Byzantijnse Liturgie in de Rooms-katholieke kerk van Nederland Byzantijnse liturgie bestaat binnen en buiten de Rooms-katholieke kerk. Byzantijnse liturgie is de liturgie van de (oosters) Orthodoxe kerken. Maar er zijn ook oosterse kerken die tot de Katholieke kerk behoren. Na de scheuring tussen de westerse Katholieke kerk en de orthodoxe kerk van Constantinopel in 1054 zijn er vanaf eind 16e eeuw een aantal orthodoxe bisdommen bij de kerk van Rome aangesloten. Het gevolg is dat er in de Rooms-­ katholieke kerk christenen van de Byzantijnse traditie zijn. Men noemt deze ‘geünieerden’ Grieks-­katholieken als verzamelnaam. Het woord ‘Grieks’ slaat hier niet op de Griekse taal, maar op de traditie die in het Griekse Byzantium zijn oorsprong heeft. De Grieks-katholieken hebben de liturgie, de iconen en het kerkrecht, met daarin onder andere de mogelijkheid van gehuwde priesters, van de byzantijnse traditie b ­ ehouden. Door emigratie van Grieks-katholieken naar ons land na de Tweede Wereldoorlog zijn er in de katholieke kerk van Nederland kapellen opgericht voor de byzantijnse liturgie. De vereniging ‘Landelijke Instelling Pokrof’ is hiervan de overkoepelende organisatie. Ook ontstond de Johannes van Damascus gemeenschap in Den Bosch. Merendeels ­gewone Nederlandse katholieken bezoeken momenteel deze kapellen. Daarnaast zijn er Byzantijnse koren opgericht om de Byzantijnse liturgie te vieren in katholieke parochies, teneinde bekendheid te geven aan deze s­ chitterende vorm van liturgie. Het bestaan van de Byzantijnse liturgie binnen de grote katholieke kerk maakt duidelijk dat deze kerk werkelijk ‘katholiek’ is, ­algemeen namelijk rijk aan verschillen van geloofs­beleving en spiritualiteit binnen het ene apostolische geloof. Foto voorzijde: Interieur byzantijnse kapel Den Bosch Kenmerken van de Byzantijnse liturgie Onze gemeenschappen en koren zijn voor velen van diverse herkomst een geestelijk thuis. De Byzantijnse liturgie is voor hen de beste manier om de persoonlijke verbondenheid met het Mysterie van God te beleven. Wat spreekt ons zoal aan? Wat is er anders bij de ­Byzantijnse vieringen? • In de ritus ligt een grote nadruk op het Goddelijke ­Mysterie. In het hoofdgebed bidt de priester: “Gij zijt onze God, niet in woorden te vangen, in onze ­gedachten niet te vatten, met onze ogen kunnen wij U niet zien, ons verstand kan U niet peilen...”. • De liturgie van Johannes Chrystostomus, die de ­gemeenschappen bij de meeste vieringen volgen, is tot in detail voorgeschreven. Er is relatief weinig r­ uimte voor een priester om er zijn persoonlijke stempel op te drukken. Daardoor ligt de nadruk op het heilige, dat uitstijgt boven het individuele en het alledaagse. • De priester spreekt de gelovigen niet toe, maar richt zich samen met ons tot het heilige. Zo is hij letterlijk ‘een voorganger’. • De hele viering wordt gezongen en gereciteerd. De zang heeft geen illustratieve functie, maar is een manier om te bidden. Eigenlijk is de viering een voortdurende dialoog tussen alle aanwezigen: de priester, de diaken, de lezer, het koor, en iedereen die bij de viering aanwezig is. Zo draagt iedereen bij aan de viering; we zijn geen ­toeschouwer, maar deelnemer. • In elke Byzantijnse kerk zijn iconen te zien. De iconen­ wand is een van de meest in het oog springende kenmerken van de Byzantijnse ritus. Daarmee geven we aan dat we met onze aardse viering deelnemen aan de hemelse viering. De iconen zelf zijn niet bedoeld als kunstwerk of illustratie, maar willen uitdrukken dat God zich in ieder mens laat zien; ieder mens is een icoon: geschapen naar Gods beeld. • Byzantijnse vieringen spreken de mens in al zijn ­zin­tuigen aan: door de kleurrijke iconen, de geurende wierook, het melodieuze gezang. Gemeenschappen voor de Byzantijnse Liturgie in Nederland – buiten de Landelijke Instelling Pokrof & Byzantijnse Koren die de Goddelijke Liturgie zingen Den Bosch Johannes van Damascusgemeenschap, kapel: Sint Catharinakerk, Kruisbroederhof, Den Bosch www.byzantijnsekapel.nl Nijmegen Het Nijmeegs Byzantijns Koor kerk: Titus Brandsma Gedachteniskerk Keizer Karelplein, Nijmegen www.hetnbk.nl Nieuwegein Het Lysenko Koor www.lysenko.nl Utrecht Het Utrechts Byzantijns Koor www.utrechtsbyzantijnskoor.nl Tilburg Het Tilburgs Byzantijnse Koor www.tilburgsbyzantijnskoor.com Hoorn Het Hoorns Byzantijns Mannenkoor www.hoornsbyzantijnsmannenkoor.nl Maastricht Het Maastrichts Slavisch Koor voor informatie: [email protected] Gemeenschappen voor de Byzantijnse Liturgie in Nederland – verenigd in de ­Landelijke ­Instelling Pokrof Amsterdam / Haarlem Gemeenschap toegewijd aan alle Heiligen en de ­Verschijning des Heren kapel: Nieuwe Keizersgracht 94, Amsterdam Den Haag Gemeenschap van de Gedaanteverandering van de Heer kapel: Eisenhowerlaan 120 Eindhoven Gemeenschap van de Alheilige Moeder Gods Gruzinskaja kapel: Kronehoef, Kloosterdreef 23 Hengelo Gemeenschap van de H. Wladimir Op wisselende locaties. www.wladimir-hengelo.nl Nijmegen Gemeenschap toegewijd aan de Blijde Boodschap aan Maria kapel: Dobbelmannweg 3, Nijmegen Roosendaal Gemeenschap van Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand kerk: Onze Lieve Vrouweparochie, Kade 23, Rotterdam / Delft Gemeenschap toegewijd aan de Heilige Drie-eenheid en de Verrijzenis des Heren kapel: Eendrachtsstraat 95, Rotterdam Utrecht Gemeenschap toegewijd aan de Icoon van de Moeder Gods Wladimir Sint Antoniuskerk, Kanaalstraat 200 Nadere gegevens over tijden van vieringen en contact: www. pokrof.nl Allen die actief betrokken zijn bij de Byzantijnse liturgie in Nederland behoren tot het Byzantijns Netwerk Nederland: www.byzantijnsnetwerknederland.nl Informatie over Orthodoxe kerken in Nederland Vereniging van Orthodoxen ‘H. Nicolaas van Myra’: www.orthodoxen.nl