Intro Kinderen houden van muziek. Op school of thuis

Intro
Kinderen houden van muziek. Op school of thuis, overal is het leuk om naar muziek te
luisteren. Sommige kinderen dansen of zingen graag, anderen kruipen juist het liefst weg
in een hoekje en genieten stilletjes. Natuurlijk vinden ze soms dezelfde muziek leuk als
volwassenen, maar uiteraard is er ook speciale kindermuziek.
Eigenlijk kun je het op muzikaal gebied zo gek niet verzinnen, of er is wel een
kinderversie van. Als je door de archieven van Muziekweb loopt kom je in korte tijd
house, klassiek en musicals voor de jongste doelgroep tegen. In deze webwijzer staan
een aantal leuke kinder-cd’s op een rijtje. De keuze is heel divers, net zoals onze
collectie!
Een chronologische beschrijving is niet zo interessant, want wanneer werd de eerste
kindermuziek gemaakt? Waarschijnlijk ergens in de oertijd. Wanneer verscheen de eerste
muziek voor kinderen op lp en cd? Gewoon sinds de uitvinding van die geluidsdragers!
Daarom is er gekozen voor een thematische insteek. Aan de hand van een aantal
thema's, maak je een reis door het rijke kindermuzieklandschap. Zo kom je beroemde
liedjes tegen die je gelijk kunt meezingen, maar ook spannende muziek in een andere
(muzikale) taal. Zo kun je iets nieuws ontdekken terwijl je ook geniet van iets dat je al
kent. Ouders mogen uiteraard meeluisteren en –zingen, want zij houden meestal net zo
veel van muziek als hun kroost!
Iene miene mutte: liedjes en koren
Bij kindermuziek denk je misschien meteen aan liedjes als Altijd Is Kortjakje Ziek of In
Een Groen Knollenland. Hoewel kindermuziek veel meer om het lijf heeft, maken dit soort
bekende liedjes wel een belangrijk deel uit van het genre. De liedjes hebben simpele
melodieën die makkelijk te onthouden zijn. De teksten zijn vaak eenvoudig en repetitief.
Meezingen is vaak geen enkel probleem voor jong en oud.
Sommige van deze evergreens bestaan al honderden jaren. De oerversie van Altijd Is
Kortjakje Ziek gaat bijvoorbeeld terug tot aan de achttiende eeuw. Wolfgang Amadeus
Mozart schreef er zelfs een aantal variaties op!
De betekenis van sommige van deze liedjes kent bijna niemand meer. Wie weet er
bijvoorbeeld dat Oze Wieze Woze geen onzintekst is, maar een verbastering van een
Portugees-Creools slavenlied op de Nederlandse Antillen? Veel kinderliedjes gaan over
zaken die we tegenwoordig helemaal niet associëren met een onbezorgde kindertijd,
zoals oorlogen, klassenstrijd en het bespotten van publieke figuren. De liedjes worden
echter nog steeds overgedragen van generatie op generatie, ondanks dat de
oorspronkelijke gedachten achter de liedjes zijn weggezakt.
Op lp en cd zijn het vaak kinderkoren die deze muziek vertolken. Het is grappig om te
horen hoe moderne koren dezelfde liedjes zingen als hun voorgangers decennia terug.
Hoewel het repertoire nauwelijks verschilt, zijn er door de jaren heen ook wel
kinderliedjes verdwenen. Het album Uit De School Geklapt van meisjeskoor De Merels
verzamelt vergeten schoolliedjes uit lang vervlogen tijden.
Elk land kent wel dergelijke traditionele versjes die behoren tot de volkscultuur. Het
wereldmuzieklabel Putumayo heeft een aantal cd’s uitgebracht met deze liedjes, onder de
naam Putumayo Kids. Naast veel verschillen in ritme en melodie, zijn er ook opvallend
veel overeenkomsten te vinden. Dat is eigenlijk ook niet zo gek als je bedenkt dat veel
oer-Hollandse liedjes van oorsprong uit het buitenland komen. De bovengenoemde
voorbeelden zijn bijvoorbeeld Frans (Altijd Is Kortjakje Ziek), Duits (In Een Groen
Knollenland) en Antilliaans (Oze Wieze Woze) van oorsprong.
Opvoedkundig
Dat muziek vaak wordt gebruikt om bepaalde gebeurtenissen luister bij te zetten weet
iedereen. Geen kerkdienst, feestdag of sportevenement kan zonder speciale muziek.
Muziek is meestal niet alleen maar amusement op dit soort ogenblikken, maar heeft ook
een moralistisch of verbindend element. Het is niet verwonderlijk dat veel van dit soort
muziek is geschreven voor de meest toegankelijke groep: kinderen.
Vanaf het allereerste begin
Volgens allerlei onderzoeken kan muziek een grote positieve rol spelen in de ontwikkeling
van een kind. Aangezien baby's al ruim voor hun geboorte kunnen horen, is er
zelfs prenatale muziek. Het is dan de bedoeling dat het kind al vertrouwd raakt met
bepaalde melodieën, die na de geboorte een vertrouwd gevoel geven. Er zijn
verschillende componisten die voor baby's componeren, zoals Raimond Lap. Zijn credo
is: 'een betere wereld begint bij muziek bij de geboorte'.
Opvoeden
Een klein kind opvoeden is vaak een moeizame taak, laat staan een kinderklas vol met
drukke kleuters in het gareel krijgen. Door samen een liedje te zingen, leert een kind op
een leuke manier hoe hij of zij met anderen kan samenwerken. En als je kinderen dan
toch een liedje leert, waarom dan ook niet meteen een lesje? Door middel van liedjes
hebben duizenden kinderen geleerd over het alfabet, het verkeer en dat je geen rommel
op straat moet gooien.
Levensbeschouwelijk
Het verbeteren van de wereld begint misschien al bij de geboorte, maar is dan nog lang
niet afgelopen. Ouders en instanties proberen (hun) kinderen vaak wat extra's mee te
geven op het gebied van een bepaalde levensovertuiging. Hiervoor kan muziek ook prima
van toepassing zijn, denk maar eens aan de vrolijke evangelische popmuziek van Elly en
Rikkert. Er zijn veel kinderkoren met een dergelijke achtergrond. Zo zijn er hervormde,
katholieke en socialistische kinderkoren geweest, zoals het jeugdcentralekoor dat van
katholieke snit was, niet te verwarren met de Arbeiders jeugdcentrale, dat het
gedachtengoed van de NVV en de SDAP uitdroeg. Ook het bekendste kinderkoor van
Nederland, Kinderen voor Kinderen, was oorspronkelijk een ideologische zangvereniging.
De begintune bevatte in 1980 nog de verontwaardigde regel 'Een kind is hier zo rijk, het
is zo ongelijk' en 'Een kind onder de evenaar is meestal maar een bedelaar'. Volwassen genres voor kinderen
‘We zijn allen geïndoctrineerd door het hitparade denken.’ Deze zin staat op een poster
die ergens in de wandelgangen van Muziekweb hangt. Bij elk muziekgenre ontstaan
hitlijsten en best of-verzamelaars. Ook kinderen, of hun ouders, vinden het prettig om
alleen maar bekende nummers te beluisteren.
Hitparade-albums zijn eigenlijk al weer verouderd voordat ze goed en wel de fabriek
verlaten hebben. Op het moment dat je ze koopt, staat er wel weer een ander liedje
hoog in de hitlijsten. Hierdoor zijn ze wel een ideale graadmeter van wat er op een
bepaald punt in de popgeschiedenis populair was. Er valt nog iets op als we dit soort
albums – zeker de recentere – bekijken: ze staan vol muziek die niet per se voor
kinderen is bedoeld. Het jaar overzicht van 2011 van de Kids Top 20 bevat bijvoorbeeld
popartiesten als Snoop Dogg. Zou hij tijdens het rappen aan kinderen hebben gedacht?
Als we de kindercollectie van Muziekweb onder de loep nemen, blijkt het een beproefd
concept te zijn: er is klassiek voor kinderen, wereldmuziek, soul; noem het maar op. We
hebben ze verdeeld in verzamelaars, aangepaste muziek en origineel werk.
Verzamelaars
Een goed album voor kinderen bevat muziek die kinderen leuk vinden; simpeler kan het
haast niet. Het eerder genoemde Kids Top 20 is hier een goed voorbeeld van. Een andere
is de cd Baby Symphony, waarop klassiek voor baby's is verzameld. En welk kind zal niet
spontaan gaan dansen als de plaat Motown For Kids opstaat? Deze muziek is echter niet
speciaal voor kinderen geschreven.
Aangepast
Ook wordt muziek voor tieners en volwassenen soms licht aangepast zodat het nog iets
beter aansluit op de wensen van kinderen. Dat levert mooie albums op, zoals Abba Voor
Kinderen van kinderkoor De Leidse Sleuteltjes of De Mooiste Musicalhits For Kids, waarop
kinderen het volwassen repertoire vertolken. De nummers zelf zijn echter niet speciaal
voor kinderen bedoeld. Hoe grappig dat kan uitpakken, laat de Rockabye Baby-serie
horen. De stoere rock van bands als The Rolling Stones, Nirvana en Pearl Jam wordt met
vibrafoons en piano teruggebracht tot een zoet slaapmuziekje. Een nummer als Brown
Sugar krijgt zo een heel andere betekenis.
Zelfstandig
Dit is de meest ambitieuze categorie en bevat popartiesten, componisten en andere
musici die naast hun gewone werk ook speciaal voor kinderen schrijven. De muziek is
voor kinderen bedoeld, maar klinkt niet kinderachtig. Daardoor kan dit soort muziek ook
leuk zijn voor ouders. Op de cd For Children staan bijvoorbeeld moderne composities van
onder anderen György Kurtág (1926) uitgevoerd door pianist Steffen Schleiermacher.
Met Roltrap Naar De Maan (1985) probeert Het Klein Orkest nederpop toegankelijk te
maken voor kinderen.
Sprookjes en verhalen
Verhalen spelen een grote rol in ons leven. Je vindt ze bijvoorbeeld in films, boeken en
nieuwsberichten; zelfs als we gewoon vertellen over onze dag praten we hoofdzakelijk in
de verhalende vorm. Gebeurtenissen zijn vaak beter te begrijpen als ze een kop en een
staart hebben en vaak spannender met een intrige en een plot. Ze worden bijvoorbeeld
gebruikt om dingen uit te leggen. Luisteren naar verhalen begint al vroeg in de jeugd,
bijvoorbeeld in de vorm van sprookjes. Kinderen zijn er dol op en bovendien zijn ze
leerzaam. Muziekweb heeft een mooie collectie van sprookjes en andere verhaaltjes op lp en cd.
Sommige zijn opgeluisterd met liedjes, anderen zitten vol geluidseffecten, maar er zijn
ook genoeg muziekloze vertellingen. Het aanbod is heel divers, aangezien heel veel
artiesten en componisten zich gewaagd hebben aan (traditionele) sprookjes. Zo zijn er
sprookjesliedjes van folkartiest Arlo Guthrie , een orkestrale jazzversie van Peter En De
Wolf en een met twaalf blazers verteld verhaal van Het Olifantje Babar. Naast
vermakelijk kan het luisteren naar deze cd’s ook nuttig zijn. Kinderen kunnen leren over
goed en kwaad in de schitterende hoorspelen over Paulus de Boskabouter of leren hoe
een symfonieorkest in elkaar zit in André Popps befaamde compositie Piccolo en Saxo.
Sprookjes zijn overal op de wereld te vinden. Hierdoor zijn er ook veel cd’s met mooie
verhalen die niet zo heel bekend zijn en daarom interessant. Kinderen en hun ouders
kunnen hun wereldbeeld vergroten met bijvoorbeeld een Oost-Europees muziekverhaal
met klezmermuziek van Lija Hirsch of Indonesische sprookjes door onder anderen Jeroen
Krabbé.
Televisie en andere media
Het zal niemand verbazen dat kinderprogramma’s op radio en televisie altijd veel gebruik
hebben gemaakt van muziek. Kinderen houden zo erg van muziek dat eigenlijk geen
programma zonder kan. Niet alleen als openingsnummer of eindtune, maar ook vaak in
de programma’s zelf. En wie wil die liedjes van radio en televisie dan ook niet op plaat of
cd hebben?
Voordat de beeldbuis haar intrede deed in de Nederlandse huiskamer, was er op de radio
al veel amusement voor kinderen. Kleutertje Luister, Paulus de Boskabouter of Ko de
Boswachtershow. Veel van deze programma’s zijn nog te vinden in de collectie van
Muziekweb, maar vaak wel alleen op lp. Slechts enkele zijn ook verschenen op cd.
Kindertelevisie is al zo oud als het eerste televisietoestel voor consumenten. Van dit
materiaal is wel een hoop op cd verschenen, vaak jaren later nog om de door nostalgie
geplaagde volwassene te bedienen. De cd Televisietijd! biedt allerlei
herkenningsmelodiën uit de jaren zestig, zeventig en tachtig.
Bekende karakters zijn blijkbaar de uitgelezen zangers en zangeressen voor kinderen.
Denk maar aan de figuren uit de Studio 100-series Kabouter Plop, K3 en Samson en
Gert. Soms vormen zelfs (strip)boeken de basis voor liedjes, bijvoorbeeld De Smurfen,
Nijntje en Suske en Wiske. Al zijn deze getekende figuren natuurlijk ook weer op de
televisie, in de bioscoop en het theater te zien. Heel soms komt het ook andersom voor,
zoals bij de Amerikaanse eekhoorntjes Alvin & The Chipmunks. Zij vormden eind jaren
vijftig eerst een succesvol fictief bandje met een handvol hits, nog voordat ze opdoken in
strips en (teken)films!
Muziek dóór kinderen
Wolfgang Amadeus Mozart schreef zijn eerste pianostukken toen hij slechts vijf jaar oud
was. En hij was zeker niet de enige, want door de jaren heen zijn er meer kinderen aan
het componeren geslagen. Kinderen die niet schrijven maar wel uitmuntend kunnen
spelen of zingen, zijn ook goed vertegenwoordigd in onze archieven. Wonderkinderen en
kindsterretjes vind je terug bij klassieke genres en in de popmuziek. Hun prestaties zijn
inspirerend voor jong én oud.
Zo bekend en geliefd als Mozart zullen ze waarschijnlijk niet worden, maar ook in onze
tijd zijn er genoeg jonge componisten. Het Nederlands Blazers Ensemble ruimt sinds de
jaren negentig een grote plek in voor jonge componisten tijdens
hun nieuwjaarsconcerten. Deze worden naast het werk van gevestigde composities
gespeeld. Wonderkinderen doen het goed op televisie en zo heeft de AVRO zich sinds
2004 ontfermd over het Junior Songfestival. In tegenstelling tot het ‘volwassen’ Nationaal
Songfestival is het de bedoeling dat kandidaten hun eigen repertoire schrijven. De
winnaars gaan naar het Junior Eurovisie Songfestival, waar ze in vergelijking met hun
oudere collega’s een stuk meer succes voor Nederland weten te behalen. Ralf
Mackenbach wist in 2009 zelfs de wedstrijd te winnen.
Als uitvoerende muzikanten zijn kinderen nog succesvoller. Judy Garland, Michael
Jackson en Britney Spears zijn slechts drie voorbeelden van kinderen die al voor hun
tiende levensjaar professioneel zongen. Stevie Wonder, Joe Bonamassa, Steve Winwood,
Herbie Hancock zijn voorbeelden van instrumentalisten die al op jonge leeftijd een
verbluffende techniek in huis hadden. In ons eigen land kun je bijvoorbeeld
gitaarvirtuoos Jimmy Rosenberg en de pianospelende gebroeders Jussen aan deze lijst
toevoegen.
Andere thema's
Eigenlijk hebben we nog maar een klein stukje van alle kindermuziek van Muziekweb
behandeld. De zes gekozen thema’s zouden makkelijk kunnen worden uitgebreid met
nog veel meer onderwerpen. De lijst is eindeloos; composities voor het slapengaan,
liedjes om kindergymnastiek te ondersteunen of albums die bij een bepaalde feestdag
horen, zoals de talrijke kerst- en Sinterklaas-cd’s.
Na het lezen van de webwijzer is het eigenlijk het beste om zelf te grasduinen door de
collectie van Muziekweb. Zo kun je zelf je favoriete thema ontdekken. Dat kan door deze
pagina te bezoeken met kindermuziek.