Tuchtrechtspraak in de verpleegkundige beroepspraktijk

Tuchtrechtspraak in de
verpleegkundige beroepspraktijk
voorkom jij een klacht en
maatregel !
drs. Jan Mulder
Even voorstellen
Verpleegkundige
IC verpleegkundige, Kinderverpleegkundige, CCU verpleegkundige
Management, Beleid, Onderwijs, Onderzoek
Nu 14 jaar werkzaam bij V&VN als senior adviseur
18 jaar lid beroepsgenoot bij het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg
Wat komt aan de orde
∗ Wet BIG : Historie & Doel
∗ Beroepen
∗ Wkkgz
∗ Tuchtnormen en professionele standaard
∗ Tuchtcolleges
∗ Stand van zaken tuchtklachten en Maatregelen tegen verpleegkundigen
∗ Voorbeelden van tuchtrechtuitspraken
• Wat Opvalt
∗ Ontstane verpleegkundige beroepsnormen
∗ Aanbevelingen
∗ Adviezen
∗ Waar publicatie van tuchtzaken
Inleiding BIG wet
• Wet BIG met tuchtrecht vanaf dec. 1997
 Titelbescherming
 Periodieke registratie BIG-register
 Bevoegdheidsregeling voorbehouden handelingen
 Tuchtrecht
• Verlengde-armtheorie
• Evaluaties wet BIG
Doel Tuchtrecht
∗ Kwaliteit van de beroepsuitoefening in de gezondheidszorg te bevorderen
en bewaken
∗ Bevorderen van het lerend vermogen van de zorg : aanscherping en
verduidelijking en ontwikkeling van normen van het professionele handelen
∗ Disfunctionerende beroepsbeoefenaren te corrigeren en zo nodig van
beroepsuitoefening uit te sluiten
Beroepen onder de Wet BIG
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Artsen
Tandartsen
Apothekers
Verloskundigen
Verpleegkundigen
Fysiotherapeuten
Psychotherapeuten
Gezondheidszorg psychologen
Verpleegkundige specialisten + Physian Assistants + Klinisch
Technologen
(vanaf jan 2012 experiment)
Tuchtnormen
• BIG-geregistreerde mag niet tekortschieten in de zorg ten opzichte van
de patiënt of diens naaste betrekkingen
• BIG-geregistreerde mag niet handelen in strijd met een goede
beroepsuitoefening van de individuele gezondheidszorg
Professionele standaard
omvat algemeen aanvaarde uitgangspunten van de
zorgverlening die invulling geven aan (specialistisch) verpleegkundig hulpverlenerschap

Vakinhoudelijke normen
∗
∗
∗
∗
∗
• vakinhoudelijke en technische regels,
• (zorg)standaarden, richtlijnen en protocollen,
• beroepscode en gedragsregels,
• beroepsprofielen, beroepsdeelprofielen
• specifieke ethische regels binnen de zorgverlening

Juridische normen
∗ • wet- en regelgeving,
∗ • jurisprudentie: uitspraken van de (tucht)rechter
Mengvormen:
∗ • richtlijnen van de inspectie (opgelegd aan instellingen),

∗ • algemene juridische, ethische normen en beroepsnormen (bijv. kennis en kunde
bijhouden via de beroepsstandaard)
∗ • standpunten en adviezen van gezaghebbende organisaties, zoals KNMG, V&VN
Uitstapje naar Wet Kwaliteit Klachten en geschillen
in de zorg (Wkkgz )
Wetten die ingetrokken zijn: Kwaliteitswet Zorginstellingen & Wet Klachtrecht cliënten zorgsector
∗ Verantwoorde zorg wordt ‘goede zorg’ (doeltreffend, doelmatige en
veilige zorg )
∗ ‘Goede zorg’ is ook dat professionele beroepsstandaarden in acht
genomen moeten worden.
∗ Zorginstelling moet conform de professionele (beroeps) standaarden
handelen
∗ Zorgprofessional moet de professionele (beroeps) standaarden in
acht nemen
Handelen en gedragen in overeenkomstig met de
professionele standaard betekent handelen en
gedragen volgens :









∗
Wettelijke voorschriften en jurisprudentie
De Beroepscode, het beroepsprofiel en beroepsdeelprofielen
Verpleegkundige standaarden, richtlijnen en protocollen
Ethische aspecten van zorgverlening
Vakinhoudelijke regels
Algemene zorgvuldigheidseisen
Standpunten en adviezen opvolgen van gezaghebbende beroepsorganisatie:
handreikingen van beroepsvereniging V&VN
Zorg afstemmen op wetenschappelijk ontwikkelingen / streef naar Evidence
Based Practice
Kennis en kunde op peil houden volgens de normen deskundigheidsbevordering: registratie / herregistratie Kwaliteitsregister V&V
Individuele professionaliteit in acht nemen
Kern van Individuele professionaliteit
zit in de bereidheid en het vermogen om je als individuele
professional:
• steeds af te vragen wat voor déze zorgvrager
• in déze specifieke situatie goede zorg is
• daarover weloverwogen afweging te maken
• samen met zorgvrager of met anderen (afhankelijk van de
situatie)
• Handel naar die afweging
• zodanige dat zorgvrager zich erkend voelt
Tuchtcolleges
• Vijf regionale tuchtcolleges
• Eén centraal tuchtcollege
• Samenstelling:
 Regionaal (leden):
• drie beroepsgenoten (verpleegkundigen)
• twee juristen
 Centraal (leden):
• twee beroepsgenoten (verpleegkundigen)
• drie juristen
Wie kunnen een klacht indienen bij tuchtcollege
van de gezondheidszorg
• Rechtstreeks belanghebbende (bijv.: patiënt, familie, collega)
College bepaalt wanneer een klager voldoende rechtstreeks belang heeft
• Opdrachtgever
• Werkgever of bestuur van een instelling of organisatie waar men is
ingeschreven voor het verlenen van zorg (zorgverzekeraar)
• Inspecteur van volksgezondheid
Type klagers van zittingsklachten in
2015
IGZ
10
Naaste
28
Verpleegkundige
1
(ex)Werkgever
4
Cliënt
49
IGZ en patiënt
1
Werknemer
1
Tuchtcolleges maken gebruik van:
De professionele standaarden binnen de beroepsgroep:
• Wettelijke voorschriften
• Beroepsnormen (beroepscode, beroepsprofiel, beroepsdeelprofiel,
V&VN handreikingen)
• regels o.a. in kwaliteitsstandaarden, zorgstandaarden, richtlijnen en
protocollen
• Rechten van de patiënt
• Stand van zaken actuele transparante bij- en nascholing (volgens
beroepsnormen deskundigheidsbevordering)
En ook van:
∗ Regels en inzichten in de praktijk en wetenschap
• Medisch en verpleegkundig dossier
Werkwijze Tuchtcollege
• Schriftelijke indiening van de klacht
• Vooronderzoek schriftelijk of mondeling
 klachtgerechtigd
 tuchtrecht
 verweerschrift aangeklaagde
 reactie aanklager
 Eventueel schikking
• Openbare zitting
• Raadkamer
• Eventueel experts raadplegen
• Beslissing en uitspraak na zes weken en binnen twee maanden
• Hoger beroep mogelijk (klager: alleen als klacht is afgewezen of niet ontvankelijk is
verklaard)
Maatregelen
• Gegrondverklaring zonder oplegging maatregel
• Waarschuwing (niet in BIG-register zichtbaar)
• Berisping (5 jaar zichtbaar)
• Geldboete (max 4500 euro) (5 jaar zichtbaar)
• Schorsing van ten hoogste 1 jaar (tijdens de schorsing plus 5 jaar zichtbaar)
• Gedeeltelijke ontzegging bevoegdheid (tijdens ontzegging plus 5 jaar
zichtbaar)
• Doorhaling inschrijving BIG-register (10 jaar zichtbaar)
Reden van opgelegde maatregel wordt ook vermeld in BIG register
(vanaf 30 juni 2012)
Aantal klachten en aantal opgelegde
maatregelen bij tuchtuitspraken tegen
verpleegkundigen
beh. klachten
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
20
55
56
70
46
47
47
82
130
86
92
112
94
103
159 ( vs)
167
158
165
maatregel
0
1
7
18
3
1
5
13
18
9
8
15
12
19
20
25
21
21
totaal aantal klachten BIG-beroepen
992
918
776
1138
1284
1311
1319
1441
1368
1496
1493
1676
1572
1714
1575
1610
Zaken in hoger beroep bij het centraal tuchtcollege
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1998:
1999:
2000:
2001:
2002:
2003:
2004:
2006:
2007:
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Verpleegkundigen
3
4
19
14
7
17
?
?
15
12
13
11
17
31 (3vs)
53
52
41
Totaal BIG- beroepen
342
308
260
?
283
285
372
333
318
360
428
493
488
503
487
Aantal en type maatregelen verpleegkundigen 2009-2015
2009
2010
2011
20112
2013
2014
2015
Gegrond verklaring zonder
oplegging maatregel
1
0
0
2
1
3
Waarschuwing
9
7
13
10
16
7
6
Berisping
0
1
3
4
3
7
8
Gedeeltelijke ontzegging
0
1
1
0
1
1
1
Voorwaardelijke schorsing
0
0
1
2
0
1
1
Schorsing
1
1
0
1
0
0
1
Doorhaling BIG-register
4
2
1
3
9
2
3
Totaal
15
12
19
20
30
21
21
1
Nog enkele feiten over maatregelen
Tussen de 15 en 25 % van alle klachten wordt gegrond
verklaard. Bij gegrond verklaring :
∗ ongeveer 70% waarschuwing: corrigerend van aard
∗ 18% Berisping: laakbaar gehandeld
∗ 12% Schorsing / gedeeltelijke ontzegging of schrappen BIG
register: ernstig de normen en waarden van de
beroepsuitoefening overtreden
In 2015 kregen 21 verpleegkundigen van 180.000 te maken met
een maatregel (0,012%)
0,08% van alle verpleegkundigen krijgt te maken met een klacht
Aard van klachten tegen verpleegkundigen
1998 – 2007 voor zover bekend
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Onjuiste behandeling
Geen of onvoldoende zorg
Niet of te laat verwijzen
Onvoldoende informatie
Onheuse bejegening
Onjuiste verklaring of rapport
Schending beroepsgeheim
Grensoverschrijdend gedrag
Opiumwet middelenmisbruik
Overige klachten
86
208
3
4
33
9
14
14
3
170
Uit welke sector komen de klachten
tegen verpleegkundigen
1998 – 2008:
totaal 102 gepubliceerde zaken tegen verpleegkundigen
-
Psychiatrie
Thuiszorg
Verpleeg- en verzorgingshuizen
Verstandelijkegehandicaptenzorg
Ziekenhuizen
Huisartsenpost / alarmcentrale
Asielzoekerscentra
Overige
26
5
15
5
31
10
8
2
Uit welke sector komen de klachten
tegen verpleegkundigen
in 2015:
-
GGZ: Psychiatrie
Thuiszorg
Zorginstelling o.a. Verpleeg- en verzorgingshuizen
Ziekenhuizen
Verstandelijkegehandicaptenzorg
OGGZ
GGD
Consultatiebureau
Detentiecentrum , Penitaire inrichting
Kindertherapie-praktijk (zzp)
Ambulance zorg
Overige / onbekend
29
25
20
11
1
1
1
2
2
1
1
2
Voorbeelden van uitspraken
ziekenhuissector voor 2012
Ongegrond verklaring:
∗ Niet adequaat handelen/ingrijpen bij problematisch bevalling: ongegrond
(2 verpleegkundigen)
∗ Onvoldoende begeleiding barende en kennis en beoordeling CTG
(2 verpleegkundigen)
∗ Maagsonde onvoldoende gecontroleerd
∗ Infuusinsteekplaats niet gecontroleerd
∗ Onvoldoende nazorg na overlijden baby
∗ Onvriendelijke behandeling/bejegening en discriminatie, ook in hoger
beroep ongegrond
∗ Ruw verwijderen van een blaaskatheter, ook in hoger beroep ongegrond
Gegrond verklaring maar geen maatregel opgelegd:
∗ Recoverypatiënt te snel ontslagen : gegrond zonder oplegging maatregel
Voorbeelden van uitspraken
ziekenhuissector voor 2012
Waarschuwing:
∗ Onvoldoende overleg arts en ondeugdelijk protocol
(waarschuwing) Kinderafd.
∗ Tekortschieten in de beoordeling en interpretatie van CTG:
Onvoldoende zorg patiënt/ onvoldoende controle apparatuur
∗ Protocol niet opgevolgd bij inbrengen maagsonde
∗ 2x Onjuiste medicatie toegediend; fout niet gemeld
∗ Verpleegkundige houdt onvoldoende professionele afstand
∗ Ondeugdelijk protocol en onvoldoende overleg met arts
Berisping:
∗ Doorspuiten infuus met verkeerd middel
Voorwaardelijke Schorsing
∗ Onbevoegd medicatie toegediend om overlijden te bespoedigen
Voorbeelden van uitspraken
ziekhuissector na 2012 tot heden
Waarschuwing
∗ Verpleegkundige plaats patiënt over naar andere
zorginstelling zonder toestemming patiënt (en familie),
terwijl er geen acute noodzaak was dit te doen;
∗ Losgeraakte epiduraal katheter niet opgemerkt door
verpleegkundige terwijl bed werd verschoond vanwege
natte plek + geen verslaglegging hiervan;
∗ In doodsstrijd verkerende patiënt alleen gelaten en niet
gealarmeerd. Wel tijd gegeven om medepatiënt te
verhuizen;
Voorbeelden van uitspraken
thuiszorgsector na 2012 tot heden
Waarschuwing
∗ Nachtdienst verpleegkundige in thuiszorg valt beneden in slaap bij baby
(slaapt boven) met tracheacanule. Verpleegk. wordt wakker van alarm van
saturatiemeter, want baby was benauwd en had veel slijm in de canule.
Ouders waren door het langdurige lawaai van het alarm ook wakker
geworden en hebben slijm uit de canule weggezogen. Na dit incident is op
verzoek van ouders andere thuiszorg ingeschakeld. Ouders hadden achteraf
behoefte aan nabespreking met de verplk. Dit heeft ze op aanraden van
werkgever niet gedaan.
∗ IGZ verwijt verplk. dat zij op onzorgvuldige wijze heeft gehandeld : patiënt is
overleden nadat deze enkele dagen bekneld is geweest onder de bank in haar
woning. Patiënt had via persoonlijk alarmsysteem om hulp gevraagd. Verplk.
heeft geen valrisico analyse gemaakt, zich niet vergewist van welke
medicatie patiënt gebruikt, geen verantwoord dossier bijgehouden en
onvoldoende contact met familie onderhouden ook nadat patiënt was
overleden en familie nazorgbehoefte had.
Voorbeelden van uitspraken
ziekenhuissector na 2012 tot heden
Berisping
∗ Verpleegkundige ontvreemd opiaten uit ziekenhuis: zware
maatregel is van toepassing maar krijgt berisping omdat
verplk. ook al strafrechtelijk is veroordeeld
∗ Klacht tegen obstetrisch verpleegkundige: Klaagster
verwijt verpleegkundige dat ze verloskundige
voorbehouden handeling heeft uitgevoerd en daardoor
klaagster gezondheid in gevaar bracht.
∗ Klacht van ouders van een Baby op de IC tegen twee
verpleegkundigen. Zowel bij het klaarmaken van IV
medicatie als de controle daarvan worden
interpretatiefouten gemaakt (rekenfouten) Baby krijgt
veel te hoge dosering van IV medicatie.(Ammonul IV
onverdund gespoten) 2 verpleegkundigen
Voorbeelden van uitspraken
ziekehuissector na 2012 tot heden
Berisping
∗ Vitale functies van patiënt met ascites punctie zijn onvoldoende
frequent gecontroleerd door verplk. En d.d. arts had eerder
gewaarschuwd moeten worden i.v.m Hb daling en verhoogde
bloedsuikers, geen verslaglegging gedaan van iv medicatie gift,
inbrengen blaaskatheter en aanhangen van packed cells. Ook stelt
verpleegkundige zich niet toetsbaar op ( ze is afwezig bij
tuchtzitting). Patiënt overleden.
∗ Verpleegkundig avondhoofd met coördinerende functie schiet tekort
de zorg voor CVA patiënt die in revalidatiecentrum een
ademhalingsstilstand en hartstilstand kreeg. Van deze verplk. mag en
moet worden verwacht dat hij ook in crisissituatie met een
geëmotioneerde familie van patiënt , adequaat kan handelen en
communiceren. Daar is hij tekort in geschoten. Ook reflectie op eigen
handelen schiet tekort en transparante bijscholing is niet inzichtelijk.
Voorbeelden van uitspraken
ziekenhuissector na 2012 tot heden
Gedeeltijdelijke ontzegging:
Mannelijke kinderverpleegkundige die intiem en seksueel uitdagend
contact onderhoud met 11 jarige patiëntje via whatsapp na 1 dag ontslag
uit ziekenhuis. Verpleegkundige is ook onvoldoende in staat te
reflecteren op zijn gedrag: Gedeeltelijk ontzegging van bevoegdheid:
mag niet meer werken met kinderen.
Geschrapt uit BIG register
Verpleegkundige werkzaam op kinderafdeling download kinderporno
in privé situatie
Voorbeelden van uitspraken
andere sectoren na 2012 tot heden
Geschrapt uit BIG register:
∗ Verplk. wordt algemeen en seksueel grensoverschrijdend
gedrag verweten en onvoldoende zelfreflectie.
Repeterend seksueel grensoverschrijdend gedrag is
voldoende komen vast te staan. Houding van verweerder
en leugenachtig overkomende verklaringen, maken het
verweer niet bepaald aannemelijk. Ook poging tot
seksuele intimidatie via face-book berichten zijn een
bevestiging dat verplk. een gevaar is voor zorgvragers.
Wat opvalt in tuchtuitspraken tegen
verpleegkundigen
• Vanaf 2012 50% toename aantal klachten
• klacht gegrond verklaard > geen maatregel
• BIG-geregistreerde verplk. in andere functie werkzaam (manager,
bejaardenverzorger): klachten vaak niet ontvankelijk
• Leidinggevende is niet rechtstreeks verantwoordelijk voor individueel
verleende verpleegkundige zorg (hangt wel van betrokkenheid af bij directe
zorgverlening)
• Veel aandacht voor aan- of afwezigheid van richtlijnen en protocollen
• In ketenzorg / samenwerkingsverbanden: in hoeverre is een
beroepsbeoefenaar aansprakelijk voor geconstateerde fouten /
onzorgvuldigheden? (lastige materie)
Wat opvalt in tuchtuitspraken tegen
verpleegkundigen (vervolg)
• mondelinge en schriftelijke verklaringen Pas er mee op!  V&VN
handreiking: omgaan met afgeven van verklaringen
• Verpleegkundige rapportage schiet regelmatig tekort : onvoldoende en
subjectieve verslaglegging
• Te weinig reflecteren op handelen en gedrag
• (actuele) deskundigheidsbevordering is van belang
• Bij vakinhoudelijke normen ligt het accent op basiszorg en doortastend
optreden
• Bij ‘onheuse bejegening’ is het aantal klachten groot maar ook moeilijk
feitelijk vast te stellen
• Ernstige overtreding beroepscode leidt vaak tot ernstige maatregel
(schorsing/boete of doorhalen BIG)
Tuchtrechtuitspraken bieden normen
voor praktijk en stimuleren
de beroepsgroep tot o.a. handreikingen
•
norm voor klaarmaken en toedienen IV medicatie
•
handreiking omgaan met afgeven van verklaringen(V&VN)
•
handreiking verantwoordelijkheidsdeling (o.a. V&VN)
•
handreiking omgaan met seksualiteit tijdens de beroepsuitoefening(V&VN)
•
handreiking sociale media (verantwoord gebruik) (V&VN)
•
omgaan met geheimhoudingsplicht (V&VN)
∗
∗
document individuele professionaliteit / professionele verantwoordelijkheid
(ethische commissie V&VN)
meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld (V&VN)
Stappenplan voor V&V
Aanbevelingen op basis van gedane
tuchtrechtuitspraken 1
• Ken en hanteer de elementaire vaardigheden van de beroepsuitoefening
(observatie, begeleiding, verpleging en verzorging, verslaglegging etc)!
• Treed daadkrachtig op als tussenkomst arts wenselijk/ noodzakelijk is!
• Licht de arts in bij eigenstandige besluiten waarbij onduidelijkheid is over
behandelwijze patiënt !
• Houd kennis en kunde (transparant) op peil volgens beroepsnormen
deskundigheidsbevording  Kwaliteitsregister V&V
• Neem je eigen verantwoordelijkheid voor goede kwaliteit van zorgverlening, ook
al schiet de organisatie tekort!
• Wees voorzichtig met het afgeven van verklaringen
• Wees je bewust van het beroepsgeheim! (staat vaak onder druk).
Aanbevelingen op basis van gedane
tuchtrechtuitspraken 2
• Ken actuele protocollen / handreikingen en gebruik deze (evt. gemotiveerd afwijken)
• Zorg bij interpretatieverschillen in protocollen of richtlijnen voor eenduidigheid!
• Laat V&VN handreikingen richtinggevend zijn voor je verpleegkundig handelen!
Bespreek deze ook in het team!
• Zorg dat je kunt aantonen dat je hebt gehandeld, zoals van een redelijk bekwaam
verpleegkundige verwacht mag worden
• Zorg voor volledige en objectieve verslaglegging
• Maak geen misbruik van de afhankelijke positie van de patiënt!
• Ga geen intieme relatie aan met patiënt, maak geen seksueel misbruik van patiënt!
• Reflecteer regelmatig op je handelen en gedrag via intervisie
• Stel de reikwijdte van je eigen verpleegkundige verantwoordelijkheid aan de orde
binnen de eigen beroepsgroep!
Hoe kun je klachten voorkomen.
•
Zorg dat je goed communiceert!
•
Evalueer als dat mogelijk is in elke dienst de zorgverlening en vraag naar ervaring van de
zorgvrager
•
Schep juiste voorwaarden voor kwalitatief goede zorgverlening!
•
Luister goed naar patiënten en hun naasten: vraag stille patiënten ook naar hun beoordeling
van de zorgverlening!
•
Werk volgens professionele actuele inzichten: ken en hanteer de professionele standaard!
•
Ken de actuele handreikingen , zorgstandaarden, richtlijnen en protocollen
•
Wees altijd alert!
•
Wees menselijk, open, betrokken, eerlijk, helder en duidelijk!
•
Zorg dat je goed documenteert / rapporteert!
•
Reflecteer op uw handelen en gedrag : doe aan intervisie en intercollegiale toetsing
Wat is van belang bij een zitting (perspectief
aangeklaagde)
• Zorg dat je aanwezig bent!
• Bereid je goed voor!
• Zorg dat je je handelen en gedrag kunt verantwoorden!
• Toon je professionaliteit en kennis van de verplk. vakinhoud en het
• beroep!
• Laat je bijstaan door een (gezondheidsrecht) advocaat!
• Probeer begrip te hebben voor de klagende partij!
• Zoek de balans om de situatie serieus te nemen en relativeer het ook!
• Zorg dat je kunt aantonen dat, als er randvoorwaarden voor minimale kwaltiteit
van zorgverlening ontbreken, dat je dit hebt aangegeven bij de organisatie /
management!
Waar vind je tuchtrecht-uitspraken
•
www.tuchtrecht.overheid.nl
•
Website V&VN databank tuchtrecht uitspraken
•
publicaties in V&VN Verenigings Magazine en vakbladen (o.a. Nursing )
•
website tuchtcolleges van de gezondheidszorg:
www.tuchtcollege-gezondheidszorg.nl
•
KNMG website actueel rechtspraak gezondheidsrecht en medisch contact