Chronische middenoorontsteking

Havenziekenhuis
ROTTERDAM
Chronische
middenoorontsteking
cholesteatoom
In deze folder staat meer informatie over chronische middenoorontsteking. De
medische term voor deze middenoorontsteking is cholesteatoom.
Wat is een cholesteatoom?
De medische term voor chronische middenoorontsteking is cholesteatoom.
Dit is een agressieve vorm van middenoorontsteking die lastig te
behandelen is. Cholesteatoom ontstaat vaak tijdens de kinderjaren, maar
kan ook op volwassen leeftijd ontstaan. Het komt zelden voor dat
cholesteatoom aangeboren is. Meestal komt cholesteatoom slechts aan
één kant voor, maar aan twee kanten is ook mogelijk.
Een cholesteatoom ontstaat door intrekking of ingroei van de huid van het
trommelvlies naar het middenoor, waarin zich de gehoorbeentjes bevinden.
De gehoorbeentjes zijn hamer, aambeeld en stijgbeugel (in medische
termen: malleus, incus en stapes). De huid van de gehoorgang wordt
steeds vernieuwd. Dode huidresten (hoorn of keratine genoemd) worden
door de gehoorgang afgevoerd naar buiten verdwijnen dan met het droge
oorsmeer (cerumen).
Hoe ontstaat cholesteatoom?
Een cholesteatoom begint met een beperkte intrekking van het trommelvlies
naar binnen toe. Als die intrekking te diep wordt, verliest de huid haar
zelfreinigend vermogen en beginnen zich dode huidresten op te stapelen
aan de binnenzijde van het trommelvlies. Dit gaat gepaard met ontsteking
van het omliggende weefsel (slijmvlies of mucosa). De ontstekingscellen
produceren schadelijke, stoffen, die botweefsel kunnen aantasten en zo
beetje bij beetje de structuren van het middenoor vernietigen.
Wat zijn de gevolgen van en cholesteatoom?
Gehoorverlies
De gehoorbeentjes raken meestal als eerste beschadigd. Hierdoor wordt de
Havenziekenhuis en Instituut voor Tropische Ziekten B.V. is een dochteronderneming van
Havenziekenhuis
ROTTERDAM
continuïteit van de gehoorbeenketen onderbroken en ontstaat er
gehoorverlies. Deze vorm van gehoorverlies wordt geleidingsgehoorverlies
genoemd. In een later stadium kan echter ook de harde, benige wand van
het binnenoor (slakkenhuis) worden afgebroken, waardoor de inhoud van
het binnenoor wordt blootgesteld aan ontsteking. Hierdoor kunnen de
structuren van het binnenoor (de zintuigcellen of haarcellen) beschadigd
worden, wat dan leidt tot onherstelbaar perceptiegehoorverlies.
Evenwichtsstoornissen
Het binnenoor bestaat ook uit het evenwichtsorgaan, zodat aantasting
hiervan tot evenwichtsstoornissen kan leiden.
Smaakzenuw
In het oor loopt ook een kleine zenuw die een gedeelte van de smaak
verzorgt (chorda tympani). Deze zenuw kan aangetast zijn door het
cholesteatoom. Dit kan ongemerkt optreden.
Zeer zeldzame ernstige complicaties
Als het cholesteatoom niet tijdig operatief verwijderd wordt, kan de
aangezichtszenuw (nervus facialis) aangetast worden. Deze zenuw zorgt
voor de beweeglijkheid (mimiek) van het gelaat en loopt door het
middenoor. Er ontstaat dan een aangezichtsverlamming.
In een eindstadium kan een onbehandeld cholesteatoom het benige dak
van het middenoor vernielen en doorgroeien naar de hersenen, wat kan
leiden tot zeer ernstige complicaties, zoals hersenvliesontsteking
(meningitis), hersenontsteking (encefalitis) en hersenabces.
Deze ernstige complicaties komen in Nederland zelden voor.
Wat zijn de verschijnselen van een cholesteatoom?
De klachten en symptomen die door een cholesteatoom veroorzaakt
worden kunnen mild tot ernstig zijn, afhankelijk van de locatie en/of het
stadium waarin het proces zich bevindt. In het beginstadium geeft een
cholesteatoom weinig klachten. Daarna ontstaat gehoorverlies en kunnen
vaak perioden van stinkend loopoor (foetide otorroe) optreden, veroorzaakt
door het ontstekingsproces. De hierboven beschreven ernstige complicaties
komen slechts in een later stadium voor. Het is dus belangrijk de ziekte
vroeg vast te stellen en te behandelen, voordat er te veel beschadiging is
opgetreden. De middenoorproblemen (geleidingsgehoorverlies en loopoor)
kunnen vrijwel steeds opgelost worden door een operatie.
www.havenziekenhuis.nl
Have_Inprintfolders_Def.indd 2
- 2 van 6 -
Cholesteatoom
31-10-11 14:55
Havenziekenhuis
ROTTERDAM
Perceptiegehoorverlies is echter niet op te lossen.
Wat zijn de oorzaken van een cholesteatoom?
De exacte oorzaak van cholesteatoomvorming is nog onbekend. Vaak
hangt het ontstaan van cholesteatoom samen met verminderde beluchting
van het middenoor door een slecht werkende buis van Eustachius
(tubadysfunctie), waardoor een intrekking in het trommelvlies ontstaat. Het
komt vaak in families voor zonder dat we echt van een genetische
aandoening kunnen spreken. Ook komt cholesteatoom vaker voor bij enkele
aangeboren afwijkingen, zoals bijvoorbeeld bij een gespleten verhemelte
(palatoschisis) of bij het Downsyndroom.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Otoscopie
De diagnose is meestal duidelijk als de KNO-arts met een microscoop in het
oor kijkt (otoscopie). Om alles goed te kunnen bekijken wordt het oor vaak
eerst gereinigd met een mini-stofzuigertje. De arts kan aanvullend
onderzoek doen als er twijfel bestaat over de uitbreiding van het
cholesteatoom in het middenoor en omliggende structuren. Ook kan hij
extra onderzoek doen om voordat een operatie plaatsvindt alles van tevoren
goed vast te leggen.
CT-scan
Wanneer een CT-scan wordt gemaakt kunnen benige details van het oor het
beste worden beoordeeld. Deze beelden kunnen in sommige gevallen voor
de KNO-arts van belang zijn om de aanpakvan een operatie te bepalen (een
soort chirurgische wegenkaart).
MRI-scan
Een MRI-scan kan de diagnose cholesteatoom met vrij grote zekerheid
bevestigen.
Daarnaast wordt er standaard een gehooronderzoek uitgevoerd. Het
gehoorverlies wordt met een gehoortest vastgesteld om te zien welk soort
gehoorverlies (perceptie- of geleidingsgehoorverlies) er bestaat en in welke
mate. Zo kan de KNO-arts beoordelen of er bij de operatie van het
middenoor eventuele verbetering van het gehoor mogelijk is. En hij kan bij
perceptiegehoorverlies, laten weten dat de operatie geen gehoorwinst zal
geven, maar slechts een veilig oor.
www.havenziekenhuis.nl
Have_Inprintfolders_Def.indd 2
- 3 van 6 -
Cholesteatoom
31-10-11 14:55
Havenziekenhuis
ROTTERDAM
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden van cholesteatoom?
Cholesteatoom kan behandeld worden door een operatie. Een operatie
heeft vier doelen:
- De ziekte verwijderen. Als er een stukje levend huidweefsel achterblijft in
het oor, zal dit na verloop van tijd weer aangroeien en opnieuw problemen
kunnen veroorzaken. We spreken dan van een residu cholesteatoom.
- Ervoor zorgen dat er geen nieuw cholesteatoom ontstaat. Cholesteatoom
heeft namelijk sterk de neiging zich weer opnieuw te ontwikkelen.
- De hygiëne van het oor verbeteren. Het oor moet droog, zelfreinigend en
waterbestendig worden, zodat de patiënt weer kan zwemmen, baden en
douchen zonder steeds te moeten vrezen voor ontsteking en loopoor.
- Het gehoor zo goed mogelijk herstellen. Dit is soms moeilijk te realiseren,
omdat het bereiken hiervan niet uitsluitend afhangt van de operatie.
Een operatie is niet mogelijk als er ernstige bezwaren (contra-indicaties) zijn
voor algemene anesthesie (narcose).
Hoe is het gehoor na een cholesteatoomoperatie?
Het herstel van het gehoor is afhankelijk van verschillende factoren:
Genezing
Het operatiegebied geneest meestal zonder problemen. Soms kan een
infectie optreden.
Beluchting
Het middenoor moet goed belucht worden, zodat het nieuwe trommelvlies
goed kan trillen. Als het middenoor gevuld blijft met vocht of littekenweefsel,
wordt de geluidsoverdracht in met middenoor belemmerd en het gehoor
daardoor slechter.
Gehoorbeentjes
De mechanische verbinding tussen trommelvlies en slakkenhuis, gevormd
door beweeglijke en goed met elkaar contact makende gehoorbeentjes,
moet stabiel zijn.
Het herstel van een onderbroken gehoorbeenketen is heel precies werk.
Verbetering van het gehoor kan meestal wel worden bereikt, maar is niet te
garanderen.
www.havenziekenhuis.nl
Have_Inprintfolders_Def.indd 2
- 4 van 6 -
Cholesteatoom
31-10-11 14:55
Havenziekenhuis
ROTTERDAM
Soms wordt tijdens de genezingsfase het contact tussen de herstelde
gehoorbeentjes minder goed. Bijvoorbeeld door littekenweefsel. Dit leidt tot
geleidingsgehoorverlies. Na genezing is dan soms een tweede
(gehoorverbeterende) operatie mogelijk. In de andere gevallen, waarin een
operatie geen verdere hulp kan bieden, kan een hoortoestel nog een
mogelijkheid zijn, maar dan moet het oor wel droog zijn. Eventueel kan ook
gekozen worden voor een in bot verankerd hoortoestel ofwel bone
conducting device.
Wanneer is heroperatie noodzakelijk bij cholesteatoom?
Omdat volledige verwijdering uit de complexe middenoorstructuren
technisch heel moeilijk is, moet na de operatie gecontroleerd worden of het
cholesteatoom niet opnieuw is aangegroeid uit een achtergebleven stukje
huid (residu). Dit kan met een tweede (kijk-)operatie ongeveer één jaar na de
eerste operatie. Tegenwoordig is het echter ook in enkele ziekenhuizen
mogelijk om cholesteatoom-resten aan te tonen of uit te sluiten met behulp
van nieuwe MRI-beeldvorming. Een tweede operatie is dan nog alleen
noodzakelijk als het MRI-onderzoek aantoont dat er nog huid (lees:
cholesteatoom) is achtergebleven óf om het gehoor te verbeteren.
Hoe is het verdere beloop na een operatie?
De KNO-arts zal aan de hand van de operatieve bevindingen en de
resultaten na de operatie met de patiënt bespreken of verdere controle
nodig is. Voor een aantal patiënten zal controle en reiniging van het oor
noodzakelijk blijven.
Tot slot
Het kan zijn dat u ondanks de uitleg van uw KNO-arts nog vragen heeft of
dat u meer informatie wilt. Aarzel dan niet contact op te nemen met uw
KNO-arts en om nadere uitleg te vragen.
www.havenziekenhuis.nl
Have_Inprintfolders_Def.indd 2
- 5 van 6 -
Cholesteatoom
31-10-11 14:55
Havenziekenhuis
ROTTERDAM
Wat is uw mening?
Het Havenziekenhuis wil haar patiënten goede zorg mét persoonlijke aandacht
bieden. Als u tevreden bent over onze zorg, dan horen we het graag. Maar
ook ideeën voor verbetering van onze zorg en service zijn van harte welkom. U
kunt uw suggesties doorgeven via onze website www.havenziekenhuis.nl bij
'patiënten' of uw mening delen via www.zorgkaartnederland.nl
Vragen
Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen aan
uw medisch specialist via ons algemene telefoonnnummer 010 - 404 33 00.
Afspraak afzeggen of wijzigen
Bent u onverwacht verhinderd? Laat u dit dan zo spoedig mogelijk aan ons
weten. Een andere patiënt kan dan wellicht eerder worden geholpen.
Meer informatie
Voor meer informatie kunt u kijken op www.havenziekenhuis.nl
122751
KNO/15/09/Folder chron. middenoorontsteking
Deze folder is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie waaraan
geen rechten kunnen worden ontleend.
© Havenziekenhuis
POSTADRES
Telefoon & fax
HOOFDLOCATIE
buitenpolikliniek krimpen
Postbus 70031
010 - 404 33 00
Haringvliet 2
Patrijzenstraat 59
3000 LN Rotterdam
010 - 412 15 17
Rotterdam
Krimpen aan den IJssel
www.havenziekenhuis.nl
- 6 van 6 -
Chronische middenoorontsteking