Kennislink - Bedenker Periodiek Systeem honder... http://www

Kennislink - Bedenker Periodiek Systeem honder...
1 of 3
http://www.kennislink.nl/web/show?id=163564
TERUG |MAIL |SLA OP
Bedenker Periodiek Systeem honderd jaar
dood
25/1/2007
VERSCHENEN
IN:
TAAL:
BRON:
DATUM:
SAMENVATTING
Radboud Universiteit
Nijmegen
Nederlands
Radboud Universiteit
Nijmegen
25/1/2007
Honderd jaar geleden, op 2 februari, stierf Dmitri Mendeleev. In ieder scheikundelokaal hangt zijn
Periodiek Systeem der Elementen uit 1869 aan de muur. Is het model ook voor chemici van nu nog actueel?
Theoretisch chemicus Gerrit Groenenboom over Mendeleev's tabel.
Gerrit Groenenboom is theoretisch chemicus. Hij berekent hoe moleculen in
elkaar kunnen zitten op basis van de kwamtumeigenschappen van hun atomen.
Heeft dat nog iets te maken met de oude chemische tabel van Mendeleev? 'Elk
gesprek met een chemicus kun je beginnen in het Periodiek Systeem. In welk
gebied houd jij je op? En wat is daar over te vertellen?'
Theoretisch chemicus Gerrit Groenenberg van de
Radboud Universiteit. 'Elk gesprek met een
chemicus kun je beginnen in het Periodiek
Systeem.'
bron: RU Nijmegen.
Hoe gebruik jij de tabel van Mendeleev eigenlijk?
'Het Periodiek systeem is een soort landkaart die je helpt te navigeren in de
wereld van de elementen. Als je gevraagd wordt te kijken naar een bepaald
atoom, begin je altijd bij het Periodiek Systeem. Via het internet tegenwoordig.
Dan kan ik al snel zien of de vraag triviaal is, te complex, of juist lekker
uitdagend.
“Ik vind het altijd leuk als ik door een onderzoek in een nieuw gebied van
elementen terecht kom. Zo ben ik onlangs begonnen met de
‘zeldzame-aarde-elementen’. Dat is de bovenste van die twee rijen die onder de
tabel staan. Die vormen een wereld op zich.'
Periodiek systeem uitgebreid. Zeer zware
elementen zijn overwegend uitermate instabiel.
Toch moeten er ook ultra-stabiele, superzware
elementen bestaan, met halfwaardetijden van
miljarden jaren. Die ultrastabiele elementen
zouden te vinden zijn bij de ‘superactiniden’: de
elementen 122-153. De zoektocht naar deze
zware jongens is in volle gang.
Klik op de afbeelding voor een grotere versie.
01/25/2007 04:34 PM
Kennislink - Bedenker Periodiek Systeem honder...
2 of 3
http://www.kennislink.nl/web/show?id=163564
Waarom staan die eigenlijk zo apart? De atomen staan toch op gewicht
gerangschikt, die nummertjes die er altijd bijstaan?
'Ja, dat is zo. En eigenlijk horen die zeldzame-aarde-elementen er ook gewoon
tussen. Maar dan krijg je zo’n raar breed model, dus hebben ze er maar
tussenuit geknipt.
'Mensdeleev baseerde het model op twee dingen: het aantal reacties dat de
atomen aangingen – dat zijn de kolommen. En het gewicht van de atomen. Dat
dat samenhangt met het aantal protonen en electronen in de kern wist
Mendeleev overigens niet: hij dacht net als zijn tijdgenoten dat atomen
ondeelbaar waren. De verklaring voor zijn model kwam pas veel later.'
Dimitri Mendeleev (1834 - 1907).
Wat is die verklaring?
'Kijk, de elektronen zitten in schillen om de kern heen. Dat zijn de rijen in het
systeem. Er past een bepaald aantal elektronen in zo’n schil. In de eerste schil
passen er twee. Dat is de eerste rij, en daar staan dus ook maar twee atomen:
waterstof en helium. Waterstof heeft één elektron, helium twee. De volgende rij
heeft twee schillen. De eerste is al vol en in de tweede schil passen maximaal zes
elektronen. Hier vind je dus de atoomgetallen 3 tot 10.
'De kolommen laten zien of de buitenste schil helemaal vol zit, of een aantal
elektronen mist. Dat verklaart het aantal reacties dat een atoom kan aangaan.'
Valt er nu nog iets nieuws te ontdekken aan het systeem?
'De volgorde van de elementen staat vast. Daar zal niks aan veranderen, die
klopt gewoon. Maar om nou te zeggen dat we alles weten over atomen… nee, er
is altijd weer iets nieuws. Zelf kijk ik momenteel naar de interactie tussen
atomen als ze extreem zijn afgekoeld. Dat wordt bepaald door
kwantummechanische eigenschappen.
'Het sterke van Mendeleev was trouwens wel dat hij een model met gaten durfde
te presenteren. Hij voorspelde terecht dat er nog elementen ontdekt moesten
worden en wat voor eigenschappen die dan zouden hebben.'
Cyclotron. Technici van het Lawrence
Berkeley National Laboratory sleutelen aan
de Berkeley Gas-Filled Separator – een
high-tech deeltjesscheider – van het
88-inch cyclotron, het giga-apparaat
waarmee in april en mei 1999 element 118
werd gemaakt.
01/25/2007 04:34 PM
Kennislink - Bedenker Periodiek Systeem honder...
3 of 3
http://www.kennislink.nl/web/show?id=163564
En worden er nu nog elementen ontdekt?
'Nee, maar er worden wel elementen gemaakt door de kernen te laten
versmelten. Vorig jaar werd element 118 gemaakt in Lawrence Livermore
National Laboratory in een samenwerking met het Russische Joint Institute for
Nuclear Research.
'Die nieuwe atomen vallen weer extreem snel uit elkaar. Als scheikundige heb je
daar niks aan, je kunt er niks mee bouwen. Maar fysici kunnen daar wel van
leren. Vlak na de oerknal moet toch alles extreem dicht op elkaar hebben
gezeten.
'Mendeleev zag dat trouwens zelf ook al in, dat zijn model zowel betrekking had
op het ontstaan van het heelal als op het leven op aarde.'
Dit artikel verscheen eerder in de online wetenschapsagenda van de RU
Nijmegen.
Zie verder
Online Periodiek Systeem der Elementen (Engels)
Scientists create super-heavy element 118 (Engels)
Element 110 nu officieel darmstadtium (Kennislinkartikel van Harm Ikink)
Elementen 115 en 113 ontdekt (Kennislinkartikel van Harm Ikink)
Magische atomen langer houdbaar (Kennislinkartikel)
Zoektocht naar superzware elementen (Kennislinkartikel van NWT)
Nieuw Periodiek Systeem (Kennislinkartikel)
Wetenschapsagenda RU Nijmegen
Kennislink wordt in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap uitgevoerd door Stichting
PARTNERS BOEKENPLEIN
Nationaal Centrum voor Wetenschap en Technologie.
copyright 1999-2005 Kennislink colofon /disclaimer
01/25/2007 04:34 PM