Borstvoeding

Borstvoeding
DitdocumentbevatvertrouwelijkeinformatievanJijWij.Hetkopiërenen/ofverspreidenvanditdocumentzondervoorgaandschriftelijke
toestemmingvanJijWijisverboden.©JijWijoktober2015.
Inleiding
Dezefolderisgebaseerdopde“10vuistregelsvoorhetwelslagenvan
borstvoeding”vandeWereldgezondheidsorganisatie(WHO)en
UNICEF.
1.Voordelenvanborstvoeding
Tijdensjezwangerschapishetfijnomaleenkeuzetemakenover
hoejejekindwiltgaanvoeden.Opdezemanierkunjejegoed
voorbereiden.
Hieronderstaanenkelevoordelenvanhetgevenvanborstvoeding:
• Borstvoedingisdemeestnatuurlijkevoedingvooreenbaby.De
melkispreciesaangepastaanjekindjewatbetreftsamenstelling
entemperatuur.Deeerstevoedingdiejekindjebinnenkrijgt,is
dikke,geligemelk,welkerijkisaanantistoffenenlicht
verteerbaaris.
• Indienereenallergieindefamilievoorkomt,isdekansbijhet
gevenvanborstvoedingdatdebabyookeenallergieontwikkelt
mogelijkkleiner.Verderzijneraanwijzingendatborstvoeding
beschermendwerkttegensommigeinfectieziekten.
• Borstvoedingisgoedkoperdananderevormenvanzuigelingen
voedingenjehebthetaltijdbijje.
• Specifiekevoordelenvoordemoederzijnhetextrasamentrekken
vandebaarmoeder.Hetgevenvanborstvoedingkanmogelijkde
kansopverschillendevormenvankankerinvrouwelijke
geslachtsorganenverminderen.
2
Wanneerjevoorborstvoedingkiestishetbelangrijkdatjeervolledig
achterstaat.Deeerstedagengaannietaltijdvanzelfomdatdevoeding
opgangmoetkomenenjehetaanleggennogmoetleren.
Hetisverstandigjeaantemeldenvooreenvoorlichtingsavondof
borstvoedingscursus.
Zobenjenogbetervoorbereidomborstvoedingtegaangevenzodra
jekindjegeborenis.
2.Gevoeligeenlekkendeborstenindezwangerschap
Inhetbeginvandezwangerschapkunjeveellasthebbenvan
gevoeligeborsten.Ditkomtomdatdezwangerschapshormoneninje
lichaamdemelkkanaaltjesinjeborstenlatengroeien.Somskunje
gedurendedezwangerschap(rondde20wekenal)melkdruppelsuitje
borstenverliezen.
3.Startvandeborstvoedingdirectnadegeboorte
Weleggendebabyzosnelmogelijknadegeboorteaan,inieder
gevalbinnen1uurnadegeboorte.Hierbijishuid-op-huidcontact
directnadegeboortevanbelangvoordehechtingtussenmoederen
kind.Omdemelkproductiegoedopgangtelatenkomen,ishet
adviesomdebabyongeveerelke3uuraanteleggen.Telkensaan
beideborstenongeveer10minutenperborst.
Devoorkeurwordtgegevenaanvoedenopvraag.Ditkansoms
betekenendater8tot12keerperdagwordtgevoed.Hetisnieterg
alshetaanleggennietiederekeerlukt.Debabyheefttijdensde
zwangerschapvetreservesopgebouwdvoordeeerstedagennade
geboorte.
Hetisbelangrijkdatjegoedweethoejedebabygoedaandeborst
moetleggenomkloofjeszoveelmogelijktevoorkomen.
3
Aandachtspuntenbijhetaanleggen:
• Zorgvooreenrustigeomgeving.
• Wasjehanden.
• Vraagaanwijzingenhoejezelfjebabyaankuntleggen.
Stap
1
Stap
2
Zoekeenprettigehoudingwaarbijaljespierenontspannenkunnen
zijn.
Deeerstedagenkunjedebabyhalfslapendaanleggen.Probeerna
enkeledagenomdebabyeerstwakkertemakenvoorhetaanleggen.
Alsdebabyhuiltprobeerhemdaneersttetroostenvoorhet
aanleggen.
Stap Keerdebabymethetgezichtnaarjetoeenhetneusjeterhoogtevan
3
detepel.Oortjes,schoudersenheupjesliggenopéénlijn.
Stap Vraagindiennodighulpbijhetondersteunenvandeborst.
4
Stap Wachtmethetaanleggenvandebabytotdatdezezelf
5
voedingssignalengeeft;zoek-ensmakgeluidjesen/ofmettongetje
langsdelipjesgaat.Laatdebabyzelfzijnmondjewagenwijdopen
doen,eventueelnastimulerenvanjoudoormetdetepeloverhet
bovenlipjetestrelen.
Stap Letopdatdebabydeheletepelenzoveelmogelijkvandetepelhof
6
binnenkrijgt.Indienhetneusjelijktteverdwijnenindeborst,kunje
deheupjesvandebabydichternaarjebuiktoebrengen.
Stap Borstvoedinggevenmag,afgezienvandeeerstedagen,geenpijn
7
doen.
Stap Nahetsnelle,ritmischezuigenomdetoeschietreflexoptewekken,
8
gaatdebabyoverineenrustigertempovanademen-zuigen-slikken
metkleinepauzes.Laatdebabydrinkentothijdeborstzelfloslaat.
Naeenboertjeofeenknuffelkunjedeandereborstnogaanbieden,
maarhetisbelangrijkdatéénborstgoedleeggedronkenwordt.Zo
krijgtdebabyookdevetstemelkbinnenenisdekansop
verstoppingenvandemelkklierenveelkleiner.
4
4.Deeersteweken
Deeerstedagenkanhetzijndatdebabyvrijwelgeenhongerheeft.
Hijslaaptveelenzalookalshijineenlichteslaapisaandeborst
gelegdmoetenworden.Opdederdeofvierdedagbegintde
stuwing,jevoedtdanjebabybijhongersignalen,datisongeveer
omde3uur.
Dedaaropvolgendedagenwordtdebabyookongeveerom3uur
gevoed,met’snachtsmogelijkeenlangereperiode,dieechterniet
langerdan5tot6uurmagduren.Voedenopvraagheeftdeeerste
dagen,maarzekerookdeperiodehierna,devoorkeur.Hetis
belangrijkintegaanopdevoedingssignalendiedebabygeeft.
Dehoeveelheidborstvoedingisafhankelijkvandevraagernaar,het
iseensysteemvanvraagenaanbod.Vuileluiers,temperatuur,
gedragengewichtvandebabywordengoedindegatengehouden.
Zokunnenwezienofdebabyvoldoendevoedingkrijgt.Alsdatniet
zoisdankanerextrabegeleidingwordengegeven.
Omtezienofdebabyvoldoendedrinkt,kunjelettenop;
• Debabyzietertevredenenontspannenuitaanheteindevan
devoeding.
• Hetaantalplasluiersvandebaby;deeerste2tot3dagenzijn
het2à3natteluiers,maaralsdemelkproductiegoedop
gangis,zullenhet6tot8plasluiersperdagzijn.
• Deontlastingvandebabyzalbijborstvoedingzachtblijven
(lijktopdiarree)meteenkleurdiekanvariërenvan
lichtgroentotmosterdgeel.
• Na4tot6wekenkandeontlastingmindervaakgaankomen,
isdandikkerenheefteengrotervolume.Sommigebaby’s
hebbendanmaareensindepaardagenontlasting.
5
• Debabyisalert.
• Debabydrinkttotdathijvoldaanis;somsisdatna1borst,maar
datkanookpaszijnnahetkrijgenvan2borsten.
• Naongeveer10dagenisermeestaleenritmegekomenvan
ongeveer6tot8voedingenperdag.
Erkunnennaeenpaarweken“regeldagen”ontstaan.Regeldagenzijn
dagenwaaropdebabyvakerwildrinkenomdathij/zijisgegroeid.
Ookkandeproductiebijdemoederteruggelopenzijn.Doorvakerom
voedingtevragen,stimuleertdebabyhetaanbod.
5.Rooming-in
Rooming-inwilzeggendatmoederenkinddeheledagsamenblijvenin
eenkamer.Ditbevordertdehechtingtussenmoederenbaby.Jeleert
zoookdevoedingssignalenvanjebabyteherkennen.Hierdoorkande
babyrustigaangelegdkanwordenvoordathijhuilendomvoeding
vraagt.Debabyheeftook’snachtsvoedingnodigindeeerste8tot12
weken.
Hetbesteslaaptjebabydeeerste6maanden,nahetvoedeninzijn
eigenbedslaapti.v.m.hetrisicoopwiegendood.Ookishetbelangrijk
datdeslaapkamerrookvrijiseneengoedetemperatuurheeft.
6.Kolven
Indiendebaby12tot24uurnadegeboortenognietgoedheeft
gedronkenaandeborst,startdanmetkolvenomdecirca3uur.
Hierdoorwordtdemelkproductiegestimuleerd.Geefvervolgensde
afgekolfdemoedermelkaandebaby.
Erbestaanverschillendemanierenomtekolven:
A.kolvenmetdehand.
B.afkolvenmetdehandkolf.
C.afkolvenmetdeelektrischekolf.
6
Bewaartermijnmoedermelk
Kamertemperatuur
Colostrum(eerstevoeding):12-24uur
Verseborstvoeding:6-10uur
Ontdooideborstvoeding:binnen4uur
Verseborstvoeding:24uur
Koelbox15°C
Verseborstvoeding:48uurtotmax.5dagen
Koelkast4°C
Ontdooideborstvoeding:24uur
Vriesvakkoelkast
Verseborstvoeding:2weken
Verseborstvoeding:3-4maanden
Diepvries-18°C
Vrieskist
Verseborstvoeding:6maanden
Hetontdooienvandemoedermelkgebeurtbijvoorkeurinde
koelkastofonderstromendwater.Eenmaalontdooidevoeding
magnietopnieuwingevrorenworden.Bijverwarmingvandemelk
(beker/flessenwarmer)magdetemperatuurnietbovende50°C
komen,wantdangaanvoedings-enafweerstoffenverloren.
Bijvoedingalleenopmedischeindicatie
Degezondevoldragenbabyheeftinprincipenietsandersnodig
danmoedermelk.
Hetadviesisomhieralleenvanaftewijkenwanneererzicheen
medischeindicatievoordoet.Bijvoorkeurisdeextravoedingdan
ookafgekolfdeborstvoeding.
Alserbijvoedingmoetwordengegeven,wordteraangeradendit
opdevolgendemanierentedoen:
• Fingerfeedingmetbehulpvaneenvoedingsspuitje.
• Cupfeedingmetbehulpvaneencupjeoflepeltje.
7
7.Verschillendevoedingshoudingen
Hetuitleggenvandeverschillendevoedingshoudingenisniet
gemakkelijkoppapier.
Vandaardathetzeerzinvolisomalsjeeengoedestartmet
borstvoedingwiltmakeneengoedecursustegaanvolgen.
8.Ingetrokkenen/ofplattetepels
Ingetrokkenofplattetepelsmakenhetaanleggenlastig,maarniet
onmogelijk.Debabymoettenslottedeborstpakkenennietalleende
tepel.
Enkeleadviezendiehierbijkunnenhelpenzijn
• Voorhetvoedenwatvoedinguitdetepeldrukken.
• Voordevoedingmetdekolfdetepelnaarbuitenkolven.
• Bijaanhoudendeaanlegproblemenkaneentepelhoedjeeen
oplossingbieden.
9.Pijnlijketepelsentepelkloven
Deeerstedagenheeftpraktischelkemoederwellastvangevoelige
tepels.Ditkomtdoorhetuittrekkenvanhetspierweefselendedruk
opdemelkkanaaltjesdienognietgevuldzijnmetmelk.
8
Laterinhetkraambedkunnendevolgendeoorzakenvan
toepassingzijn
• Stuwing.
• Grotezuigkrachtvandebaby.
• Huidziekten,bijvoorbeeldinfectiedoorbacteriën,schimmel,
eczeemetc.
• Tekortetongriembijdebaby.
• Verkeerdgebruikvaneenborstkolfofeenslechtapparaat.
• Beëindigingvandevoedingzondereersthetvacuümte
verbreken.
Jekuntdebabyvandeborsthalendoorjepinkindemondhoekvan
debabytebrengen.Zowordthetvacuümverbroken.
Adviezenomdepijnlijketepelsteverzachtenendetepelklovente
verminderenzijn
• Verdeeleendruppelmoedermelkoverdetepelenlaatditaan
deluchtdrogen.
• Bijpijnsignalen,debabyvandeborsthalenenopnieuw
aanleggen.
• Beginmethetvoedenaandeminstpijnlijkekantenzodrade
toeschietreflexwerkt,debabyaandepijnlijkekantaanleggen.
9
9.Pijnlijketepelsentepelkloven–vervolg-
• Wanneerdepijnondraaglijkwordt,ishetgoedomenigedagen
tekolvenendebabydeafgekolfdemelktegeven.
• Vakerenkorteraanleggenzalminderpijndoenomdatdebaby
danminderhongerigis.
• Inverschillendehoudingenaanleggen,ontlastdepijnlijkekant
vandetepel.
• TepelbeschermersdragenindeBHomwrijvingtevoorkomen
envoorpijnverlichting.
• Goedehuidverzorging
• Tepelzalf
• Bijaanhoudendeklachtenishetverstandigomcontactopte
nemenmeteenlactatiekundige.
10.Verstoptmelkkanaaltjeenborstontsteking(mastitis)
Eenborstontsteking(mastitis)iseenontstekingindeborst.Een
borstontstekingwordtveroorzaaktdoorbacteriën.Verstopt(e)
melkkanaaltje(s)zijnwatanders.Bijeenverstoptmelkkanaaltjeheb
jeeenpijnlijke,gezwollenhardeplekindeborstenisdehuidrood
verkleurd.Meestalbestaatbijeenverstoptmelkkanaaltjegeen
koorts.Beidensituatieskunnenpijnlijkzijnendaaromishetsoms
lastigomeenhardnekkigverstoptmelkkanaaltjeteonderscheiden
vaneenborstontsteking.
Verstoptemelkkanaaltjesverdwijnenbijnaaltijdspontaanbinnen24
tot48uurnadatzezijnopgetreden,zonderenigebehandeling.
Tijdensdeperiodevanverstoppingkandebabywatonrustigerzijn
alshij/zijaandezeborstisaangelegd,omdatdemelktoevoer
langzamerisdangewoonlijk.Waarschijnlijkkomtditdoordatdedruk
vandehardeplekanderemelkkanaaltjesvernauwd.
10
Symptomenbijeen(dreigende)borstontstekingzijn:rode,hardeen
gevoeligeplekkenindeborst,griepgevoelenverhoogdetemperatuur.
Eenborstontstekingkankomendoorstuwing,verstoptemelkgangen,
teveelmelk,tepelklovenofstressenvermoeidheid.
Bijeenborstontstekingishetineersteinstantieaanteradenomniet
directtestartenmetantibiotica.Hetstartenmetantibioticawordt
aangeradenwanneerna24uurdeklachtennietzijnafgenomenof
wanneerdeklachtentoenemen.
Wanneerjeeenborstontstekingofverstoptmelkkanaaltjehebt
wordendevolgendetipsgegeven
• Legjebabyvaakaan,vooralaandeontstokenkant.
• Laataltijdjeborstengoedleegdrinken.
• Kolfna,bijvoorkeurelektrisch.
• Neemrust,ofjenuwelofgeenkoortshebt;kruipinbeden
meldjeziek.
• Neemeenkoortsremmer.Paracetamolkangebruiktworden.
Ibuprofenwerktookontstekingsremmend.
• Gebruikwarmekompresseneenhalfuurtjevoorentijdensde
voedingomdedoorstromingtestimuleren.
• Merkjena24uurgeenverbeteringneemdancontactopmet
eenhulpverlener.
11.Borstvoedingalsmoederenkindgescheidenzijn
Alsjemoetwordenopgenomenofalsjekindjenaarhetziekenhuis
moet,danwordenmoederenkindzoveelmogelijksamen
opgenomen.
11
12.Borstvoedingeneenbaan
Indewetstaatdatervoordewerkendemoederbepaalderechten
zijn.
“Alsdewerkneemstertenminste3uurperdagarbeidverricht,heeft
zijerrechtopomvoorhetgevenvanborstvoeding¼vandetotale
arbeidstijdperdagtegebruiken(4uurwerkenisrechtop1uur
borstvoedinggeven).”
Voorhetkolvengeldtbovendiendatdeonderbrekinginiedergeval
perkeertenminsteeenhalfuurmoetbedragen.Daarnaastworden
deonderbrekingenbeschouwdalswerktijd.Demogelijkhedendie
hieruitvoortvloeienzijn:
• Debabywordtbijdemoedergebrachtvoordevoedingen.
• Afkolvenophetwerkendebabyonderwerktijdmoedermelk
geven.
• Afkolvenophetwerkomdeproductiegoedopgangte
houdenendebabykrijgtonderwerktijdvoedingperfles.Het
isverstandigvoorafeenaantalkeerperweekteoefenenmet
hetvoedenuitdefles.
13.BorstvoedingtijdensdeRamadan
Vrouwendieborstvoedinggevenzijntijdelijkvrijgesteldvanhet
vasten.Hetvastenkanlaterwordeningehaaldalsdeborstvoedingis
gestopt.Vastenkansamengaanmetborstvoedinggeven.Het
dagritmeverschuiftnaardeavondendenacht,ookdievandebaby.
Belangrijkhierbijisweldatjegoedvoorjezelfzorgt.Bijdebabymoet
goedgeletwordenopdeplasluiersentussendoorextragewogen
wordenomteveelafvallenoptijdteondervangen.
12
14.Borstvoedingbijeentweeling
Hetzelfvoedenvaneentweelingisgoedmogelijk.
Weinigtijdismeestaleengroterprobleemdanweinig
voeding.Hetsysteemvanvraagenaanbodzorgtin
principevoorvoldoendemelkproductie.
Methoden:
• Debaby’skunnen,zekerinhetbegin,1voor1gevoedworden
omdeaanlegtechniekenteleren,laterkunnendekinderendan
tegelijkgevoedworden.
• Erkaneencombinatievandeborstendeflesgegevenworden:
baby“A”krijgtdeborstenbaby“B”krijgtdefles.Devolgende
voedingishetandersom.
15.Borstvoedingnaeenborstoperatie
Bijeenborstoperatie,somsbijeenborstvergroting,maarmetnamebij
eenborstverkleining,kunnenmelkklierenengangenbeschadigdraken.
Hetisniettevoorspellenhoeveelmelkproductieeropgangkomt.
16.Vitamines
Hetadviesisomkinderendieborstvoedingkrijgenvanafdag8nade
geboortevitamineKenDtegeven.VitamineKtotdatdebaby3
maandenoudisenvitamineDtoteenleeftijdvanvierjaar.Vitamine
D-gebruikisookvoordemoederaanteradeni.v.m.voorkomingvan
botontkalkingoplatereleeftijd.
13
17.Adressenvoormeerinformatie
VerenigingBorstvoedingNatuurlijk
Postbus119
3960BCWijkbijDuurstede
Tel:0343-576626
www.vbn.borstvoeding.nl
BorstvoedingsorganisatieLLL
Postbus212
4300AEZierikzee
Tel:0111-413189
www.lll.borstvoeding.nl
NederlandseVerenigingvanLactatiekundigen
Postbus1444
1300BKAlmere
www.nvlborstvoeding.nl
Voedingscentrum
Postbus85700
2508CKDenHaag
Tel:070-3510810
Vragenovervoeding:070-3068888
www.voedingscentrum.nl
www.borstvoeding.nl
StichtingZorgvoorBorstvoeding
Postbus2047
2930AAKrimpenaandeLek
Tel:0180-520633
www.zvb.borstvoeding.nl
14
18.Totstandkoming
Dezefolderistotstandgekomeninsamenspraakmetallezorgverleners
aangeslotenbijJijWij.
www.jijwij.nl
15