Byzantijnse Liturgie in de Rooms

Byzantijnse Liturgie
in de Rooms-katholieke
kerk van Nederland
Byzantijnse liturgie bestaat binnen en buiten
de Rooms-katholieke kerk. Byzantijnse liturgie
is de liturgie van de (oosters) Orthodoxe
kerken. Maar er zijn ook oosterse kerken die
tot de Katholieke kerk behoren.
Na de scheuring tussen de westerse Katholieke kerk en de
orthodoxe kerk van Constantinopel in 1054 zijn er vanaf
eind 16e eeuw een aantal orthodoxe bisdommen bij de kerk
van Rome aangesloten. Het gevolg is dat er in de Rooms-­
katholieke kerk christenen van de Byzantijnse traditie
zijn. Men noemt deze ‘geünieerden’ Grieks-­katholieken
als verzamelnaam. Het woord ‘Grieks’ slaat hier niet op
de Griekse taal, maar op de traditie die in het Griekse
Byzantium zijn oorsprong heeft. De Grieks-katholieken
hebben de liturgie, de iconen en het kerkrecht, met daarin
onder andere de mogelijkheid van gehuwde priesters, van
de byzantijnse traditie b
­ ehouden.
Door emigratie van Grieks-katholieken naar ons land na
de Tweede Wereldoorlog zijn er in de katholieke kerk van
Nederland kapellen opgericht voor de byzantijnse liturgie.
De vereniging ‘Landelijke Instelling Pokrof’ is hiervan de
overkoepelende organisatie. Ook ontstond de Johannes
van Damascus gemeenschap in Den Bosch.
Merendeels ­gewone Nederlandse katholieken bezoeken
momenteel deze kapellen. Daarnaast zijn er Byzantijnse
koren opgericht om de Byzantijnse liturgie te vieren in
katholieke parochies, teneinde bekendheid te geven aan
deze s­ chitterende vorm van liturgie. Het bestaan van de
Byzantijnse liturgie binnen de grote katholieke kerk maakt
duidelijk dat deze kerk werkelijk ‘katholiek’ is, ­algemeen
namelijk rijk aan verschillen van geloofs­beleving en
spiritualiteit binnen het ene apostolische geloof.
Foto voorzijde: Interieur byzantijnse kapel Den Bosch
Kenmerken van de Byzantijnse liturgie
Onze gemeenschappen en koren zijn voor velen van
diverse herkomst een geestelijk thuis. De Byzantijnse
liturgie is voor hen de beste manier om de persoonlijke
verbondenheid met het Mysterie van God te beleven.
Wat spreekt ons zoal aan? Wat is er anders bij de
­Byzantijnse vieringen?
• In de ritus ligt een grote nadruk op het Goddelijke
­Mysterie. In het hoofdgebed bidt de priester:
“Gij zijt onze God, niet in woorden te vangen, in onze
­gedachten niet te vatten, met onze ogen kunnen wij
U niet zien, ons verstand kan U niet peilen...”.
• De liturgie van Johannes Chrystostomus, die de
­gemeenschappen bij de meeste vieringen volgen, is tot in
detail voorgeschreven. Er is relatief weinig r­ uimte voor
een priester om er zijn persoonlijke stempel op te drukken. Daardoor ligt de nadruk op het heilige, dat uitstijgt
boven het individuele en het alledaagse.
• De priester spreekt de gelovigen niet toe, maar richt zich
samen met ons tot het heilige. Zo is hij letterlijk
‘een voorganger’.
• De hele viering wordt gezongen en gereciteerd. De zang
heeft geen illustratieve functie, maar is een manier
om te bidden. Eigenlijk is de viering een voortdurende
dialoog tussen alle aanwezigen: de priester, de diaken,
de lezer, het koor, en iedereen die bij de viering aanwezig
is. Zo draagt iedereen bij aan de viering; we zijn geen
­toeschouwer, maar deelnemer.
• In elke Byzantijnse kerk zijn iconen te zien. De iconen­
wand is een van de meest in het oog springende kenmerken van de Byzantijnse ritus. Daarmee geven we aan dat
we met onze aardse viering deelnemen aan de hemelse
viering. De iconen zelf zijn niet bedoeld als kunstwerk of
illustratie, maar willen uitdrukken dat God zich in ieder
mens laat zien; ieder mens is een icoon: geschapen naar
Gods beeld.
• Byzantijnse vieringen spreken de mens in al zijn
­zin­tuigen aan: door de kleurrijke iconen, de geurende
wierook, het melodieuze gezang.
Gemeenschappen voor de Byzantijnse
Liturgie in Nederland – buiten de
Landelijke Instelling Pokrof
&
Byzantijnse Koren die de Goddelijke
Liturgie zingen
Den Bosch
Johannes van Damascusgemeenschap,
kapel: Sint Catharinakerk, Kruisbroederhof, Den Bosch
www.byzantijnsekapel.nl
Nijmegen
Het Nijmeegs Byzantijns Koor
kerk: Titus Brandsma Gedachteniskerk
Keizer Karelplein, Nijmegen
www.hetnbk.nl
Nieuwegein
Het Lysenko Koor
www.lysenko.nl
Utrecht
Het Utrechts Byzantijns Koor
www.utrechtsbyzantijnskoor.nl
Tilburg
Het Tilburgs Byzantijnse Koor
www.tilburgsbyzantijnskoor.com
Hoorn
Het Hoorns Byzantijns Mannenkoor
www.hoornsbyzantijnsmannenkoor.nl
Maastricht
Het Maastrichts Slavisch Koor
voor informatie: [email protected]
Gemeenschappen voor de Byzantijnse
Liturgie in Nederland – verenigd in de
­Landelijke ­Instelling Pokrof
Amsterdam / Haarlem
Gemeenschap toegewijd aan alle Heiligen en de
­Verschijning des Heren
kapel: Nieuwe Keizersgracht 94, Amsterdam
Den Haag
Gemeenschap van de Gedaanteverandering van de Heer
kapel: Eisenhowerlaan 120
Eindhoven
Gemeenschap van de Alheilige Moeder Gods Gruzinskaja
kapel: Kronehoef, Kloosterdreef 23
Hengelo
Gemeenschap van de H. Wladimir
Op wisselende locaties.
www.wladimir-hengelo.nl
Nijmegen
Gemeenschap toegewijd aan de Blijde Boodschap
aan Maria
kapel: Dobbelmannweg 3, Nijmegen
Roosendaal
Gemeenschap van Onze Lieve Vrouw
van Altijddurende Bijstand
kerk: Onze Lieve Vrouweparochie, Kade 23,
Rotterdam / Delft
Gemeenschap toegewijd aan de Heilige
Drie-eenheid en de Verrijzenis des Heren
kapel: Eendrachtsstraat 95, Rotterdam
Utrecht
Gemeenschap toegewijd aan de Icoon
van de Moeder Gods Wladimir
Sint Antoniuskerk, Kanaalstraat 200
Nadere gegevens over tijden van vieringen en contact:
www. pokrof.nl
Allen die actief betrokken zijn bij de Byzantijnse liturgie
in Nederland behoren tot het Byzantijns Netwerk
Nederland:
www.byzantijnsnetwerknederland.nl
Informatie over Orthodoxe kerken in Nederland
Vereniging van Orthodoxen ‘H. Nicolaas van Myra’:
www.orthodoxen.nl