ZOUT - ECOIS

MINISTERIE VAN ONDERWIJS
EN VOLKSONTWIKKELING
EXAMENBUREAU
INHAAL EXAMEN EIND MULO 2012
VAK
: NEDERLANDS - SAMENVATTING
DATUM: MAANDAG 06 AUGUSTUS 2012
TIJD
: 07.30 – 09.30 UUR
Hulpmiddel: woordenboek
OPDRACHT:
Lees de tekst aandachtig.
Bepaal voor jezelf de hoofdzaak van iedere alinea.
Geef dan, zoveel mogelijk in eigen woorden, de inhoud van iedere alinea kort weer.
Denk erom: de tekst moet tot de helft of minder teruggebracht worden.
NB
Je krijgt een voorbedrukt kladblaadje met een schema zoals dat bij het onderdeel samenvatting
gehanteerd wordt. Je mag er gebruik van maken, maar dat hoeft ook niet, omdat het kladblaadje
slechts een hulpmiddel voor jou is.
Let op: Werk op kladpapier wordt niet beoordeeld. (Niet inleveren!)
ZOUT
Een onmisbaar mineraal
I
II
III
Er is geen ander mineraal dat in de geschiedenis van de mensheid zo’n
belangrijke rol heeft gespeeld als zout. In de Bijbel wordt zout als een onontbeerlijk
mineraal gezien. In de Oude Wereld was zout zijn gewicht in goud waard. De
koelkast was nog niet uitgevonden en door het gebruik van de korreltjes was een
koelkast trouwens overbodig. En wanneer een moppentapper de lachers niet op zijn
80
hand kan krijgen, dan heeft de mop volgens de Surinaamse cultuur geen zout.
woorden
Zout heeft in de geschiedenis een strategische rol gespeeld en heeft lange tijd
als ruilmiddel gefungeerd. Rond 1500 was vijf kilo zout evenveel waard als een
Amsterdams grachtenpand. In Ethiopië werden tot het begin van de twintigste eeuw
zoutschijven als geld gebruikt en in Centraal-Afrika kon je een vrouw kopen met een
zak zout van voldoende gewicht. Koningen, bisschoppen en andere machthebbers
waren vaak uit op zoutmonopolie. Met de beheersing van de zoutbronnen konden ze
het land naar hun hand zetten. De Franse koningen hieven op zout een hoge accijns.
Opstand van de revolutionairen tegen deze gehate zoutbelasting was een van de
oorzaken van het uitbreken van de Franse Revolutie. Zout of het ontbreken ervan
heeft ook een grote rol gespeeld bij het einde van deze maatschappelijke
omwenteling: vele duizenden van Napoleons troepenmacht stierven tijdens de
146
terugtocht als gevolg van een nijpend zoutgebrek in het leger.
woorden
Het oudste zout in de aardkorst bestaat ruim 600 miljoen jaar. Zout is nu
vrijwel onbeperkt beschikbaar als een van de meest voorkomende mineralen op
aarde. De nu gekende zoutreserves worden geschat op ongeveer 3,7 triljoen ton
gewoon keukenzout opgelost in zeeën en oceanen. Zeewater bevat 30 tot 40 gram
zout per liter. Mochten de oceanen van onze planeet verdampen, dan wordt
74
driekwart van het aardoppervlak bedekt met een 75 meter dikke laag zout.
woorden
IV
In warme landen wordt zout uit zeewater gewonnen door verdamping. Bij
vloed wordt het zeewater in zoutbekkens opgevangen. Het zand wordt eruit gehaald
en de zon verdampt het water. Het achterblijvende zout wordt verzameld en
gezuiverd. In koudere streken gebruikt men de vriesmethode: van het zoute zeewater
bevriest alleen het water, de restoplossing wordt daardoor steeds geconcentreerder
en het zout kristalliseert uit. Er zijn ook ondergrondse zoutlagen. Die zijn ontstaan
uit verdampte binnenzeeën. Als zo’n zoutlaag dik genoeg is, wordt die in
ondergrondse mijnen als steenkool/ijzererts ontgonnen. Is de zoutlaag niet dik
genoeg, wat meestal het geval is, dan wordt een boortoren gebruikt, die de zoutlaag
aanboort en er water in pompt. Het zout lost op tot pekel en wordt naar de
oppervlakte gepompt en in een fabriek verder verwerkt tot chloor en andere stoffen.
V
Zout is voor het menselijk lichaam net zo noodzakelijk als water en lucht. Het
is onmisbaar in de chemische industrie en voedingsindustrie. Het is een smaakmaker
bij uitstek in voedingsmiddelen zoals kaas en brood; het is een conserveermiddel in
vlees en vis; in shampoo wordt het toegepast als verdikkingsmiddel. Het is een
waterontharder in de vaatwasmachine en in het koelwater van fabrieken. Het wordt
ingezet als strooizout tegen gladheid op de wegen. Met het gebruik van zout voor het
conserveren van levensmiddelen is het woord zout of sal of solas tegelijkertijd
geïntroduceerd in de naam van het voedsel zelf. In Italië bijvoorbeeld heten
vleeswaren salume en worst heet salami. In het Nederlands kennen we woorden
zoals saucijs, saus en salade.
VI
Helaas sterven jaarlijks duizenden mensen of lopen ze het risico te sterven
door het gebruik van te veel zout. Dat komt niet per se door het royaal omspringen
met het zoutvaatje. Het probleem zit hem in kant-en-klare producten zoals brood,
kaas, soep en worst: daarin zit veel zout verborgen. Maar ook de wereldwijd
populaire fastfoodproducten zitten boordevol zout. Zout bestaat voor 40% uit
natrium en voor 60% uit chloor. De boosdoener in keukenzout is het natrium: dat
verhoogt de bloeddruk en een verhoogde bloeddruk is een risicofactor voor hart- en
vaatziekten. Als we in Suriname minder zout zouden eten, zou dat jaarlijks vele
dodelijke hartinfarcten schelen. Om goed te kunnen functioneren heeft het lichaam
dagelijks aan 1 à 2 gram zout voldoende. In de praktijk kan een mens zelfs zonder
toegevoegde zout. Helaas gebruiken we vaker wel tien keer meer dan we nodig
hebben. Minder zout eten is daarom bijna een onmogelijke opgave. Een snee brood
bijvoorbeeld bevat al gauw een halve gram zout. Bewust kiezen is daarom jammer
genoeg onmogelijk; producenten zijn niet verplicht het zoutgehalte op de etiketten te
vermelden.
VII
Alle wegen leiden naar Rome, zegt een spreekwoord. De belangrijkste van
deze wegen heet Via Salaria, oftewel De weg van het zout. Hij liep van het oude
Rome naar de kust van de Adriatische Zee. De Romeinse soldaten bewaakten de
zouttransporten even scherp als wij de huidige geldwagens. Hun loon werd voor een
belangrijk deel uitgekeerd in zout. Het woord salaris is trouwens afgeleid van sal,
wat zout betekent. De Romeinse senator zei over het belang van zout: ,,We hebben
niet allemaal goud nodig, maar wie kan er zonder zout?”
135
woorden
120
woorden
182
woorden
90
woorden
827
woorden
MINISTERIE VAN ONDERWIJS
EN VOLKSONTWIKKELING
EXAMENBUREAU
INHAALEXAMEN EIND MULO 2012
VAK
: NEDERLANDS - SAMENVATTING
DATUM: MAANDAG 06 AUGUSTUS 2012
TIJD
: 07.30 – 09.30 UUR
IDEALE SAMENVATTING (VOOR CORRECTOREN)
Opm.: De essentie van de tekst moet in een kort verhaal terug te vinden zijn.
ZOUT
Een onmisbaar mineraal
I
1
2
3
Zout is van groot belang geweest voor de mensheid. Een goede Surinaamse mop moet
zout hebben. 16 w
II
4
In de geschiedenis werd zout gebruikt als ruilmiddel. Machthebbers waren steeds uit op
5
6
het zoutmonopolie. In Frankrijk werden er zelfs hoge belastingen geheven op zout.
Het gevolg hiervan was dat er opstanden uitbraken, die onder andere leidden tot
7
8
de Franse Revolutie. Door zoutgebrek stierven vele Franse soldaten. 47 w
III
IV
9
Zout bestaat reeds 600 miljoen jaar in de aardbodem, het is nu onbeperkt te verkrijgen en het
10
is nagenoeg het meest voorkomende mineraal op aarde. Er komen
11
enorme zoutreserves in zeeën en oceanen voor. 34 w
12
Het zout uit zeewater wordt op twee manieren gewonnen, namelijk door verdamping in de
13
warme landen en door de vriesmethode in de koude landen. Er wordt ook zout gewonnen uit
14
15
ondergrondse zoutlagen door te mijnen en door boring. 24 w
V
16
17
Zout is dringend nodig voor het menselijk lichaam; zowel in de chemische industrie als in
18
de voedingsindustrie maakt men gebruik van zout.
Bij de laatste als conserveringsmiddel en smaakstof. In de chemische industrie als verdikkings19
middel, waterontharder en ook als strooizout op de wegen. In tal van namen in de voedings20
industrie is het woord zout of sal of solas terug te vinden. 53 w
VI
21
Te veel zout eten is slecht voor de gezondheid en kan zelfs leiden tot de dood. Vooral
22
23
24
kant-en-klare producten en fastfood zitten boordevol zout. Het natrium in keukenzout is de
25
boosdoener. Een mens heeft per dag praktisch geen zout/heel weinig zout nodig, maar
26
minder zout eten is bijna onmogelijk. 46 w
27
VII Zouttransporten werden vroeger bewaakt zoals de geldwagens thans worden begeleid.
28
29
De Romeinse soldaten kregen hun loon in zout uitbetaald. Het woord salaris is afgeleid van
30
sal, wat zout betekent. Uit dit alles blijkt dat zout onontbeerlijk is in ons leven. 40 w
Totaal 260 woorden