Casuïstiekbespreking Stoppen met eten en drinken

Casuïstiekbespreking
Stoppen met eten en drinken
19 november 2015
Welkom
• Lied Songbird van Fleetwood mac
• Theoretisch kader
Door Margot Verkuijlen
• Casus
Door Petra Kapteijns
PAUZE
• Casus deel 2
Door Petra Kapteijns
• Certificaat wordt digitaal toegestuurd.
• Nadat het evaluatieformulier is
ingevuld.
• Evaluatieformulier is te vinden op de
website.
• Per mail ontvangt u na vanavond nog
de directe link.
Songbird van Fleetwood mac
BEWUST AFZIEN VAN ETEN EN DRINKEN OM HET
LEVENSEINDE TE BESPOEDIGEN
MARGOT VERKUYLEN
SPECIALIST OUDERENGENEESKUNDE
KADERARTS PALLIATIEVE ZORG
NOVEMBER 2015
CASUÏSTIEKBESPREKING
• 19.10-19.30 UUR: PRESENTATIE
• 19.30-20.00 UUR: CASUS 1
• 20.00-20.25 UUR: PAUZE
• 20.25-21.05 UUR: CASUS 2
• 21.05-21.25 UUR: VRAGEN EN DISCUSSIE
BEWUST STOPPEN MET ETEN EN
DRINKEN
• WAT VOOR IDEEËN HEBBEN JULLIE BIJ “BEWUST STOPPEN MET ETEN
EN DRINKEN”?
• WAT KOMT ER BIJ JE OP ALS JE DENKT AAN IEMAND DIE STOPT MET
ETEN EN DRINKEN?
• WELKE VRAGEN HEBBEN JULLIE VOORAF OVER DIT ONDERWERP?
ZORG VOOR MENSEN DIE BEWUST
AFZIEN VAN ETEN EN DRINKEN OM HET
LEVENSEINDE TE BESPOEDIGEN 2014
BEWUST VS. SPONTAAN “VERSTERVEN”
Bewust “versterven”
Spontaan “versterven”
Mensen kiezen bewust om niet meer te
eten/drinken om levenseinde te
bespoedigen.
Vergevorderde dementie/uitgezaaide kanker
 honger- en dorstgevoelens
ZELFBESCHIKKING
• EEN KEUZE DIE IEDEREEN ZELF KAN EN MAG MAKEN:
•
VERDER LEVEN HEEFT GEEN ZIN
•
KWALITEIT VAN LEVEN IS ONVOLDOENDE
•
CONTROLE OVER DE MANIER EN HET MOMENT V AN STERVEN
• KAN VERGELEKEN WORDEN MET WEIGEREN VAN EEN
BEHANDELING/ZORG
• WORDT NIET BESCHOUWD ALS ZELFDODING
• BESLUIT HANGT NOGAL EENS SAMEN MET AFGEWEZEN
EUTHANASIEVERZOEK
WILSBEKWAAMHEID
1.
KENBAAR MAKEN VAN EEN KEUZE
2.
BEGRIJPEN VAN RELEVANTE INFORMATIE
3.
BESEFFEN EN WAARDEREN VAN DE BETEKENIS VAN DE INFORMATIE
VOOR DE EIGEN SITUATIE
4.
LOGISCH REDENEREN EN BETREKKEN VAN DE INFORMATIE IN HET
OVERWEGEN VAN DE BEHANDELOPTIES
PLICHT ARTS
• IEDERE ARTS HEEFT DE PLICHT HET GESPREK AAN TE GAAN ALS DE PATIËNT HET TER
SPRAKE BRENGT
• DE ARTS KAN HET OOK ZELF TER SPRAKE BRENGEN WANNEER PATIËNT
OVERWEEGT/GESTOPT IS MET ETEN EN DRINKEN
PERSOONLIJK: PAST BINNEN SCALA (MEDISCHE)
BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE,
DUS ALTIJD BESPREKEN
INFORMATIE VOOR PATIËNT/NAASTEN
• FOLDER HOSPICE DE DUINSCHE HOEVE
• “UITWEG” (CHABOT EN BRAAM, 2013)
VOORBEREIDENDE FASE
• INFORMATIE, VOORBEREIDING EN ONDERSTEUNING VAN PATIËNT EN
NAASTEN
• AANPASSING VAN MEDICATIE
• BENODIGDE MIDDELEN
• ORGANISATIE EN COÖRDINATIE VAN ZORG
• WILSVERKLARING EN WETTELIJK VERTEGENWOORDIGER
WAT GEBEURT ER IN HET LICHAAM?
NORMAAL
VASTEN
ketonlichamen
glucose (en vrije
vetzuren)
WAAROM GOED VERDRAGEN?
• BIJ VETVERBRANDING ONTSTAAN KETONLICHAMEN  PIJNSTILLEND EFFECT
• LICHAAM MAAKT ENDORFINES AAN TIJDENS STRENG VASTEN  GEVOEL
VAN WELBEHAGEN/EUFORIE
• BIJ GERINGE VOCHTINNAME ONTSTAAT EEN PROGRESSIEVE
NIERFUNCTIESTOORNIS  SUFHEID
HOE LANG DUURT HET?
Duur vanaf niet
drinken tot aan
overlijden
Bij een dodelijke
ziekte
Bij een ernstige
ziekte
Als er geen dodelijke
of ernstige ziekte is
Na < 7 dagen
22
18
0
Na 7-9 dagen
10
9
5
Na 10-12 dagen
10
7
4
Na 13-15 dagen
8
4
10
Na 16-18 dagen
3
0
1
Na 19-30 dagen*
8
4
3
Na 31-60 dagen*
0
6
2
Na > 60 dagen*
0
1
2
TOTAAL
61
49
27
Chabot, 2007
BELOOP
• ONDERZOEK BIJ 102 HOSPICEVERPLEEGKUNDIGEN (GANZINI 2003)
• 85% V.D. PATIËNTEN OVERLEED <15 DAGEN
• SCHAAL 0-10:
• PIJN:2
• LIJDEN:3
• KWALITEIT VAN STERVEN:8
• 90% V.D. VERPLEEGKUNDIGEN BEOORDEELDE HET OVERLIJDENSPROCES ALS
GOED
PALLIATIEVE ZORG
• PIJN
• MICTIEKLACHTEN
• OBSTIPATIE
• MONDPROBLEMEN
• SLAAPPROBLEMEN
• DELIER
STERVENFASE VERLOOPT NIET ANDERS DAN BIJ LEVENSBEDREIGENDE ZIEKTE
TERUGKOMEN OP VERZOEK
• BESPREKEN HOE OM TE GAAN MET VERZOEK VAN PATIËNT OM TOCH
TE DRINKEN
• BEOORDELING WILSBEKWAAMHEID
• PATIËNT HEEFT ALTIJD DE MOGELIJKHEID TERUG TE KOMEN OP ZIJN
VERZOEK
DELIER
• ONBEWUST VRAGEN OM DRINKEN
• TERUGVALLEN OP AFSPRAKEN DIE EERDER ZIJN
GEMAAKT/WILSVERKLARING
• CRUCIAAL: NIET ZOMAAR DE AFSPRAKEN DOORKRUISEN EN DRINKEN
AANBIEDEN
• PREVENTIE EN ANTICIPEREND BELEID DELIER
SOMS PALLIATIEVE SEDATIE
• UITPUTTING
• DELIER
• SOMS BLIJVENDE DORST
• REFRACTAIR SYMPTOOM? “MET DE RUG TEGEN DE MUUR”
• LEVENSVERWACHTING ENKELE DAGEN
COÖRDINATIE EN COMMUNICATIE
• OVERDRACHT EN GOEDE VERSLAGLEGGING
• MULTIDISCIPLINAIR ZORGPLAN
• MDO
• ZORG VOOR DE ZORGENDEN
• EVALUATIE/NAZORG
Casuïstiek
Bewust afzien van eten en drinken
om het levenseinde te bespoedigen.
Hospice de Duinsche Hoeve
• 70 jarige man
• Medische voorgeschiedenis:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1985 hartinfarct
2006 prostaatkanker
2009 cva
2012 decompensatio cordis
2013 staaroperatie
2015 uwi obv multiresistente bacterie
2015 osteoporose
2015 trombus in aorta
2015 inzakkingfracturen bij osteoporose
• Weduwnaar / drie kinderen
• Gewerkt als loodgieter, al vroeg met pensioen
vanwege lichamelijke gezondheid.
• Houd van muziek luisteren
• Hondenliefhebber
• Reden van opname:
• palliatieve zorg bij hartfalen en
nierfunctiestoornissen.
• Ambivalente wens tot euthanasie.
• Verwachtingen bij opname:
• Spreekt over een voltooid leven. Wil stoppen
met eten en drinken. Thuis niet mogelijk
• Al jaren lid NVVE.
• Hr weet niet goed hoe hij een en ander moet
aanpakken en vraagt om hulp.
Vraag
• Hoe ga je om met deze verwachtingen…?
• Wat heeft prioriteit in dit stadium…?
•
•
•
•
•
Informatie geven, mondeling en schriftelijk
Luisterend oor bieden
Zorgvraag in kaart brengen.
Zit er een vraag achter de vraag?
Meetinstrumenten inzetten (USD, HADS)
•
•
•
•
•
•
•
Dhr heeft geen eetlust
Voelt zich vermoeid.
Geniet van visite / bezoek huisdier (hond)
Adl met hulp
Mobilisatie in rolstoel
Blijft regelmatig aangeven dood te willen
Spreekt over ervaring met palliatieve sedatie
bij vrienden.
• Vindt aftakeling en afhankelijkheid
verschrikkelijk…
• Stemming negatief somber
• Dhr laat zich moeilijk stimuleren. Ziet alleen
maar onmogelijkheden.
• Wat nu?
• 1 week na opname
• Positief benaderen, Benoemen van
mogelijkheden
• MDO
• Familiegesprek
• Start methylfenidaat met als doel verbetering
vermoeidheid en stemming.
• Afspraak minimaal 1 week
• Geestelijk verzorger in consult.
• Benoemd euthanasiewens maar neemt geen
initiatieven om traject in te gaan.
• Blijft wel regelmatig aangeven te willen
stoppen met eten en drinken.
• Meer toegankelijk in contact.
• Dhr geeft aan niet zelfstandig te kunnen
stoppen met eten en drinken.
• Familie benoemd stemming verbeterd.
• Levensverwachting onduidelijk.
• Behandelplan: richten op leven en nog niet op
sterven.
• 2 weken na opname
• Vraag:
• Welke interventies kun je op dit moment
benoemen?
•
•
•
•
•
Dagprogramma
Positieve benadering
Uitgaan van mogelijheden
Stimuleren tot activiteiten
Geen discussie over behandelplan
(doorverwijzen naar arts)
•
•
•
•
•
•
Dhr laat zich redelijk goed stimuleren.
Eet in gezamenlijke keuken
Loopt kleine stukje met de rollator
Geniet van visite / aandacht / gesprek / muziek
Blijft klagen over vermoeidheid.
Wil geen fysiotherapie.
• 3 ½ week na opname:
•
•
•
•
•
•
•
•
Terugkerende doodswens. Voltooid leven.
Slecht slapen.
Oververmoeidheid.
Bedlegerig.
Slaapmedicatie
In drie dagen tijd snel achteruitgegaan.
Familie is veel aanwezig
‘s Nachts overleden.
•
•
•
•
Wat valt je op in deze casus?
Welke vragen roept deze casus op?
Wat is volgens jou goed gegaan?
Wat had volgens jou anders gemoeten en
waarom?
Casus Mw K.
•
•
•
•
•
•
•
85 jarige mevrouw.
Weduwe / 3 kinderen
Druk sociaal leven.
Medische voorgeschiedenis:
mammaca 10 jaar geleden en heupfractuur
Reden van opname:
Palliatieve zorg bij pancreascarcinoom met
metastasen in lever, huid en darmen.
• Bevindingen bij opname:
• Buikklachten, diarree, obstipatie, misselijkheid
en braken.
• Mager, bleek, bolle buik
•
•
•
•
Regie behouden is belangrijk
Dieet ter voorkoming van buikklachten
Niet bang voor de dood.
Wil familie niet tot last zijn.
• Mw wil geen euthanasie, kiest voor palliatieve
sedatie maar kan niet goed benoemen wat het
inhoudt.
• Medicatie wil mw graag in eigen beheer
houden.
• ADL zelfstandig
• Mw zoekt zelf info op internet.
• Vind je dit het moment om bewust afzien van
eten en drinken te bespreken? En waarom?
• Nodig je familie uit in het gesprek?
• Eerste week veel buiklachten en last van
diarree.
• Veel vragen over eten en drinken en
medicatie. Met name laxeermiddelen.
• Mw eet dik vloeibaar, drinkt 1,5 liter / dag
• Mw is een week na opname bediend op eigen
verzoek.
• 1 ½ week na opname familiegesprek.
• Er is sprake van dreigende ileus.
• Toenemende onrust in het hoofd.
• Wat zouden jullie doen met deze onrust?
•
•
•
•
•
HADS
Geestelijk verzorger
MDO
Veel begeleidende / informatieve gesprekken.
Medicatie
• Na twee weken geeft mw aan dat ze klaar is
met leven.
• Informatie over stoppen eten en drinken.
• Durft stoppen met eten en drinken niet te
bespreken met kinderen.
• Gesprek met arts gepland.
• Intussen toch met kinderen gesproken en is
alvast gestopt met eten en drinken.
• Gesprek arts met twee kinderen.
• Mw maakt afspraken over het aanbieden van
eten en drinken.
•
•
•
•
•
•
•
•
Mw mag zo nodig midazolam 2,5 mg
Spoelt met ijswater.
Sterk gemotiveerd.
Eerste week na stoppen met eten en drinken
zelfstandig, daarna meer bedlegerig.
Slaapt veel.
Straalt rust uit.
Familie vindt het lang duren
Mw overlijdt rustig na 11 dagen.
• (gehele opname periode 6 weken geweest)
• Wat vind je belangrijk bij de begeleiding van
de familie / naasten?
• Welke klachten / symptomen kun je
observeren en welke interventies pas je toe?
• Wat is volgens jou goed gegaan?
• Wat zijn verbeterpunten? En waarom?
•
•
•
•
•
•
Richtlijn bewust stoppen met eten en drinken
www.pallialine.nl
Richtlijn droge mond
Richtlijn delier
Richtlijn decubitus
Veel complementaire zorg
Dank voor uw aandacht
Handouts zijn vanaf 20 november
terug te vinden op
www.netwerkpalliatievezorg.info