Lichaamsverzorging en observatie

onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Lichaamsverzorging en observatie 36
Manueel verwijderen van ontlasting
Bij manuele verwijdering van ontlasting (feces) wordt ontlasting met een vinger uit de darm
gehaald. Het is voor de cliënt vaak een emotioneel belastende handeling.
Indicaties
Manuele verwijdering van ontlasting kan nodig zijn wanneer zich een grote hoeveelheid (harde)
ontlasting in het rectum, soms ook in het sigmoïd, bevindt.
Het manueel verwijderen van ontlasting moet zo veel mogelijk worden beperkt. De
rectumspieren worden minder actief en kunnen in kracht afnemen.
De ophoping van ontlasting (fecale impactie) is het gevolg van langdurige obstipatie.
Ontlasting wordt pas manueel verwijderd wanneer laxantia en klysma's geen resultaat hebben.
Manuele verwijdering van ontlasting vindt plaats in opdracht van een arts.
Contra-indicaties
Manuele verwijdering van ontlasting wordt niet gedaan in geval van:

zwangerschap;

maag- darm- of vaginale bloedingen;

aambeien (hemorroïden);

rectale poliepen;

recent uitgevoerde operaties aan:
– rectum;
– urogenitaal systeem;
– buik- en buikvlies;

hartritmestoornissen en hartinfarct;

decompensatio cordis;

coronaire insufficiëntie;

longembolieën.
Aandachtspunten en complicaties
Let bij het uitvoeren van de handeling op:

1
© Vilans 24-08-2012
Bij het manueel verwijderen van ontlasting worden niet-steriele handschoenen en een nietdoorlatend schort gedragen 1 . Geadviseerd wordt om twee handschoenen over elkaar te
dragen om het scheuren van de handschoen tegen te gaan
Laat de cliënt op de linkerzij liggen, met de knieën opgetrokken. Dit zorgt voor een goede
toegang tot het rectum en sigmoïd (deel van de dikke darm).
Breng zoete olie aan op de gehandschoende (wijs)vinger om wrijving bij het inbrengen te
beperken en schade aan darmweefsel te voorkomen.
Indien de handeling pijnlijk is, kan een glijmiddel met anestheticum (verdovend middel),
bijvoorbeeld Instillagel®, worden gebruikt. Let op de inwerkingstijd van het middel, ongeveer 5
– 7 minuten.
Een ontspannen houding van de cliënt maakt de handeling gemakkelijker. Laat de cliënt diep
ademhalen.
Door de handeling kan de darmwand beschadigen en (gering) bloedverlies geven. Stop de
handeling wanneer een rectale bloeding optreedt.
Werkgroep Infectiepreventie. Verzorging bij urinelozing en stoelgang. Verpleeghuis- woonen thuiszorg. September 2004, Revisie Maart 2009 (www.wip.nl; oktober 2010).
Achtergrondinformatie
Manueel verwijderen van ontlasting: 1 (van 2)
onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen

Lichaamsverzorging en observatie 37
De handeling kan prikkeling van de hersenzenuw (nervus vagus) veroorzaken. Dit kan leiden
tot verlaagde hartslag en flauwte. Wanneer dit optreedt, de handeling stoppen.
Bron
Hamilton HK en Rose MB. Verpleegkundige handelingen en procedures. Maarssen:
Elseviers Gezondheidszorg, 1998.