Seks en zwangerschap/baring

Seks en zwangerschap/baring
Hanneke Termeer
Psycholoog/Seksuoloog NVVS
Verloskundige
[email protected]
Wat is ‘normale’ seks?
•
•
•
•
Gemeenschap
2x per week
Je hebt tegelijk zin (spontaan)
Zin komt vanzelf
Wat is normale seks?
Seksueel gedrag dat als egosyntoon en
bevredigend wordt ervaren, bijdraagt aan QOL
en waardoor geen schade wordt berokkend.
(alles daarbuiten varieerend van pijn tijdens de
seks, grens -overschrijdend gedrag, negatieve
seksuele ervaring (NSE) tot ernstig seksueel
misbruik is niet normaal)
Seks is Bio-Psychosociaal
‘Geest’
Relatie
Context
Lichaam
Seks en zwangerschap en baring
• Eerste trimester: minder seks door angst voor
miskraam, misselijkheid, moeheid
• Tweede trimester: meer seks, vasocongestie
door progesteron en EE, fysiologisch continue
genitale opwinding
• Derde trimester: minder seks,dikke buik,
orgasme verandert: uterus contraheert van
clonisch naar tonisch
Seksuele klachten
20 %
Waar verloskundige mee te maken
• Negatieve seksuele ervaringen (NSE)
• Seksuele disfuncties
Negatieve seksuele ervaringen
S.Freud aan W.Fliess, 6-12-1896
• “Ik krijg steeds meer de indruk dat
hysterie voortkomt uit perversie van
de kant van de verleider en dat
erfelijkheid niets anders is dan de
verleiding door de vader.”
• “Helaas behoort ook mijn eigen vader
tot die perverselingen en is
verantwoordelijk voor de hysterie van
mijn broer en die van enkele jongere
zussen.”
NSE en zwangerschap/baring
evidence
• Meer verwijzingen tweede lijn en meer sectio’s (Midwivery
today, 99)
• Geen effect op baringsuitkomsten (Aut University, 2005)
• Lager geboortegewicht, maar meer te wijten aan lifestyle en ras (l. Keven Hamburger, Mary Beth Phelen, 2008)
• Meer pelvic pain (alleen onder Nederlandse ♀♀ p=0,045), meer distress,
minder episiotomieen (L.A.M. van der Hulst: Journal of Psychosomatic Obstetrics
and Gynaecology, 2006)
• Vaker postnatale depressie (B Leigh – 2008)
• Luxerende angsten rondom zwangerschap/baring bij
mannen met NSE (R.H.W. van Lunsen-TVV 2002)
Seksuele disfuncties
• Dyspareunie = pijn bij de gemeenschap, altijd op
basis van een overactieve bekkenbodem
• Vaginisme = spasme van bekkenbodemspieren
waardoor penetratie niet mogelijk is, meestal op
basis van angst
Bekkenbodem overactiviteit
bekkeninstabiliteit
Obsructieve en
frequente mictie
dyspareunie
darmklachten
Bekkenbodem overactiviteit
Twee mogelijke ‘typen’ oorzaken
• Primair: trauma, (AMC 80%) verwaarlozing,
toilettraining, ‘overtraining’, psychologische
kenmerken: klachten op alle ‘uitgangen’
• Secundair (na sexarche) na herhaaldelijk
pijnlijke gemeenschap zonder voldoende
opwinding: klachten ontwikkelen zich over de
tijd
Bekkenbodem is de spiegel van de ziel?
Seksuele dysfuncties
zwangerschap/baring
evidence
Géén!!
Signaleren seksuele klachten
‘GEWOON’ VRAGEN!!
Signaleren seksuele klachten
• Gêne van hulpverlener/patiënt
• Gebrek aan kennis/vaardigheden
• Hulpverlener “mw/dhr heeft wel wat anders aan haar/zijn
hoofd”
• Patiënt ”Daar moet ik ze niet mee lastig vallen”
• Ik praat nooit over seksualiteit
• Ik voel me er ongemakkelijk bij
• Als ik een probleem vind, wat moet ik er dan mee?
Wat vinden patiënten ervan?
• Many patients were disappointed by the lack of
information, support, and practical strategies
provided by health professionals to assist them
to live with the sexual and intimate changes they
had experienced in the face of a life-limiting
disease.
Hordern, A, Street, A. Issues of intimacy and sexuality in the face of cancer: the patient
perspective. Cancer Nurs. 2007 Nov-Dec;30(6):E11-8
Rik HW van Lunsen, arts-seksuoloog
NVVS , AMC
Signaleren seksuele klachten
1. Heeft u een negatieve seksuele ervaring?
• Nee = niet perse nee
• Ja: Heeft u hier ooit met iemand over
gesproken, therapie gehad?
• Hoelang duurde misbruik en hoe oud was u?
• Welke invloed hebben deze ervaringen op dit
moment in uw leven? (herbelevingen)
• Toespitsen op actuele situatie:
•
Hoe kijkt u aan tegen
zwangerschap/LO/baring
•
Nooit vragen naar inhoud negatieve ervaring !
Signaleren seksuele klachten
2. Heeft u klachten op seksueel gebied?
• Ja: wat voor klachten, heeft u hier wel eens
behandeling voor gehad?
• Welke invloed hebben deze klachten op dit
moment in uw leven?
• Toespitsen op actuele situatie:
• Hoe kijkt u aan tegen zwangerschap/LO/baring
Signaleren seksuele klachten
•
•
•
Problemen met het stellen van grenzen
(grensoverschrijdend/grenzeloos)
Angst voor beschadiging (onvruchtbaar,
mismaakt kind, vaginale ontstekingen,bang
jongen te krijgen, meisje te baren, gebroken
nachten)
Dissociatie en herbelevingen (gel op buik,
liggen op de onderzoeksbank, onverwacht
geluid, vinger inbrengen)
Signaleren seksuele klachten
duidelijk
•
•
•
•
•
Bij VT benen bij elkaar
Bij VT handen wegduwen
VT niet mogelijk (vaginistische reactie)
Vaginale echo niet mogelijk
Angst en weerstand bij aanraking lichaam
Signaleren seksuele klachten
minder duidelijk
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Heel expliciet tonen van genitaliën
Seksualiserende houding
Weigeren van coassistenten of leerlingen
Niet ontvankelijk voor voorlichting over
zwangerschap/baring
Het verzuimen van controles
Juist heel veel aandacht vragen
Verzoek om primaire sectio
‘ongeïnteresseerde’ houding partner (trauma!)
Zich aan een verloskundige hechten
Gegeneraliseerde angsten: bloed prikken,
lichamelijk contact
Begeleiden seksuele klachten
Zorg op maat bieden met als doel maximale
controle op de situatie!
Begeleiden seksuele klachten
• Met zwangere protocol van tevoren opstellen
hoe ‘veilig’ te bevallen (protocol in
dubbelsysteem!)
• Uitleg seksuele klacht en prognose (vaginisme)
• Indien nodig inschakelen seksuoloog
• Meegaan naar ziekenhuis bij verwijzing
• Evaluatie bevalling erg belangrijk
Take home messages
‘opfriscursus’
•
•
•
•
•
•
•
Schroom niet te vragen
Denk bij bekkeninstabiliteit ook aan seksualiteit
Schroom niet seksuoloog te consulteren
Seks is bio-psychosociaal
20% seksuele klacht
Niet iedere vrouw met NSE trauma
Mannen met NSE kunnen ook door
zwangerschap/baring getriggerd worden!