bijlage Senaat is achterhaald instituut van de adel

bijlage
Senaat is achterhaald instituut van de adel Het bestaansrecht van de Eerste Kamer moet op de agenda worden gezet door een staatscommissie. Door: Femke Lagerveld 25 augustus 2016 Zonder grond of doel' zei Thorbecke rond 1840 over de Eerste Kamer. Liberalen hebben van oudsher nooit warme gevoelens voor de Eerste Kamer gehad. De Eerste Kamer was in het begin van de 19de eeuw een wens van de Belgen om hun adel een staatsrechtelijke positie te geven. Sinds de oprichting van de Eerste Kamer in 1815 is geregeld de afschaffing ervan ter sprake gekomen. Nu ook weer, zij het impliciet. Naar aanleiding van de motie‐Duthler c.s. hebben de Tweede en de Eerste Kamer op 12 juli een brief aan de minister‐president gestuurd met het verzoek over te gaan tot het instellen van een staatscommissie die de vraag moet beantwoorden of ons huidige parlementaire stelsel wel toekomstbestendig is. Het voortbestaan van de Eerste Kamer ‐ in huidige vorm ‐ is om meerdere redenen ongewenst. Ten eerste kent Nederland de uitzonderlijke situatie dat onze Eerste Kamer een absoluut vetorecht heeft in wetgeving. Dit komt vrijwel nergens ter wereld meer voor. Gebrekkig democratisch gehalte Het risico is dat dit vetorecht kan worden gebruikt voor partijpolitieke doeleinden. Elk wetsvoorstel van het kabinet kan worden geblokkeerd, waardoor het land stil komt te staan. De geschiedenis laat zien dat het bijna niet voorkomt dat de Eerste Kamer een oppositionele meerderheid heeft, dus dat risico heeft in het verleden niet gespeeld. Dit is nu anders, waardoor een kleine oppositiepartij opeens onevenredig veel macht heeft. Een tweede bezwaar is het gebrekkige democratisch gehalte van dit instituut. Nederland kent een liberale democratie. Dit houdt in dat overheidsmacht zoveel mogelijk wordt beperkt en het parlement door het volk wordt gekozen. De Eerste Kamer is niet alleen een indirect gekozen orgaan (immers gekozen door Provinciale Statenleden zoals ik) maar is destijds nooit ingesteld om het volk te vertegenwoordigen. Deze Kamer moest de belangen van koning en adel behartigen. Hierbij komt nog dat Nederlanders die in het buitenland wonen wel mogen stemmen tijdens de Tweede Kamerverkiezingen maar niet stemgerechtigd zijn voor de Provinciale Statenverkiezingen (indirect telt hun stem dus niet mee voor de samenstelling van de Eerste Kamer). Ten derde kan de situatie in Nederland staatsrechtelijke problemen met zich meebrengen. De Grondwet legt weliswaar het politieke primaat bij de Tweede Kamer, maar enige regeling voor het oplossen van mogelijke geschillen tussen beide Kamers ontbreekt, waardoor de Eerste Kamer door middel van haar vetorecht elk wetsvoorstel naar de prullenbak kan verwijzen. Heroverweging Dit vraagt om een heroverweging van het instituut van de Eerste Kamer. De belangrijke rol die de Eerste Kamer wel vervult, is die van revisie van wetsvoorstellen. Dit houdt in dat deze Kamer nog eens rustig nadenkt over ingediende wetsvoorstellen. De Raad van State of de Hoge Raad kan echter deze taak ook op zich nemen. Daarnaast zou een 'dubbele Kamer' een andere mogelijkheid zijn. Een soortgelijk stelsel kent Noorwegen. De Kamerleden zijn dan allemaal in één verkiezing democratisch gekozen en kiezen uit hun midden een aantal Kamerleden die zich alleen met het wetgevende traject bezighouden, zodat ieder zijn eigen taak heeft en zij elkaar niet in de weg zitten. Zo zijn er nog wel meer opties voor revisie denkbaar. Om in de terminologie van Thorbecke te blijven: de Eerste Kamer is niet alleen (vaak) doelloos en overbodig, zij vertraagt ook nog eens het wetgevingsproces, is weinig democratisch en het zou tijd worden dat er politici zijn ‐ de in te stellen staatscommissie is de kans ‐ die de moed hebben om het bestaansrecht van de Eerste Kamer weer serieus op de agenda te zetten. Femke Lagerveld is lid van de Provinciale Staten van Noord‐Holland voor de VVD.