Werking galblaas

Chirurgie
Werking galblaas
Inhoudsopgave
De algemene werking van de galblaas�����������������������������������4
Wat doet de galvloeistof?��������������������������������������������������������6
Galzouten���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 6
Bilirubine of galkleurstof�������������������������������������������������������������������������������������� 6
Cholesterol�������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 6
Hoe ontstaan galstenen?����������������������������������������������������������7
Wanneer geven galstenen klachten?��������������������������������������8
Hoe kan de diagnose worden gesteld?���������������������������������9
Welke behandelingen zijn er mogelijk?������������������������������ 10
Laparoscopische verwijdering van de galblaas ������������������������������������������� 10
Conventionele galblaasverwijdering���������������������������������������������������������������� 11
Endoscopisch met behulp van een ERCP����������������������������������������������������� 12
Medicijnen������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 12
Vragen�������������������������������������������������������������������������������������� 13
3
De algemene werking van de galblaas
De galblaas is een 8 tot 10 centimeter lang, en maximaal 3
centimeter breed, peervormig zakje. In de galblaas kan 30 - 60
ml gal opgeslagen worden. De galblaas ligt rechtsboven in de
buikholte tegen de voorkant van de lever aan.
Figuur 1:
Schematische weergave van de lever,
de galblaas en de galwegen
In de lever wordt de galvloeistof aangemaakt en via het
galwegsysteem getransporteerd naar de galblaas. In de galblaas
wordt de galvloeistof iets ingedikt. Zolang er geen gal nodig is
voor de vertering, blijft de galvloeistof in de galblaas bewaard.
De galblaas is dus in feite alleen een opslagorgaan.
Na het gebruiken van een maaltijd komt de voeding via de
slokdarm en de maag in de dunne darm terecht.
4
Op dat moment krijgt de galblaas, als er vetdeeltjes in de
voeding aanwezig zijn, via de hersenen en door middel van
spijsverteringshormonen een seintje om gal af te geven. De
galblaas knijpt zich samen, waardoor er plotseling een grote
hoeveelheid galvloeistof in de dunne darm wordt geloosd.
Wat doet de galvloeistof?
Gal is een tamelijk dikke geelgroenige vloeistof. Galvloeistof
bevat, behalve water en slijm, een aantal belangrijke stoffen:
Galzouten
Galzouten kunnen vetten in de dunne darm in hele kleine
druppeltjes verdelen, dit noemen we emulgeren. Hierdoor
kunnen vetverterende enzymen beter op het vet inwerken.
Bilirubine of galkleurstof
Bilirubine ontstaat in de lever bij de afbraak van de rode
bloedcellen. Deze galkleurstof geeft de ontlasting zijn donker
bruine kleur. Als bilirubine - om wat voor reden dan ook
- niet meer uit de galblaas en/of lever kan wegvloeien, dan
kleurt deze stof de huid en het wit van de ogen geel. De
ontlasting kan dan de grauwe kleur van stopverf krijgen.
Cholesterol
In galvloeistof zit ook cholesterol, een bouwstof voor het
lichaam. Een teveel aan cholesterol in het lichaam wordt via
de galvloeistof uitgescheiden.
5
Een volwassen persoon produceert ongeveer 500 – 800 ml
galvloeistof per dag.
Omdat galvloeistof door de lever wordt aangemaakt, kan de
mens goed zonder galblaas leven. De gal wordt dan niet meer
opgeslagen, maar loopt continu en rechtstreeks vanuit de
lever naar de dunne darm.
Hoe ontstaan galstenen?
De echte oorzaak voor het ontstaan van galstenen is niet
altijd bekend. Wat wel bekend is, is dat de galvloeistof iets
teveel indikt. Er ontstaan dan kleine cholesterolkristallen die
na verloop van tijd samenklonteren en steentjes vormen.
Deze steentjes hoeven op zich geen klachten te geven.
Cholesterolgalstenen ontstaan in situaties waarbij de aanmaak
van cholesterol in de lever is toegenomen bijvoorbeeld door
overgewicht, snel afvallen, vrouwelijke hormonen en gebruik
van orale anticonceptiva. Galstenen komen bij vrouwen twee
keer zo vaak voor als bij mannen.
Figuur 2: Overzicht van galblaas
en galwegen met galstenen
6
Wanneer geven galstenen klachten?
De galstenen kunnen in de galblaas zitten of in de galwegen
terechtkomen. Zodra de galstenen in de galblaas of in de
galwegen de doorstroming van galvloeistof verhinderen kan
dit klachten geven. Het lichaam probeert de versperring op
te heffen door samentrekkingen van de galblaas. Dit kan
heftige pijnen rechts in de bovenbuik geven, ook wel kolieken
genoemd. De pijn kan 1 tot 4 uur duren en ebt dan langzaam
weg. Vaak treedt er misselijkheid en braken bij op. De aanvallen treden eerder na een grote vette maaltijd op. Daarnaast
kan een vol gevoel, boeren, winderigheid en het niet verdragen van vet op galstenen wijzen.
Galstenen kunnen een ontsteking van de galblaas veroorzaken, hierdoor kan iemand in korte tijd flink ziek worden
(acute cholecystitis). Ook kunnen de klachten langduriger zijn
en minder pijnlijk van aard (chronische cholecystitis).
Ook kan een steen vanuit de galblaas de galweg in vallen en
deze verstoppen. De gal kan dan niet wegvloeien, waardoor
geelzucht ontstaat. Als gevolg van de verstopping kan er
tevens een ontsteking van de galwegen optreden (cholangitis).
Als een galsteen de galweg én de afvoergang van de alvleesklier tezamen afsluit kan er een ontsteking van de alvleesklier
optreden (pancreatitis). Voor meer informatie, zie de paper
‘acute pancreatitis’.
7
Hoe kan de diagnose worden gesteld?
De diagnose kan meestal op basis van de karakteristieke
klachten (galkoliek) in combinatie met een echografie worden
vastgesteld.
Bij een echografie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven,
waardoor de stenen in de galblaas zichtbaar gemaakt kunnen
worden.
Galstenen in de galwegen kunnen soms worden aangetoond
en verwijderd met behulp van een ERCP-onderzoek.
Voor meer informatie, zie de brochure ‘ERCP’
Welke behandelingen zijn er mogelijk?
Een acute galkoliekaanval kan met een pijnstiller worden
bestreden, die ook meteen de kramp van galblaas en de
galgang opheft. Als galstenen veel klachten veroorzaken wordt
meestal een operatie uitgevoerd om de galblaas te verwijderen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de laparoscopische
(kijkoperatie) en de conventionele (klassieke) galblaasverwijdering (cholecystectomie).
Laparoscopische verwijdering van de galblaas
Deze methode wordt ook wel kijkoperatie genoemd en
verdient over het algemeen de voor keur. De kijkoperatie
vindt plaats onder algehele narcose. De chirurg maakt hierbij
gebruik van een videocamera en speciale instrumenten. In
plaats van een grote snee maakt hij drie gaatjes in de buik. De
laparoscoop is een lange stugge slang waarop een videocameraatje en een lamp is gemonteerd. Voordat de laparoscoop
door één van de gaatjes in de buikholte wordt gebracht moet
8
er kooldioxide in de buik geblazen worden, waardoor de
buikwand los van de organen komt. De chirurg heeft dan ook
meer zicht op de galblaas en galwegen en meer ruimte om
de ingreep te verrichten. Met kleine instrumenten die via de
andere twee gaatjes in de buikholte worden ingevoerd, wordt
de galblaas losgemaakt en door één van de gaten in de buik
verwijderd.
Het grote voordeel van een laparoscopie is dat er geen grote
snee in de buik hoeft te worden gemaakt. Er is minder risico
op trombose en op wondinfecties, men heeft minder pijn en
het genezingsproces verloopt over het algemeen sneller.
Doordat kooldioxide het middenrif prikkelt van waaruit een
zenuwbaan richting de schouder loopt kunt u na de operatie
gedurende enkele dagen een gevoelige schouder hebben.
Maximaal 2 dagen na de ingreep kunt u weer naar huis, in
sommige ziekenhuizen is het zelfs een dagbehandeling.
Indien u vaker in de bovenbuik bent geopereerd kan het
zijn dat u last hebt van verklevingen (inwendig littekenweefsel). Deze kunnen mogelijkerwijs bij een laparoscopisch
onderzoek het zicht belemmeren en de kans op complicaties
verhogen. In dat geval wordt over het algemeen besloten om
op conventionele wijze de galblaas te verwijderen.
Conventionele galblaasverwijdering
Bij deze operatie maakt de chirurg een snede van maximaal
vijftien centimeter. Daarna wordt de hele galblaas weggenomen. Als ook de galwegen moeten worden geopend wordt bij
het sluiten van de wond een drain (buisje) achtergelaten om
de gal naar buiten te laten lopen. Hierdoor wordt een te hoge
druk in de galwegen na de operatie voorkomen.
9
De opnameduur is als gevolg van de grote buikwond is langer,
men heeft meer pijn en het risico op complicaties is groter
dan bij een laparoscopische behandeling. Voordat u naar huis
mag moet u koortsvrij zijn en moet de wond rustig zijn.
De functie van de galblaas is ‘tijdelijke opslag van galvloeistof’. Na verwijdering van de galblaas gaat de galvloeistof
rechtstreeks vanuit de lever naar de twaalfvingerige darm.
Het lichaam heeft over het algemeen slechts een korte
gewenningsperiode nodig, waarna de spijsvertering weer
zonder problemen verloopt.
Indien een operatie om bepaalde redenen niet mogelijk is
zijn er andere mogelijkheden om de galstenen te verwijderen. Deze zijn echter niet in alle situaties toepasbaar. Deze
mogelijkheden zijn:
Endoscopisch met behulp van een ERCP
Een endoscoop is een flexibele slang met aan de punt een
minuscuul lampje en cameraatje. Via de endoscoop kan de
arts kleine instrumentjes opschuiven. De slang wordt door de
mond, slokdarm en maag opgeschoven tot de twaalfvingerige
darm. Daar wordt de uitmonding van de galweg opgezocht
en wordt er contrastvloeistof in de galweg gespoten. Deze
contrastvloeistof laat op röntgenbeelden de galwegen en
galstenen zien. De arts kan nu via de slang met een heel klein
grijpertje de galstenen uit de galwegen wegnemen. Voordeel
van deze methode is dat er geen sprake is van een operatie.
Deze behandelingsmethode is niet in alle situaties toepasbaar.
Galstenen die in de galblaas zelf zitten kunnen in ieder geval
niet op deze manier verwijderd worden.
10
Medicijnen
In sommige gevallen wordt de voorkeur gegeven aan het
toedienen van medicijnen die kleine steentjes kunnen
oplossen. Dit werkt echter niet altijd en de kans is vrij groot
dat de galstenen na verloop van tijd weer terugkomen.
Vragen
Mocht u na het lezen van deze folder/ dit boekje nog vragen
hebben, dan kunt u die voorleggen aan de assistentes van de
polikliniek voor chirurgie, telefoon (0341) 463777,
van 08.30 – 12.00 en van 13.30 – 16.30 uur.
Uitgave:
Patiëntencommunicatie
Harderwijk, februari 2013
CAZ CH 82.02.13
11
Ziekenhuis St Jansdal
Wethouder Jansenlaan 90
3844 DG Harderwijk
Postbus 138
3840 AC Harderwijk
Telefoon (0341) 463911
www.stjansdal.nl