamenlijk aan de bak.
Hiervoor is lef en leiderschap nodig, en af en
hacks. We moeten als overheden voorkomen
dat we door cybercriminelen digitaal worden
gegijzeld.'
Zijn punt is dat je als centrale of decentrale
le-achtige ondernemingen de overheid het
nakijken geven, met de burger als slachtoffer.
Die snelle ontwikkeling vraagt volgens Een­
toe buiten de streepjes treden’, aldus Een­
hoorn. ‘Dat hoort een boardroom-zaak te zijn
hoorn om nieuwe wetgeving: 'We komen er
en niet iets voor een paar medewerkers
niet meer met een wetje hier en een wetje
onder in de kelder.’ ®
COLUMN JAN VERHAGEN
TEKORTEN
BESTAAN NIET
'De gemeenten hebben de komende jaren
ook minder aan uitgeven. Of meer. Dat is de
géén tekorten op het sociaal domein.' Dat
keus van de gemeenten zelf. Daarom, zo
kondigt de Raad voor de financiële verhou­
concludeert de adviesraad, kun je niet zeg­
dingen deze maand aan in zijn advies 'Geld
gen dat de gemeenten een tekort of een
(om te) zorgen’. Die adviesraad houdt per 1
overschot hebben op het sociaal domein.
juli op te bestaan, na twintig jaar, en toont
Wel kun je zeggen dat de gemeenten zelf de
‘Famous last words van
adviesraad?’
hiermee op de valreep een heel bijzondere vi­
keus maken om meer of minder aan uit te
geen volledige compensatie meer te krijgen,
sie op de gemeentefinanciën.
geven aan het sociaal domein dan ze van het
want het is toch onmogelijk dat ze er tekor­
Het sociaal domein, dat is de zorg voor ou­
rijk krijgen. Tekorten bestaan niet - dus heb­
ten op krijgen. Immers, tekorten bestaan
deren, jongeren en werklozen. De gemeen­
ben de gemeenten geen tekorten! Tekorten
ten kregen van het rijk daarvoor twee jaar ge­
bestaan niet, keuzes wel.
niet, keuzes wel.
De Raad voor de financiële verhoudingen
leden 10 miljard euro, en krijgen over twee
Zijn dit de famous last words van de Raad
heeft twintig jaar bestaan. Twintig jaar, waarin
jaar nog maar 9 miljard euro. Tegelijkertijd ne­
voor de financiële verhoudingen? Het rijk
men de kosten voor het sociaal domein toe.
vindt van wel. Het rijk heeft het advies jui­
hij voortdurend met adviezen is gekomen om
tekorten bij gemeenten op allerlei beleidster­
De gemeenten verwachten daarom forse te­
korten. Maar de Raad voor de financiële ver­
houdingen ziet geen tekorten opdoemen. Zijn
redenering: de gemeenten zijn niet verplicht
om de rijksbijdrage van 9 miljard euro aan het
sociaal domein te besteden. Ze mogen er
chend in ontvangst genomen. Alle gemeen­
reinen te voorkomen of op te lossen. En na
telijke claims voor meer geld kan het rijk
voortaan afwijzen. Omdat tekorten niet be­
twintig jaar ontkent de raad opeens dat ge­
staan, kunnen de gemeenten niet meer vra­
ben. Dit zijn geen famous last words van een
gen om compensatie voor tekorten. Ook
voor nieuwe taken hoeven de gemeenten
gerespecteerde adviesraad, dit is het ijlen
meenten überhaupt tekorten kunnen heb­
van een stervende.
Meer informatie? Neem contact op met:
Marcel van der Meer of Jan Willem Hulst
via telefoonnummer 020 - 573 3621
of per e-mail [email protected]
BINNENLANDS
©BESTUUR