GGO`s in de voeding : Het einde van het verhaal ?

GGO’s in de voeding :
Het einde van het verhaal ?
• GGO’s in de voeding : stand van zaken
• Transgene soja op de belgische markt via dierenvoeding : wie eet wat?
• Portret van Cargill : het machtigste niet-beursgenoteerde bedrijf ter
wereld
• De prijs van GGO-vrije grondstoffen : kunstmatig opgedreven om de
vraag te vernietigen.
• Wat wil Greenpeace ?
Greenpeace Belgium
Genetic Engineering campaign
Vooruitgangstraat, 317
1030 Brussel
www.greenpeace.be
Persdienst :
Tel. 02/274.02.19
0496/16.15. 89
Fax. 02/201.19.50
[email protected]
Take GMOs out of the food chain !
1
GGO’s in de voeding : stand van zaken
1. Rechtsreeks in de menselijke voeding
De eerste genetisch gemanipuleerde grondstoffen voor voeding kwamen Europa
binnen in het najaar van 1996. Het betrof « Roundup Ready » soja van de
Amerikaanse chemische onderneming Monsanto.
Behalve Soja is sindsdien ook genetisch gemanipuleerde maïs door de Europese unie
toegelaten als grondstof voor menselijke voeding.
Tot begin 2000 zijn weinig gegevens bekend over de aanwezigheid van GGO’s of hun
afgeleiden in menselijke voedingswaren. In maart 2000 publiceerde Greenpeace voor
het eerst een lijst van producten die maïs, soja of hun derivaten kunnen bevatten, De
lijst werd gebaseerd op de informatie van de producenten. Er werden 450 producten en
warenhuismerken in opgenomen. Voor slechts 50 % van de producten konden de
producenten garanderen dat ze « GGO vrij » waren. Voor de andere helft gold deze
garantie niet.
Samen met deze eerste lijst publiceerde Greenpeace de resultaten van een onderzoek,
uitgevoerd door INRA Belgium bij een representatief staal van de Belgische
consumenten. Hieruit bleek dat 80 % van diegenen die reeds over GGO’s hadden
gehoord de aanwezigheid van GGO’s of hun afgeleiden in hun voeding verwierp.
De voedingsproducenten (waaronder Danone, Kraft Jacobs Suchard, Master Foods,
Nestlé, Unilever en Novartis) en grote distributieketens (Carrefour-GB, Delhaize-DeLeeuw en Colruyt) vonden in deze nieuwe gegevens een aanzet tot fundamentele
verandering van hun beleid. De ene na de andere besliste GGO’s of hun afgeleiden
volledig te bannen uit hun producten.
Bij de publicatie van de 2e druk van de productenlijst van Greenpeace in juni 2000
waren 70 % van de producten gegarandeerd « GGO-vrij ». In oktober 2000 was dit
cijfer opgelopen tot meer dan 90 %.
Greenpeace is van oordeel dat nu 99 % van de producten in de lijst gegarandeerd
« GGO-vrij » zijn. Deze verwachting is onder meer gebaseerd op de verklaringen van
de producenten van producten die vandaag nog in de ‘rode’ lijst staan, die spreken over
‘eindereeksproducten’, waarbij de nieuwe generatie GGO-vrij is.
Take GMOs out of the food chain !
2
In andere Europese landen is de situatie vergelijkbaar. Ook elders worden de eisen
van consumenten alsmaar dwingender. Een aantal voorbeelden : Japan, Korea,
Australië en Nieuw-Zeeland. Zelfs in de landen met een belangrijke productie aan
soja/maïs als Brazilië, Argentinië, de Verenigde Staten en Canada, waar tot nu van een
debat nauwelijks sprake was, aarzelt de consument niet langer om voor zijn mening uit
te komen.
2. Via dierlijke voeding in de voedingsketen
Ongeveer 20 % van de invoer van genetisch gemanipuleerde grondstoffen ging in het
verleden naar menselijke voeding. Nu dit aspect bijna volledig is uitgebannen, blijft er
80 % van de import over, die bestemd is voor de markt van het dierenvoeder (vee,
gevogelte, varkens, vis). Via deze weg komen ggo's nog steeds in de voedingsketen
terecht.
Alleen al in België is in de loop van 1999, 1,6 miljoen ton soja1 (scheuten en bloem)
ingevoerd uit de Verenigde Staten en Argentinië – grotendeels genetisch
gemanipuleerd2. Uiteindelijk blijven consumenten producten slikken die afgeleid zijn
van GGO’s – zonder dat ze het weten en, vooral, tegen hun wil.
Tijdens een persconferentie, georganiseerd door Greenpeace op 13 oktober 2000,
hebben de drie belangrijkste supermarktketens van het land (Carrefour-GB, DelhaizeDe-Leeuw en Colruyt) publiek hun beslissing aangekondigd GGO’s uit dierenvoeder te
zullen bannen.
Bij deze gelegenheid werden ook de tweede luik van de resultaten van het onderzoek
van INRA Belgium bij een representatief staal van de Belgische consumenten
bekendgemaakt. Hieruit bleek dat 84 % van diegenen die reeds over GGO’s hadden
gehoord kiest voor dierlijke producten waarbij de dieren GGO-vrije voeding genieten.
Dit cijfer ligt nog hoger dan bij de verwerping van GGO’s voor menselijke voeding!
Nu reeds zijn een aantal merken van gevogelte gegarandeerd GGO-vrij (zie de
productenlijst van Greenpeace op www.greenpeace.be)
In België zijn alle betrokkenen in de productieketen van dierlijke of afgeleide producten
(melk, kaas, eieren, …) vandaag bereid om genetisch gemanipuleerde grondstoffen te
vervangen door GGO-vrije soja en maïs.
Take GMOs out of the food chain !
3
Zij stuiten echter op de onwil van de Amerikaanse grondstofproducenten/invoerders die
systematisch GGO-vrije oogsten met genetisch gemanipuleerde grondstoffen
vermengen om aldus te verhinderen dat aan de wens van de markt zou worden
tegemoet gekomen.
Enkele grote producenten van veevoeder (waaronder de grootste : Aveve), zullen
voortaan wellicht rechtstreeks gegarandeerd GGO-vrije grondstoffen aankopen op de
Noord- of Zuidamerikaanse markt. Kleinere producenten zitten echter geklemd tussen
de vraag van de markt en de onwil van de Amerikaanse invoerders om het gevraagde
te leveren.
Na de acties die Greenpeace in december 2000 voerde en waarbij de onwil van de
Amerikaanse importeur van soja, Cargill, werd aangeklaagd, veranderde het bedrijf van
koers. Nu wordt niet langer geweigerd om ggo-vrije soja in te voeren. Wel eist Cargill
van haar klanten 25 $ extra voor ggo-vrije soja. Voor wie weet dat Cargill zelf de ggosoja in de Verenigde Staten door de traditionele soja mengt, is het duidelijk dat dit een
laatste truuk is van het bedrijf om de markt van de genetisch gemanipuleerde soja te
redden. Cargill hoopt dat haar klanten voor de prijs zullen plooien.
Vandaag bestaat er op het niveau van de Europese Unie geen enkele specifieke
regelgeving wat betreft de etiketering van transgeen veevoerder. Hierdoor beschikken
de kwekers over geen enkel legaal middel om te weten waarmee zij hun dieren
voederen en kan de consument niet achterhalen waarmee de dieren werden gevoederd
wier vlees, eieren of melk hij nuttigt.
Take GMOs out of the food chain !
4
Transgene soja op de belgische markt via dierenvoeding :
wie eet wat?
Soja is wereldwijd tegelijk het meest verbouwde transgene gewas3 en de belangrijkste
bron van proteïnen in dierenvoeder.
Soja wordt vaak aangeboden in de vorm van ‘schroot’ . Dat is soja waaraan een
gedeelte van de olie is onttrokken. Dit proteïnerijke product is één van de belangrijkste
ingrediënten van het voeder van gevogelte en varkens4 : sojaschroot vormt 20% van
het voeder van kippen. Voor kalkoenen kan soja tot 30% van het dieet uitmaken.
Varkens werken tot 15% aan soja naar binnen. Sojaschroot wordt ook gebruikt voor
vee, maar in minder belangrijke hoeveelheden. Vissen uit visteelt (zalm en forel)
worden gevoed met plantaardige proteïnen en olies. Soja is één van de belangrijkste
bestanddelen5. Soja is het belangrijkste exportgewas van de Verenigde Staten. In
1999 werden er 30 miljoen hectaren geplant, vooral in de Staten Illinois, Iowa en Ohio6.
HET ECONOMISCH BELANG VAN TRANSGENE SOJA
In 1996 werd voor het eerst transgene soja in de Verenigde Staten verbouwd.
Ongeveer 0,5 % van de oogst was dat jaar van transgene oorsprong. Daarna ging het
razendsnel. In 1999 kende transgene soja in de Verenigde Staten haar hoogtepunt.
Toen werd 57% van de oppervlakte waarop soja werd verbouwd, ingenomen door de
transgene 'Roundup Ready'van Monsanto7. In 2000, is het aandeel van de Roundup
Ready voor het eerst gedaald. Het bedroeg toen nog 54%8).
In Argentinië, derde grootste producent van soja na de Verenigde Staten en Brazilië,
wordt op ongeveer 90% van de zeven miljoen hectaren soja gewerkt met de transgene
variëteit van Monsanto9.
Samen vertegenwoordigen deze twee landen (Argentinië en Verenigde Staten) meer
dan 99% van de genetisch gemanipuleerde sojateelten10.
Monsanto is ook de producent van de meest verkochte onkruidverdelger ter wereld :
glyphosaat (beter bekend onder zijn commerciële benaming « Roundup »). Deze
complete herbicide elimineert – de naam zegt het al – alle planten, niet alleen de
geviseerde schadelijke variëteiten. De transgene soja van Monsanto is gemanipuleerd
om resistentie te bieden tegen Roundup, ook indien toegepast in grote hoeveelheden.
Zo kunnen landbouwers hun velden zo vaak besproeien als ze wensen, zonder gevaar
voor de soja.
Take GMOs out of the food chain !
5
Monsanto brengt zijn transgene, Roundup-resistente soja en de onkruidverdelger
Roundup zelf als een « package » op de markt. Monsanto verkoopt zijn Roundupresistente planten via zaadhandelaren als Pioneer, Cargill en Asgrow.
In de Verenigde Staten, wordt soja verbouwd van februari tot oktober. Na de oogst,
brengen de landbouwers de sojascheuten naar lokale coöperatieves en naar silo’s. Een
groot deel van die silo’s is eigendom van Cargill. De sojascheuten die bestemd zijn
voor export worden per schip of per trein naar de belangrijkste havens getransporteerd.
De transgene soja wordt door de grote handelaars (waaronder Cargill en ADM) bewust
vermengd met conventionele soja, bij de oogst of in de silo’s. Hierdoor wordt
verhinderd dat de klant over een vrije keuze beschikt en kan de transgene soja, waar
geen vraag naar is, toch worden verkocht.
Gevolg : vrijwel de volledige soja-opbrengst van de Verenigde Staten (75 miljoen
ton in 199911) is aangetast.
Bijna één derde van die aangetaste oogst (22 miljoen ton) wordt dan uitgevoerd, meer
bepaald naar Europa en Japan12.
Het grootste gedeelte van de soja uit de Verenigde Staten dat bestemd is voor de
internationale markt wordt getransporteerd met schepen die vertrekken bij de monding
van de Mississippi, in New-Orleans.
In Argentinië, gelegen in het zuidelijk halfrond, wordt soja verbouwd juist in de periode
dat er niet verbouwd wordt in de Verenigde Staten. De oogst vindt plaats in het begin
van het jaar. In 1999 werden 40% van de Argentijnse sojascheuten en meer dan 60%
van het sojameel naar Europa uitgevoerd13.
IMPORT IN BELGIE
De soja die bestemd is voor België kan binnenkomen via de Europoort van Rotterdam,
deze is verantwoordelijk voor ongeveer één vijfde van de soja die in Europa aankomt14.
Een andere mogelijkheid is dat de lading onmiddellijk naar de Cargill-installaties in Gent
gaat.
In 1999 zijn 570.000 ton sojascheuten en 47.000 ton sojameel uit de Verenigde Staten
rechtstreeks in België ingevoerd15. Wat Argentinië betreft, spreken we over 38.000 ton
sojascheuten en meer dan 900.000 ton meel16.
Take GMOs out of the food chain !
6
In Gent beschikt Cargill over een raffinaderij voor de productie van proteïnen en
sojabloem. De eerste stap is het verpulveren van de sojascheuten. Via een
extractieprocédé met behulp van solventen verkrijgt men dan ruwe soja-olie en
sojaschroot.
De ruwe soja-olie kan worden geraffineerd voor menselijke consumptie of voor andere
afgeleiden, bijvoorbeeld lecithine. De olie maakt slechts 18% van de sojascheuten uit,
het resterende gedeelte vormt een van de belangrijkste bronnen van proteïnen voor
dierenvoeder. Voor iedere ton soja die verpulverd wordt, wordt ongeveer 790 kilo
bloem geproduceerd17. De schroot kan worden geraffineerd om bloem, isolaten of
proteïneconcentraten voor menselijke consumptie te verkrijgen.
Het grootste gedeelte van de sojaschroot is rechtstreeks bedoeld voor dierenvoeder en
wordt verkocht aan fabricanten van gemengd dierenvoeder en agenten. De soja-olie
wordt geleverd aan voedingsfabricanten voor gebruik in producten die bestemd zijn
voor menselijke voeding. In België bestaat er nauwelijks nog een markt voor de bloem,
isolaten en proteïneconcentraten ; dat is het gevolg van de beslissing van de
belangrijkste fabricanten en supermarktketens om geen GGO-afgeleiden meer te
gebruiken. Een klein gedeelte van de soja-olie kan worden gebruikt in dierenvoeder.
Take GMOs out of the food chain !
7
Portret van Cargill : het machtigste niet-beursgenoteerde
bedrijf ter wereld
Het grote publiek kent Monsanto. Cargill daarentegen is nauwelijks bekend. Toch is
Cargill het grootste bedrijf ter wereld dat niet op de beurs is genoteerd. Het zakencijfer
in 1999 bedroeg ruim 51 miljard dollar18.
Het is ook het belangrijkste bedrijf in de voedingsindustrie, het controleert de
voedselketen op alle niveaus, van de levering van zaden aan landbouwers via de
opslag van de oogsten, het transport, de verwerking, de export, het dierenvoeder tot de
verkoop van voedingsproducten.
Cargill is opgericht in 1865, het is gevestigd in Minneapolis, in de Verenigde Staten.
Het bedrijf stelt 79.000 personen in meer dan 70 landen te werk en ontplooit activiteiten
in meer dan 100 andere landen. De meest bekende activiteit van Cargill is de
graanhandel.
Cargill behandelt een groter volume aan soja en maïs – de twee belangrijkste
transgene gewassen – dan eender welk ander bedrijf. Cargill is verantwoordelijk voor
respectievelijk 42% en 31% van de export van deze twee gewassen vanuit de
Verenigde Staten19. Nu Cargill Continental heeft verworven, het derde granenbedrijf ter
wereld, schat men dat Cargill 45% van de wereldwijde graanexport in handen heeft20.
Cargill is ook een belangrijke actor in alle andere domeinen van de « agrobusiness » :
Cargill commercialiseert hybride zaden, het is de grootste transformator van
oliehoudende gewassen ter wereld, één van de grootste producenten van vee,
gevogelte en varkens, eigenaar van meer dan 120 raffinaderijen van dierenvoeder over
de hele wereld, een meelfabricant en een metaalbedrijf.
Cargill heeft 10% van de wereldmarkt in zout in handen, is de tweede producent van
fosforhoudende mestproducten en transporteert fruit, groenten, rijst, rubber, katoen,
koffie, suikerstroop en tal van andere producten21.
Cargill speelt een belangrijke rol –en deed dat in een verleden ook al- in het vastleggen
van regels voor de wereldhandel. De eerste commerciële raadgever van president
Nixon, William Pearce, was de Vice-president van Cargill.
Take GMOs out of the food chain !
8
Toen Ronald Reagan president was, heeft een andere bestuurder van Cargill, Daniel
Amstutz, het landbouwvoorstel van de Verenigde Staten voor de GATT opgesteld,
daarna was hij hoofdonderhandelaar van de Verenigde Staten ten tijde van de
landbouwakkoorden van de Uruguay ronde22. Meer recent, heeft Cargill zich actief
ingezet voor de toedreding van China – een markt die Cargill wenst te domineren – tot
de Wereldhandelsorganisatie (WHO)23.
Cargill heeft de WHO ook gevraagd de tariefbarrières op de handel in
landbouwproducten te elimineren – dat zou rijike landen toelaten meer granen uit te
voeren naar ontwikkelingslanden24. De Voorzitter van Cargill, Ernest Micek, zetelt in de
President’s Export Council, een sleutelorgaan inzake handel in de Verenigde Staten.
Deze instelling heeft aanbevolen dat een gemakkelijker toegang tot de markt voor de
producten van de biotechnologie zou worden ingeschreven in de agenda van de WHO
voor de Millenniumronde25.
Cargill is de grootste transformator van oliehoudende planten in Europa, met een
marktaandeel tussen 25 en 35%. Deze dominante positie geldt zowel voor de ruwe olie
als voor de bloem26.
CARGILL IN BELGIË27
In België is Cargill N.V. gevestigd te Antwerpen, het heeft installaties in Gent, Izegem,
Staden en Herent. De Belgische activiteiten van Cargill bieden werk aan 440 personen.
De raffinaderij te Antwerpen produceert koolzaad- en zonnebloemolie. In Gent neemt
Cargill deel aan opslag-activiteiten in silo’s en functioneert het ook als maritiem agent.
In Staden bottelt de Cargill-afdeling Debeil olie, in de eerste plaats voor de Europese
privémarkten. In Herent transformeert de afdeling Malt mout voor de bierbrouwindustrie
en voor distilleerderijen.
Als gevolg van de verwerving van verpulveringsinstallaties voor oliehoudende planten
en installaties voor olieraffinage van de groep Vandemoortele in 1998, bezit Cargill er
ook een fabriek voor de extractie van sojaproteïnes, en een raffinaderij voor koolzaad
en zonnebloem te Izegem.
Take GMOs out of the food chain !
9
MONSANTO EN CARGILL : DE BANDEN ZIJN VEELZEGGEND …
In 1997 heeft Cargill samen met Monsanto een joint venture opgericht: Renessen. Het
doel hiervan is "het op de markt brengen van producten die via moderne biotechnologie
zijn verbeterd, in het bijzonder wat betreft de transformatie van granen en
dierenvoeder".28
Cargill en Monsanto hopen
« hun know-how inzake genetische manipulatie en de transformatie van
landbouwgrondstoffen samen te brengen om een eerste wereldalliantie te
vormen die de volledige landbouwketen dekt. »29
Cargill en Monsanto bevestigen daarenboven dat ze
« de mogelijkheden verkennen hun samenwerking uit te breiden naar andere
domeinen van landbouw en voeding. »30
Een rapport van Doctor William Hefferman, van de Universiteit van Missouri, heeft drie
« voedselketens » geïdentificeerd die het wereldwijde voedselsysteem in zijn geheel
domineren31. De alliantie Cargill/Monsanto, versterkt door de acquisitie van Continental
door Cargill, is één van deze drie ketens – en de keten die zich het meest expliciet pro
genetische manipulatie opstelt.
In juni 1998, heeft Monsanto de zadenactiviteiten van Cargill in Europa, Azië, LatijnsAmerika en Afrika gekocht voor 1,4 miljard dollar32. Deze acquisitie omvat installaties
voor onderzoek en productie van zaad in 24 landen en verkoops- en distributieactiviteiten in 51 landen33.
Take GMOs out of the food chain !
10
DE HOUDING VAN CARGILL INZAKE GGO’S IS ONAANVAARDBAAR
Cargill vertoont al geruime tijd belangstelling voor genetisch gemanipuleerde
voedingswaren, het test zijn eigen transgene variëteiten in de Verenigde Staten, in
Chili34, in Thailand35 en in Argentinië36.
De visie van Cargill op de toekomst van de landbouw zoals voorgesteld door zijn
voorzitter, Ernest Micek, luidt als volgt :
« We zullen nood hebben aan een zeer intensieve landbouw en aan GGO’s. »37
Aanvankelijk weigerde Cargill ronduit om GGO-vrij te leveren.
In augustus 1999, verklaarde de voorzitter van Cargill, Warren Stanley, dat Cargill
« genetisch verbeterde grondstoffen zou kopen, punt. »38.
In een interview met het agentschap Reuters op 1 oktober 1999, verklaarde de de vicevoorzitter van Cargill, Guillaume Bastiaens: « Wat de huidige oogst in de Verenigde
Staten betreft, is het weinig waarschijnlijk dat Cargill GGO-vrije afgeleiden van soja zou
leveren », hij voegde eraan toe dat niet genetisch gemanipuleerde sojabloem vinden
(het product dat, in fine, gebruikt wordt om dieren te voederen) « moeilijk zou zijn , of
zelfs onmogelijk. »39.
Cargill verzet zich principieel tegen de scheiding van genetisch gemanipuleerde en
GGO-vrije oogsten. In een document waarin het zijn houding tegenover genetische
manipulatie voorstelt, wijst Cargill erop dat
« voor de gewassen geplant in 1999 en 2000, alle silo’s van Cargill de genetisch
gemanipleerde maïs- en sojavariëteiten zouden aanvaarden die zijn toegelaten
in de Verenigde Staten en in Europa. »40
In februari 2000 verklaarde Dan Dye, de vice-voorzitter van de North American Grain
Group van Cargill, dat de scheiding van de oogsten « niet praktisch was, en
economisch niet leefbaar. »41
Take GMOs out of the food chain !
11
Ø In plaats van de oogsten gescheiden te houden, accepteert het bedrijf enkel om niet
transgene grondstoffen te leveren via « Identity-Preserved » kanalen, die de oogsten
traceren van het zaad tot de eindgebruiker, een kostelijk systeem voor een marginale
markt.
Op die manier worden niet transgene grondstoffen kunstmatig duurder gemaakt dan
GGO’s.
Cargill maakt de toegang tot niet genetisch gemanipuleerde grondstoffen moeilijk en
hoopt zo de vraag naar GGO-vrije producten tot een minimum te beperken.
Ø De strategie van het bedrijf bestaat erin de vraag naar GGO-vrije oogsten zo sterk
mogelijk te beperken, totdat de ongerustheid bij de consumenten wegebt.
Cargill stelt zich openlijk « pro-GGO » op en onderneemt al het mogelijke om de
voedingsmarkt in die richting te laten evolueren. Dat neemt echter niet weg dat het een
economische entiteit blijft en alsdusdanig rekening moet houden met signalen van de
markt om zijn producten te verkopen en er winst uit te puren.
Ø Voedselproducenten, supermarktketens en leveranciers van dierenvoeder moeten
kunnen beantwoorden aan de wensen van de consumenten en van de markt. Cargill
daarentegen oefent een belangrijke invloed uit op de aard van de markt door te
beslissen dat de GGO-vrije markt een niche moet blijven die enkel wordt bediend door
gespecialiseerde, en dus duurdere, distributiekanalen.
Maar ook daar zijn grenzen aan. Zo is Cargill moeten afstappen van zijn
uitgangspositie dat het leveren van GGO-vrije grondstoffen onmogelijk was. Naarmate
de vraag naar deze grondstoffen stijgt, zal Cargill meer toegevingen moeten doen.
In een verklaring voor een onderzoekscommissie van de House of Commons van
Groot-Brittannië beweert Cargill dat het bereid is de mogelijkheid te bestuderen aan
een hogere prijs niet genetisch gemanipuleerde gewassen te leveren aan een
« marginale markt ». Europa is voor Cargill blijkbaar zo’n marginale markt.
In een interview met de krant De Morgen van 14 oktober 2000, bevestigt Randy
MacKnack, directeur van Cargill Benelux, dat
« de huidige vraag van de consument naar niet genetisch gemanipuleerde
gewassen te beperkt is om GGO-vrije gewassen economisch rendabel te
kunnen aanbieden»,
Take GMOs out of the food chain !
12
daar voegde hij aan toe :
« Wij zijn zeker niet principieel gekant tegen ggo-vrije gewassen. Als de vraag
naar gewassen zonder genetische manipulatie blijft stijgen, zal Cargill
onderzoeken hoe het kan inspelen op de wensen van de consument en
proberen die grondstoffen te leveren. »
Nu reeds zijn een aantal dochterondernemingen van Cargill door de markt gedwongen
een beroep te doen op GGO-vrije grondstoffen. Een voorbeeld : in Groot-Brittannië is
de gevogelteproducent Sun Valley gedwongen geen GGO’s meer te gebruiken in het
voeder van zijn dieren omdat McDonald’s, zijn belangrijkste klant, het eiste.
In Europa is Cargill begonnen met de voorbereiding van de transformatie van GGOvrije Identity-Preserved soja. In april 2000 voorzag zijn Nederlandse filiale om 70.000 à
80.000 ton GGO-vrije soja uit Brazilië fijn te malen die gewaarborgd is door een
"Identity-Preserved" certificatie systeem, bedoeld om elk incidentele besmetting te
voorkomen.42
Ter vergelijking : de EU heeft in 1999 bijna 7 miljoen ton soja (scheuten en bloem)
ingevoerd uit de Verenigde Staten, 9 miljoen ton uit Argentinië en meer dan 12 miljoen
ton uit Brazilië43.
In februari 2000, besliste de supermarktketen Carrefour France om geen beroep meer
te doen op tussenpersonen maar om rechtstreeks 180.000 ton soja uit Brazilië in te
voeren. Ze zijn bestemd voor de fabrikanten van dierenvoeding en voor de
veehouders44. Een jaar later, hebben de Britse supermarktketens Asda (Wal-Mart) en
Tesco hetzelfde beslist.
In december 2000 voerde Greenpeace een protestactie tegen de komst naar Gent van
de George, een schip, geladen met 60.000 ton transgene soja . Tijdensz deze actie
werd de houding van Cargill aangeklaagd, die tot dan toe systematisch weigerde om
haar Belgische klanten van ggo-vrije soja te voorzien. . Daarop veranderde Cargill het
geweer van schouder voortaan is het bedrijf bereid om GGO-vrije soja te leveren tegen
een meerprijs van 25$ per ton (ongeveer 10% van de normele prijs)
Take GMOs out of the food chain !
13
De prijs van GGO-vrije grondstoffen : kunstmatig opgedreven om de
vraag te vernietigen.
In 1996, het eerste jaar dat transgene soja werd verbouwd in de VS, bedroeg het
aandeel van de genetisch gemanipuleerde variante op het geheel van de soja-oogst
minder dan 1%. Toch werd deze 1% door de verwerkers bewust vermengd met de 99
% traditionele soja.
Deze politiek van actieve en doelbewuste vermenging liet de Europese klanten niet de
minste keuze. Ze was er op gericht om de markt voor GGO-vrije voedingsgrondstoffen
te laten verdwijnen. GGO-vrije grondstoffen zouden in het beste geval nog voor een
kleine ‘niche’ markt kunnen aangevoerd worden, waarbij de prijs uiteraard beduidend
hoger zou liggen dan voor de ‘doorsnee’-gewassen.
Tot vandaag houdt Cargill vol dat het ‘scheiden’ onmogelijk is ofwel een bijzonder hoge
meerkost met zich brengt. Uit recente ontwikkelingen blijkt dat de beweringen van
Cargill niet op werkelijke gronden berusten.
Sedert 15 november 2000 garandeert het Amerikaanse Ministerie van Landbouw
(USDA) een dergelijke scheiding voor de maïsverkoop aan Japan, de belangrijkste
uitvoermarkt. Tevoren weigerde het Ministerie de export van Amerikaans graan te
testen op de aanwezigheid van transgene variëteiten. Deze ommekeer ligt aan het feit
dat Japan weigert maïs te importeren die is besmet door de StarLink variëteit, een
maïssoort die niet is toegelaten voor menselijke consumptie maar die in september en
october 2000 in de Verenigde Staten is aangetroffen in de voedselketen. Om deze
belangrijke afzetmarkt te kunnen behouden, zagen de Verenigde Staten zich
gedwongen om tot een akkoord te komen met Japan en testen op te leggen.
In 1999, heeft Archer Daniels Midland (ADM), de nummer twee in de wereld voor de
verwerking van granen en oliehoudende gewassen, Noord-Amerikaanse landbouwers
aangeschreven en verklaard :
« Wij zetten u, als leverancier van ADM, aan om niet genetisch gemanipuleerde
gewassen te scheiden van de andere om hun identiteit te vrijwaren. »45
Take GMOs out of the food chain !
14
ADM is een van de belangrijkste opkopers van gewassen, met meer dan 500 silo’s en
355 verwerkingsinstallaties over de hele wereld.
Mocht de tweede grootste soja-verwerker ter wereld vandaag erkennen dat GGO-vrije
soja tegen dezelfde prijs op de markt kan worden gebracht als de genetisch gewijzigde
variante, dan betekent dit noch min moch meer dan de mislukking van de strategie van
het voldongen feit van de voorbije vijf jaar. Van een markt voor genetisch
gemanipuleerde soja zal in Europa geen sprake meer zijn.
Take GMOs out of the food chain !
15
Wat wil Greenpeace ?
Ø Greenpeace verzet zich tegen iedere verspreiding van GGO’s in het leefmilieu
omwille van de onomkeerbare schade die ze er kunnen aanrichten.
Daarom maakt Greenpeace geen enkel onderscheid tussen de verspreiding in het
leefmilieu van transgene gewassen die bestemd zijn voor menselijke voeding en
gewassen bestemd voor dierenvoeder. De risico’s zijn gelijkaardig46.
Ø Greenpeace verwerpt de ‘politiek van het voldongen feit’ die sinds 1996 door de
Amerikaanse sojaverwerkers aan Europa is opgedrongen. Indien de Amerikaanse
markt nood heeft aan genetisch gemanipuleerde grondstoffen – wat ten sterkste te
betwijfelen valt – dan moet zij hiervoor maar een eigen gescheiden aanvoer
organiseren. De meerkost hiervan moet dan maar gedragen worden door diegenen die
deze nieuwe soja-variante wensen. In geen geval mag de meerkost op de Europese
klanten voor traditionele soja worden afgewenteld.
Ø Greenpeace eist dat Cargill gehoor geeft aan de eisen van de consumenten, de
supermarktketens en de leveranciers van dierenvoeder, en dat Cargill garandeert dat
de grondstoffen die het gebruikt geen GGO’s bevatten en er ook van GGO’s zijn
afgeleid –en dit tegen de normale marktprijs. D.w.z. zonder meerprijs voor het nietvermengen van de grondstoffen.
Hierbij beschouwt Greenpeace de houding van Cargill, die een meerkost van 25 $ (10
% van de marktprijs) aanrekent voor niet-vermengde soja als zuivere intimidatie.
Ø Greenpeace eist van Cargill een engagement om vanaf de volgende oogst (najaar
2001) enkel nog niet-vermengde ggo-vrije soja in te voeren in ons land..
Ø Greenpeace vraagt de Europese Commissieom snel een reglementering voor te
stellen voor nieuwe vorlmen van dierenvoeder (Novel Feed), waarbij voorrang wordt
gegeven aan het voorzorgsprincipe en met garanties voor de kwekers inzake duidelijke
informatie en wat betreft de bescherming van het milieu.
Take GMOs out of the food chain !
16
Referenties
1
Bron : European Statistical Office
In de Verenigde Staten blijft het aandeel van de oppervlakte aan transgene soja groter dan 50% van de
totale oppervlakte waarop soja wordt verbouwd, ook al daalt het sedert 2000. In Argentinië, gaat het om
90% (bron : ISAAA, Global status of commercialized trangsenic crops : 1999, No. 17-2000). In Brazilië is
transgene soja niet toegelaten.
3
54% van de transgene oppervlaktes ter wereld (bron : ISAAA, Global status of commercialized
trangsenic crops : 1999, No. 17-2000)
4
Reuters, « What goes into animal feed ? », 22 juli 1999
5
www.fishlink.com/bocmpauls/html/productcats.html
6
http://usda.mannlib.cornell.edu/reports/nassr/field/pcp-bb/1999/crop1099.txt
7
http://usda.mannlib.cornell.edu/reports/nassr/field/pcp-bb/1999/crop1099.txt
8
Bron : Soya blue book 2001
9
Bron : ISAAA, Global status of commercialized transgenic crops : 1999, N°. 17-2000.
10
Bron : ISAAA, Global status of commercialized transgenic crops : 1999, N°. 17-2000.
11
www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/1999/99-11/table4.pdf
12
www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/1999/99-11/table5.pdf
13
Dow Jones, Argentina faces dilemma on genetically modified soy, 17 februari 2000.
14
www.fas.usda.gov/oilseeds/circular/1999/99-11/table5.pdf
15
Bron : European Statistical Office
16
Bron : European Statistical Office
17
Bob Callanan, Communicatiedirecteur van de American Soybean Association ([email protected]), 30
november 1999
18
Zie de lijst van de 500 grootste ondernemingen, gepubliceerd door Forbes op www.forbes.com
19
Arrogance Inc., Splice, september/october 2000. Zie ook het rapport Control freaks, the GMO
exporters, dat binnenkort wordt gepubliceerd op www.corporatewatch.org
20
Leland Swenson, President of the US National Farmers Union, Agricultural concentration, met een
speciaal rapport van William Hefferman, Universiteit van Missouri, voorgesteld aan het Landbouw Comité
van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, 11 februari 1999
21
Brewster Keen, Invisible giant, Cargill and its transnational strategies, Pluto press 1995, hoofdstuk 2
22
Al Krebs, Karen Lehman, Control of the World’s food supply,
www.converge.org.nz/pirm/frames/ctrlfo!b.htm
23
Grand Forks Herald online, Ambassador concludes trip to UND, 26 september 1999
24
Reuters, Cargill chairman asks WTO to ease ag. trade tariffs, 1 december 1999
25
President’s Export Council Letter of recommendations concerning WTO ministerial meeting in Seattle to
William J. Clinton, 22 september 1999
26
Publicatieblad van de EU CO52, 1999-02-03, inzake de fusie van Cargill en Continental. Exacte cijfers
worden niet vrijgegeven omwille van de vertrouwelijke aard ervan.
27
Bron : www.cargill.com/prodserv/country/belgium.htm, www.cargill.nl/adres.html et
www.cargill.com/today/releases/07311998.htm
28
www.cargill.com/today/releases/05141998.htm
29
www.renessen.com/about.html
30
Reuters, Monsanto to buy Cargill foreign seed business, 29 juni 1998.
31
Agricultural concentration, met een speciaal rapport van William Hefferman, Universiteit van Missouri,
voorgesteld aan het Landbouw Comité van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, 11 februari 1999
32
www.cargill.com/today/releases/06291998.htm
2
Take GMOs out of the food chain !
17
33
Cargill heeft recent beslist haar zadenactiviteiten in Noord-Amerika te verkopen aan Mycogen, een
dochteronderneming van Dow Chemical. Wanneer deze operatie is afgesloten, zal Cargill de
zaadindustrie grotendeels hebben verlaten (Financial Times, 19 september 2000).
34
Cargill heeft er 607 hectaren GGO’s geplant in 1998 (Maria Isabel Manzur, The situation of transgenic
crops and foods in Chile, Programa Chile sostenible, 5 augustus 1999)
35
Bangkok Post, Activists decry weak bio-safety controls, 28 september 1999
36
Isabelle Meister, Sue Mayer, Genetically Engineered plants : releases and impacts on less developed
countries – a Greenpeace inventory, Greenpeace, november 1994
37
Ken Spence, Food fight, West Virgina Farm Bureau, http://wvfarm.org/0699gmfood
38
www.farmsource.com/News_Trends/NewsArticles.asp?ID=4884
39
Reuters, Non-GM soy supply unlikely this season, 1 september 1999
40
www.farmsource.com/News_Trends/NewsArticles.asp?ID=14674
41
www.farmsource.com/News_Trends/NewsArticles.asp?ID=14799
42
Reuters, Cargill Europe gears up to crush non-GM soy, 5 april 2000
43
Bron : European Statistical Office
44
Reuters, Carrefour leads purchase of non-GMO Brazil soy, 23 februari 2000
45
Reuters, US farmers face extra work, costs in GM battle, 2 septembre 1999
46
Volledige informatieve dossiers inzake de gevaren van de verspreiding van GGO’s in het leefmilieu en
de problematiek van GGO’s in dierenvoeder zijn beschikbaar op www.greenpeace.be
Take GMOs out of the food chain !
18