4Chemie dec16

REGIO OOST-VLAANDEREN
Marialand 31  9000 GENT
+32 9 223 11 25
www.katholiekonderwijs.vlaanderen
CHEMIE
Bart Vandenberghe
voor alle leraren chemie
De berichten die in de vorige nieuwsbrieven werden gepubliceerd, kun je steeds terugvinden op de
website van het vicariaat onderwijs bisdom Gent: http://www.vicog.be. Het te volgen pad:
pedagogische begeleidingsdienst > secundair onderwijs > vakgebieden > biologie - chemie –
natuurwetenschappen.
Je vindt er ook interessante/belangrijke documenten, en een uitgebreid overzicht van interessante
websites
en
apps
voor
biologie,
chemie
en
natuurwetenschappen
Als je zelf interessante informatie hebt voor deze nieuwsbrief (info rond voordrachten, activiteiten,
websites, apps, …) dan mag je me die zeker bezorgen. Ik neem ze graag op in een volgende
nieuwsbrief. [email protected]
1
Nascholingen (nieuw + herhaling)
1.1
PEDIC: NIEUW
Chemiebedrijf Eastman (Gent Noord) organiseert voor een workshop In het kader van de organisatie
een Open Lab dag.
Datum: woensdag 15 februari 2017 van 14 tot 17 uur
Tijdens een Open Lab evenement krijgen laatstejaarsleerlingen uit wetenschapsgeoriënteerde
richtingen de kans om in aanraking te komen met een hoogtechnologisch researchlaboratorium en
de verschillende aspecten van R&D. Er is aandacht voor organische synthese, scheidingstechnieken,
analyse, het volledige traject van een project doorheen R&D en het vervolgtraject naar productie.
Ook gaan we in op een paar toepassingen van de ontwikkelde nieuwe producten.
Op de nascholing maken we kennis met het bedrijf én de workshop die het bedrijf Eastman voor
leerlingen wil aanbieden. Ook is er ruimte voor overleg, worden noden/wensen/tips van leraren
chemie in het kader van zo'n leerlingenactiviteit afgetoetst met de verantwoordelijken van het
bedrijf.
Inschrijven gebeurt uitzonderlijk niet via PEDIC zelf, maar doe je via het digitale
inschrijvingsformulier: https://goo.gl/forms/KfPR9RXpyIxxQ36d2
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
1
De nascholing is gratis, en wordt georganiseerd in samenwerking met het PEDIC. Deelnemers
ontvangen een nascholingsattest.
1.2
•
•
•
CNO, Antwerpen (herhaling)
Donderdag 12/01/2017: Samenwerken, interactief presenteren en toetsen met ICT in de lessen
wetenschappen
Woensdag 25/01/2017: elektrochemie
Woensdag 15/03/2017: Forensische chemie
Meer info vind je op:
http://cnoserver.uantwerpen.be/ua-cno.htm?Pagina=aanbodSO.htm&Titel=Secundair%20
onderwijs%20-%20Voortgezet%20onderwijs
1.3
Instituut voor Permanente Vorming in de Wetenschappen (herhaling)
Ook in 2016-2017 biedt het Instituut voor Permanente Vorming in de Wetenschappen (UGent, Fac.
Wetenschappen, IPVW) een nieuwe reeks bijscholingen aan, specifiek ontwikkeld voor leerkrachten
wetenschappen, wiskunde en informatica in het secundair onderwijs.




Activerende werkvormen in de lessen chemie (wo 25/1/17, VOLZET)
Demonstratieproeven voor de 3de graad (wo 22/3/17)
Veiligheid in het chemielokaal (wo 29/3/17)
Activerende werkvormen in de lessen chemie (wo 26/4/17)
Gedetailleerde informatie vind je via:
http://www.ugent.be/we/nl/diensten/ipvw-ices/aanbod/leerkrachten/
1.4
UGent
Studiedag: studeren voor ingenieur aan de Universiteit Gent: 1 februari 2017 (nieuw)
organiseert
een
infodag
voor
alle
leraren
wetenschappen
en
wiskunde,
én
studiekeuzebegeleiders van de 3de graad. Inschrijven vanaf 7/12/2016.
2
Aanbod voor leerlingenactiviteiten (nieuw + herhaling)
2.1
Knappe koppen, HOWEST
Je kunt met je klas deelnemen aan een of meerdere boeiende workshops gekoppeld aan de
eindtermen binnen diverse vakdomeinen. De onderwerpen zijn heel breed en behandelen naast
STEM ook taal, humane wetenschappen, economie, toerisme, social media, gezondheid, …
‘Knappe Koppen’ loopt van maandag 16 januari tot en met vrijdag 20 januari 2017, telkens van
9.30 uur tot 12.30 uur en van 13.30 uur tot 16.30 uur (tenzij anders vermeld).
Een overzicht van alle workshops vind je op http://www.howest.be/knappekoppen/workshops.aspx
Inschrijven kan tot en met maandag 9 januari 2017.
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
2
2.2
3M Science Challenge
De 3M Science Challenge is een wedstrijd voor leerlingen van middelbare scholen die draait om
creativiteit, vindingrijkheid en innovatie.
De bedoeling is dat leerlingen met hun klas of team een vernieuwende oplossing voor een
alledaags probleem bedenken. Die oplossing moet echt iets veranderen voor henzelf, hun familie
of voor de maatschappij. Daarbij moeten ze denken aan de uitdagingen van vandaag: hoe we
communiceren, hoe we ons verplaatsen, hoe we gezond blijven, …
Ze werken hun oplossing uit tot een product of project dat het leven gemakkelijker en efficiënter
maakt en maken een video van maximaal 2 minuten waarin ze het idee presenteren.
Inschrijven kan tot 31 december 2016.
Meer info vind je http://3mfondssciencechallenge.com/be_nl/over-section/be_nl_challenge
2.3
In de HoGent-brochure 'aanbod secundair onderwijs' vind je een gevarieerd aanbod:
https://www.hogent.be/externe-partners/secundaironderwijs/?doaction=return&emailid=7EB792B9-753C-4D7C88B58B87E94F2FC1&[email protected]&nocache=1
In de brochure vind je:
-
een STEM- aanbod
-
een aanbod voor workshops, demolessen en lezingen rond chemie voor leerlingen van de 2de
en 3de graad:
-
2.4

CSI HoGent

Microbiologie in de brouwerij

Schimmel versus gist

Natuurvriendelijke synthese en analyse van biodiesel

Luminolsynthese (nieuw!)

Invloed van (zware) metalen op het leven

Hoe schadelijk is roken? (nieuw!)
hun aanbod studiekeuzebegeleiding (infosessies over hoger onderwijs of opleidingen).
Technopolis
Ook in Technopolis kun je terecht voor leerlingenexperimenten:
2de graad:

Van papier tot bio-ethanol: slaag jij erin om genoeg brandstof produceren om een raket te
lanceren?

Nano-zonnecrème: maak zelf je eigen nano-zonnecrème en vergelijk de kwaliteit ervan met
die van gewone zonnecrème!
https://www.technopolis.be/nl/fiche/scholen-aanbod/lab-scholen/algemeen/lab-2e-graad-so/
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
3
3de graad

Over eiwitten en stikstof: ontdek de structuur van eiwitten en bepaal het eiwitgehalte van
een staal!

Op zoek naar lactosevrije melk: analyseer met behulp van een spectrofotometer een
melkstaal. Welke is lactosevrij?

Verraden door je DNA: kruip in de huid van een forensisch onderzoeker en los een misdaad
op in ware CSI-stijl!

DNA-onderzoek bij planten: analyseer het genetisch materiaal van een gewas en onderzoek
de genetische kenmerken ervan!
https://www.technopolis.be/nl/fiche/scholen-aanbod/lab-scholen/algemeen/lab-3e-graad-so/
3
STEM-initiatieven (nieuw + herhaling)
3.1.
Etion (forum voor geëngageerd ondernemen) publiceert visie- en opinieteksten rond STEM,
organiseert nascholingen, …
Ze publiceren onder andere een mooie samenvattende nota rond STEM: de blijvende uitdagingen,
de nood aan regie, STEM en aso, de T van Techniek en STEM-competenties binnen het 21ste eeuwse
denken en handelen.
http://etion.be/search/node/stem
3.2
In de HoGent-brochure 'aanbod secundair onderwijs' vind je een uitgebreid STEM-aanbod:
https://www.hogent.be/externe-partners/secundaironderwijs/?doaction=return&emailid=7EB792B9-753C-4D7C88B58B87E94F2FC1&[email protected]&nocache=1
3.3
Op de website van RVO-society (http://www.rvo-society.be) vind je ook inspiratie voor
STEM-initiatieven.
3.4.
Het Vlaams Lerend Netwerk STEM SO organiseert op 16 februari 2017 (in de Hogeschool
Gent) een 2de netwerksessie met als thema 'STEM: Hoe?'
Vanuit onderzoek en praktijk wordt dieper ingegaan op:
- Hoe organiseer je STEM in de school?
- Hoe breng je STEM in de klas?
- Een conceptmap die interactie toont tussen verschillende STEM-dimensies
Inschrijven (gratis) kan door lid te worden van de netwerkgroep:
https://events.ucll.be/content/vlaams-lerend-netwerk-stem-so#overlay-context=content/vlaamslerend-netwerk-stem-so
4
Inspirerende websites voor leraren chemie (nieuw + herhaling)
4.1
'Ik heb een vraag'
‘Ik heb een vraag’ is een initiatief van 34 Vlaamse en federale wetenschappelijke instellingen,
universiteiten en hogescholen, met de steun van het departement Economie, Wetenschap en
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
4
Innovatie van de Vlaamse Overheid. Het wordt gecoördineerd door het Koninklijk Belgisch Instituut
voor Natuurwetenschappen.
www.Ikhebeenvraag.be is een onlinevraagbaak waarop je terecht kunt met wetenschappelijke
vragen over allerlei onderwerpen: biologie, fysica, taal, geschiedenis en nog veel meer. Het team
achter deze site zorgt er dan voor dat je rechtstreeks een antwoord krijgt van een wetenschapper
met kennis terzake.
4.2 Vragen Chemie Olympiade'
De Vlaamse Chemie Olympiade werkte samen met het team van USolv-It en publiceerde (naast de
vragen van de wiskunde olympiades) alle vragen van de eerste en tweede ronde van chemie
olympiade van de voorbije 8 jaar op hun website www.usolvit.be.
4.3
https://www.snapput.nl/zoek/onderwerp/scheikunde/ is een interessante website waarin
tal van chemische onderwerpen via korte videolessen worden uitgelegd.
4.4
Chemieleerkracht.be is een gratis platform en inspiratiebron voor leerkrachten
Chemie/Natuurwetenschappen.
In de lerarenopleiding BaSO van de UCLL Diepenbeek worden studenten opgeleid tot leerkrachten
voor de onderwijsvakken Chemie/Natuurwetenschappen in de eerste en tweede graad van het
secundair onderwijs.
Tijdens de opleiding wordt er samen met de studenten veel kant-en-klaar leermateriaal, uitdagende
experimenten en projecten ontwikkeld. Dit materiaal werd verzameld op de website
www.chemieleerkracht.be. Er is regelmatig nieuw materiaal te vinden op de website. Dus af en toe
de website bezoeken is de boodschap.
Als je materiaal wenst te gebruiken in je lessen chemie is het belangrijk dat je het kritisch bekijkt
en nagaat of het gelinkt kan worden aan leerplandoelstellingen.
In de nieuwe rubriek 'chemie in het dagelijks leven' worden artikels over innovatieve, inspirerende,
positieve toepassingen van de chemie rondom ons gebundeld. De artikels zijn gekoppeld aan
chemische begrippen uit het leerplan.
4.5
Op http://chem.kuleuven.be/aloch vind je lesmateriaal, info over nascholingen, filmpjes,
….
Lector Paul Degreef en enkele studenten van de lerarenopleiding chemie van de KULeuven hebben
ontwerpen van etiketten volgens het GHS-systeem aangemaakt. Voor een zeer groot aantal
producten kun je deze etiketten op deze website downloaden zodat scholen hiervan kunnen
gebruikmaken. Wie zelf nieuwe etiketten wil aanmaken op basis van de Databank Gevaarlijke
stoffen kan gebruik maken van de handleiding hiertoe opgesteld door de heer Paul Degreef. De
handleiding staat op de website van de begeleidingsdienst. Indien je met Office 2007 problemen
ondervindt om etiketten af te drukken, kun je het probleem oplossen door het servicepack 3 te
installeren.
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
5
4.6
MSDS-fiches chemische stoffen
Instructiekaarten van een aantal chemische producten zijn te raadplegen (downloaden) op
de website
van Welzijn
op
school.
Via
onderstaande
link
zijn
ze
te
downloaden.
http://www.welzijn-opschool.be/Welzijnsvelden/Arbeidsveiligheid/Gevaarlijkestoffenenpreparaten.aspx.
Vanaf nu zijn van de courante chemische stoffen in een schoollabo de MSDS-fiches als pdfbestanden te raadplegen of te downloaden van Smartschool (http://dpbso.smartschool.be – Vak
CH_algemeen – Documenten – MSDS-fiche of instructiekaarten chemische stoffen).
4.7
Op de website van RVO-society (http://www.rvo-society.be) is het aanbod aan educatieve
projecten die techniek en wetenschap combineren met aandacht voor de maatschappelijke
relevantie, voor het schooljaar 2016-2017 te raadplegen.
4.8
Gratis downloadbare educatieve pakketten Technopolis
Technopolis heeft tal van educatieve pakketten ter beschikking over diverse thema’s voor
verschillende wetenschapsvakken: biologie (planten, het menselijk lichaam ...), chemie
(alcohol…). Deze pakketten kun je gratis te downloaden op de website
https://www.technopolis.be/nl/fiche/educatieve-pakketten/educatieve-pakketten-1supesupgraad-secundair-onderwijs/
https://www.technopolis.be/nl/fiche/educatieve-pakketten/educatieve-pakketten-2supesupgraad-secundair-onderwijs/
https://www.technopolis.be/nl/fiche/educatieve-pakketten/educatieve-pakketten-3supesupgraad-secundair-onderwijs/
Op
de
website
zijn
ook
tal
van
boeiende
experimenten
te
vinden:
https://www.technopolis.be/nl/fiche/experimenteer/tijd-om-zelf-te-experimenteren/
4.9
Digitale nieuwsbrief KVCV
Via deze nieuwsbrief kun je onder andere op de hoogte blijven van al de activiteiten die KVCV
organiseert
rondom
de
verschillende
aspecten
van
chemie.
Intekenen
kan
via
http://www.kvcv.be/index.php/nl/privacy
4.10
Overzicht van interessante apps en websites
Op de website van regio Mechelen – Brussel, zorgt pedagogisch begeleider chemie Brenda
Vermaelen,voor een uitgebreid en interessant aanbod van apps en websites.
http://www.vikom.be/dienst-pedagogische-begeleiding/secundair-onderwijs/vak-enstudiegebieddocumenten/maandbericht-423
5
Inspirerend lesmateriaal voor leraren chemie (nieuw + herhaling)
5.1 PlastiQ
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
6
PlastIQ heeft tal van projecten opgestart voor het onderwijs, omdat het veel belang hecht aan
kennis van kunststoffen en de sector. Lesmateriaal en educatieve pakketen kun je terugvinden via
http://plastiq.be/lesmateriaal/
5.2 Breaking Science
Op deze website vind je heel wat contextrijke artikels die bruikbaar zijn in de lespraktijk en bij
toetsen,
o.a. een
tekst
over
chemie
van
batterijen,
vuurwerk-chemie,
…
http://www.breakingscience.be/nl
5.3
Onderwijs archief: een schatkamer vol gratis beeldmateriaal
Het Vlaams Instituut voor Archivering of VIAA digitaliseert, bewaart en ontsluit audiovisueel
materiaal, foto's, documenten, … en biedt dit via een webplatform vol archiefmateriaal gratis aan
voor leerkrachten. De audiovisuele inhoud kan niet alleen gebruikt worden om de leerdoelstellingen
te bereiken, maar ook als illustratie bij een les, als startpunt voor een discussie en om leerlingen
mediawijzer te maken. Het archiefmateriaal komt van partners van VIAA uit de cultuur-, erfgoeden mediasector (oa VRT-archief). De selectie gebeurt door leerkrachten en voor leerkrachten.
Met je lerarenkaart maak je een profiel aan waarmee je gratis materiaal kunt downloaden en
rechtstreeks in de klas gebruiken. Het levert
je een schatkamer vol bruikbaar en
verhelderend/concretiserend lesmateriaal!
https://onderwijs.hetarchief.be
5.4
Lesmateriaal chemie voor procesoperator en chemie in tso-richtingen
Op een (vrij toegankelijke) website die bedoeld is voor de opleiding tot procesoperator, vind je
heel veel materiaal (zelfs cursusmateriaal met oefeningen). Zeker een aanrader voor leerkrachten
in tso-richtingen.
https://www.patricklogister.nl/
5.5
Actualisatie leerteksten ‘Wij en chemie’
Een werkgroep van leraren heeft de leerteksten ‘Wij en chemie’ geactualiseerd conform de nieuwe
leerplannen, met speciale aandacht voor de onderzoekscompetentie in de cursus met 2
lestijden. Wie hierover meer informatie wenst of de nieuwe leerteksten wenst aan te schaffen, kan
het bestelformulier aanvragen bij Ann De Neef ([email protected]).
5.6
Powerpointpresentatie ‘Wij en chemie’
Paul Degreef (KU Leuven) heeft de nieuwe cursus ‘Wij en Chemie’ (4 graaduren) verwerkt in een
volledig geüpdatete, aangepaste en uitgebreide powerpointpresentatie met o.a. nieuwe
visualisaties via animaties, filmpjes… en dit zowel voor het 5de als voor het 6de jaar.
De Cd-rom ‘Visualiseringen in de chemielessen’ die tijdens de laatste “bouwstenen” (nascholingen
van regio Mechelen-Brussel) voorgesteld en meegegeven werd, kan ook bij hem besteld worden.
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
7
Voor meer informatie mail je naar [email protected].
5.7
‘Stapstenen: stap voor stap naar onderzoek in de chemie’ ondersteunt leerlingen in hun
groei naar de onderzoekscompetentie wetenschappen. Leerlingen van de tweede en derde graad
krijgen toelichting bij de verschillende stappen van een natuurwetenschappelijk onderzoek. Deze
labogids is gelijktijdig een naslagwerk voor leerlingen uit de wetenschappelijke studierichtingen aso
en tso bij de onderzoeksopdrachten natuurwetenschappen in het algemeen en bij concrete
onderzoeksopdrachten chemie in het bijzonder. De inhoud biedt eveneens ondersteuning aan
leerlingen uit niet-wetenschappelijke studierichtingen bij het uitvoeren van experimenten chemie
en aan leraren chemie bij de voorbereiding van demoproeven en leerlingenpractica. Dit boekje is
beschikbaar bij Uitgeverij De Boeck (ISBN 978 90 455 4252 2)
http://secundair.deboeck.com/titres/128439_1/..
5.8
http://www.biomens.eu/?p=home&cat=chemie
6
Voordrachten wetenschappen (herhaling)
Om het onderzoek binnen de faculteit Wetenschappen van de Universiteit Gent bij een breed
publiek meer bekend te maken, organiseert het Instituut voor Permanente Vorming in de
Wetenschappen elke eerste donderdagavond van de maand een voordracht.
Onderzoekers uit verschillende disciplines doen tijdens deze lezingen hun onderzoek met passie uit
de doeken. De voordrachten hebben een degelijke wetenschappelijke basis maar omvatten ook een
populariserend luik.
Met deze voordrachten richt men zich in de eerste plaats tot alumni en leerkrachten wetenschappen
in het secundair onderwijs van de tweede en derde graad.
Alle voordrachten vinden plaats in Auditorium A2 van gebouw S9 op Campus Sterre, Krijgslaan 281
te 9000 Gent en vangen aan om 19 uur. De toegang is gratis. Achteraf kan er worden nagepraat bij
een hapje en een drankje.
Meer informatie over de voordrachten vind je terug op de IPVW-website: www.ipvwices.UGent.be.
 9 maart 2017: Prof.dr. Kristine Walraevens - Grondwater: Onmisbare bron voor ons drinkwater
 1 juni 2017: Prof.dr. Kathleen Marchal - Big data integration paves the way towards personalized
cancer treatment.
RN so december 2016
Chemie
www.vicog.be
8