Dialyseren we tot op het einde ?

Dialyseren we tot op het einde ?
Een zorg van verpleegkundigen
Dialyseren we tot op het einde ?
JA!
• Vp stellen weinig vragen bij dialyse voor
patiënten die niet in aanmerking komen
voor transplantatie
– owv vergevorderde leeftijd, bijkomende
medische problemen ea
• Palliatief, niet terminaal
Dialyseren we tot op het einde?
JA?
Wel veel vragen als patiënten ondanks goede
verpleegkundige zorg :
• verzwakken en ‘achteruitgaan’
• over een verminderde, beperkte levenskwaliteit
beschikken
• geen vooruitzicht op beterschap van complicaties
hebben
• palliatief én terminaal zijn
Casus Meneer Albert
• 82 jaar, gehuwd, twee zonen
• Ischemie van de darm waarvoor totale
colectomie
• Post-operatief, nierinsufficiëntie
• Chronische dialyse
Casus Meneer Albert
• Tijdens de lange hospitalisatie en door de
medische toestand, wordt Albert helemaal
afhankelijk van verpleegkundige zorg
• “wil het liefste doodgaan”
• “dit is geen leven”
• “het is genoeg geweest”
Casus Meneer Albert
• Gesprekken artsen, echtgenote en Albert
• Albert put moed uit voorstel dat ontslag
mogelijk is
• Heeft weer zin in therapie
• Enkele goede maanden thuis
• Heropname met pneumonie
Casus Meneer Albert
•
•
•
•
Korte prognose
Albert verzwakt, maar blijft helder
Wil doorgaan want, geen last van dialyse
Albert overlijdt tussen twee dialysedagen in
Bezorgdheid en ongenoegen van
verpleegkundigen…..
• Problemen rond medisch beleid:
DNR-codering, starten en stoppen dialyse
• Verschil in visie “wanneer is het genoeg geweest”
• Vraag om waardering voor complexe zorg
– vaak langdurig,
– patiënten die weinig te stimuleren zijn
– met een beperkte levenskwaliteit.
..…leidden tot:
• Vraag naar een overlegmoment voor alle zorgverleners,
zowel op de dialyseafdeling als de verpleegafdeling nefro
• Eind 2003: ethisch overleg (2 avonden)
– het bijna voltallige multidisciplinair team van beide
afdelingen discuteerde over medische beslissingen,
– aan de hand van bekende casussen en
– onder begeleiding van een ethicus en het palliatief
support team.
• 2004: opstart van een aantal initiatieven op beide
afdelingen
1.Hemodialyse
Zorgenplan
maandelijks overleg
patiëntendossier
2.Verpleegafdeling nefrologie
Overleg
dagelijks
wekelijks
1. Support op Hemodialyse:
het Zorgenplan
Doelstelling:
• Een zwaar hulpbehoevende patiënt
• waarbij wij vermoeden dat de levensduur
beperkt is,
• wordt aan een verpleegkundige toegewezen,
• die als zorgcoördinator optreedt
• en zo meewerkt aan een kwalitatieve zorg
op maat
1. Support op Hemodialyse:
het Zorgenplan
Praktische uitvoering:
• Maandelijks overleg tussen de zorgcoördinatoren,
arts, hoofdverpleegkundige, sociaal werker:
– patiënten toewijzen
– evalueren van reeds in het zorgenplan opgenomen
patiënten
• Een speciaal ontworpen dossier voor de opvolging
van de patiënt.
• ! Don’t mention ‘the word’(= ‘palliatief’)!?
Het Zorgenplan
dossier
1. Support op Hemodialyse:
het Zorgenplan
Voordelen
• Betere uitgangspositie om palliatieve zorg
te introduceren en te continueren
• Beschikbaarheid van relevante informatie
nodig bij een beslissing rond
therapiebeperking
• Communicatie en samenwerking met de
thuiszorg
1. Support op Hemodialyse:
het Zorgenplan
Valkuilen:
• Initiatiefnemers stuiten op weerstand: niet elke
verpleegkundige heeft affiniteit met dit zorgaspect
• Werkdruk - werkrooster
• Verantwoordelijke arts niet altijd aanwezig
• Toekenning van patiënten: veel kandidaten voor
enkele verpleegkundigen
• Vrijwillige inzet van enkelen met pikken op die
enkele kippen
1. Support op Hemodialyse:
het Zorgenplan
Hoe dit initiatief volhouden? Nood aan:
• Ondersteuning initiatiefnemers vanuit het
artsenteam, het diensthoofd, de collegaverpleegkundigen en het palliatief supportteam
• Mogelijkheden tot het volgen van relevante
vorming
• Faciliteiten om de nodige tijd te kunnen spenderen
aan de uitbouw van dit project
2. Support op de verpleegafdeling
nefrologie: overleg
Doelstelling:
• Het verbeteren van de communicatie tussen
artsen en verpleegkundigen zodat
– (1) Meer duidelijkheid rond medische
beslissingen
– (2) Verpleegkundige kan participeren in overleg
dat aan een medische beslissing voorafgaat.
2. Support op de verpleegafdeling
nefrologie: overleg
Praktische uitvoering:
• Dagelijks korte briefing van dagverantwoordelijke
met arts
• Wekelijks interdisciplinair overleg met
–
–
–
–
arts, assistent,
diensthoofd, dagverantwoordelijke, verpleegkundigen
verpleegkundige palliatief supportteam
sociaal werker, diëtiste
2. Support op de verpleegafdeling
nefrologie: overleg
Voordelen:
• Verpleegkundigen kunnen zorg uiten ivm
zin van therapie
• Beperking therapie is bespreekbaar
• Ontslagplanning en management
• Palliatieve zorg is integreerbaar
2. Support op de verpleegafdeling
nefrologie: overleg
Valkuilen:
• Keuze van een juist moment om iedereen
gemotiveerd rond de tafel te brengen
• Door tijdsgebrek wordt soms de discussie over
precaire patiënten uit de weg gegaan
• Palliatief Supportteam is niet altijd
vertegenwoordigd, waardoor gelegenheden gemist
worden waar een advies wenselijk was
2. Support op de verpleegafdeling
nefrologie: overleg
Hoe dit initiatief volhouden? Nood aan:
• Vrijmaken van tijd om overleg te laten doorgaan
• Onderscheid tussen essentie en detail: to the point
blijven
• Sfeer van vertrouwen waarbij men openstaat voor
verschillende visies en waarbij men naar elkaars
motivatie kan luisteren
Uitdagingen voor beide diensten
• Beide initiatieven kunnen enkel optimaal tot hun
recht komen als de afdelingen samenwerken want
de hulpbehoevende patiënten ‘pendelen’ vaak
tussen beide afdelingen. Concreet:
– De verworven informatie en de gemaakte afspraken
zouden op beide afdelingen ter inzage moeten zijn bv.
via electronisch dossier
– Uitwisseling van ervaringen tussen verpleegkundigen
van beide afdelingen zou tot stand moeten komen bv.
via wederzijdse deelname van vp aan overlegmomenten
Uitdagingen voor beide diensten
Stimulerende aanleiding:
start Niercentrum Hasselt 26 januari 2006
dialyse en opnameafdeling vormen twee-eenheid
resp. werkgroepen streven naar integratie, o.a.:
werkgroep ‘We care 4U’ (U2?)
zorgenplan-team dialyse
referentieverpleegkundigen opnameafdeling
Meerwaarde van het PST
• Advies bij beslissing stoppen dialyse: PST
als ‘coach’ met ervaring op vele afdelingen
omtrent niet-behandelbeslissingen
• Erover waken dat niet alleen energie wordt
gestoken in beslissingsproces maar ook in
zorg na beslissing
Meerwaarde van het PST
• bij stoppen dialyse op verpleegafdeling:
– terminale zorg (bv. symptoomcontrole: myoclonieën,
onrust) en ondersteuning van familie (bv. loslaten van
zorg, machteloosheid bij toezien)
• Advies bij verpleegkundige zorg bv. palliatieve
wondzorg; frekwentie glycemiemetingen
• Overgang naar palliatieve thuis/RVTzorg
• Pijn- en symptoomcontrole
Vergelijking 2003-2005
qua support bij overleden dialyse-pten
2003
6
2005
0
4
5
4
29
31
zonder
PST
Zorgenplan
zonder
Zorgenplan
PST
Beide