Volksliederen

Sara Billens
Kay Sanders
2 BALO B
Inhoudstafel – Volksliederen
Binnen welke thema’s kan je dit gebruiken? .................................................................... 3
Wat is een volkslied?............................................................................................................. 3
Ontstaan van volksliederen .................................................................................................. 3
Wat is er kenmerkend aan de melodie van een volkslied? ............................................ 3
Wanneer wordt een volkslied gespeeld en/of gezongen? ............................................. 3
Het Belgisch volkslied (= De Brabançonne) ...................................................................... 4
Bladmuziek ........................................................................................................................... 6
Het Vlaams volkslied.............................................................................................................. 7
Bladmuziek ........................................................................................................................... 7
Verschillende genres ............................................................................................................. 8
Jazz ....................................................................................................................................... 8
Rappen ................................................................................................................................... 9
Rock ..................................................................................................................................... 10
R&B ...................................................................................................................................... 11
Bibliografie ............................................................................................................................ 12
PIMP MY VOLKSLIED ................................................................................................... 13
Voor lesfase 1 .............................................................................................................. 15
Voor lesfase 2 .............................................................................................................. 15
Voor lesfase 3 .............................................................................................................. 15
Voor lesfase 4 .............................................................................................................. 16
Andere ideeën.............................................................................................................. 17
______________________
1
Volksliederen
Voorwoord
Voor onze examenopdracht hebben we gewerkt rond ‘volksliederen’. Niet omdat
dit het onderwerp is dat ons het meeste aansprak maar wel omdat we regelmatig
naar de voetbal kijken en zagen dat het volkslied bij vele niet meer gekend is.
We weten dat dit kan zijn omdat de spelers de taal niet kennen, omdat ze te
geconcentreerd zijn op de match, omdat het hen niet boeit, … Maar volgens ons
heeft het ook wel een beetje te maken met het feit dat de melodie van het
volkslied verouderd is. Met andere woorden, het is niet meer in.
We vonden dat hier iets moest aan gedaan worden zodat zowel voetballers als
alle andere Belgen het lied aantrekkelijker vinden en het een eer vinden om hun
volkslied te mogen zingen.
2
1. Binnen welke thema’s kan je dit gebruiken?
-
België
Olympische spelen
Koningshuizen
…
2. Wat is een volkslied?
De term ‘volkslied’ heeft twee betekenissen en kan dus ook op twee manieren
omschreven worden. Een eerste omschrijving is een lied dat leeft in de mond van
het volk. Dit is een lied waarbij vooral de actieve zang centraal staat, het is in de
eerste plaats om gezongen te worden en niet om gehoord te worden. Een tweede
omschrijving van het begrip ‘volkslied’ is een lied dat dienst doet als volks- of
staatssymbool voor een volk, al dan niet samenvallend met of in een staatkundig
verband. Dit wil dus zeggen dat ook een volk of natie zonder eigen staat ook een
eigen volkslied kan hebben, net als een regio of soms zelfs een stad of een dorp.
3. Ontstaan van volksliederen
Sommige volksliederen zijn echt al heel. In de 18de en 19de eeuw is de trend van
volksliederen pas echt opgekomen. Het was in die tijd dat volkeren of staten een
eigen volkslied gingen kiezen. Deze volksliederen kwamen echter op onder invloed
van de Romantiek en het opkomend nationalisme in Europa.
4. Wat is er kenmerkend aan de melodie van een volkslied?
Weinig volksliederen zijn geschreven door bekende auteurs of componisten. Ze
zijn relatief kort en eenvoudig. Verder is de melodie meestal sterk tijdgebonden
waardoor hun muzikale waarde meestal verschillend beoordeeld wordt.
Deze melodie heeft bijna altijd een marstempo. Dit wil zeggen dat het haast
altijd in ¾ wordt gespeeld. Er zijn natuurlijk wel enkele uitzonderingen op deze
typische kenmerken.
5. Wanneer wordt een volkslied gespeeld en/of gezongen?
Het is een traditie om het staats-volkslied te spelen bij het ontvangst van een
staatshoofd. Maar ook bij het begin van een internationale sportwedstrijd of
voor het eren van de winnaars van een internationale sportwedstrijd. Verder
wordt het ook vaak gespeeld bij plechtige gelegenheden. Het is zo dat de
luisteraars, afkomstig uit het land waarvan het volkslied gespeeld wordt, opstaan
3
en meezingen tijdens het spelen. In sommige landen is het ook de gewoonte om
bij het zingen de rechterhand op hun hart te leggen. Normaal gesproken wordt
er niet mee gezongen met het volkslied van een ander land.
6. Het Belgisch volkslied (= De Brabançonne)
De Brabançonne is het nationaal volkslied van België. Oorspronkelijk werd het in
het Frans geschreven maar later is er ook een Nederlandse en een Duitse versie
van geschreven.
Het Belgisch nationaal volkslied werd geschreven door Louis Alexandre Dechet.
Hij was een toneelspeler in de Brusselse muntschouwburg waar in Augustus 1830
de Belgische omwenteling begon. Dit was een burgerlijke revolutie tegen Willem
I die tot de onafhankelijkheid van België heeft geleid. Louis Alexandre Dechet,
beter gekend als Jenneval, wilde de grieven van de Belgen in enkele coupletten
samenvatten en koning Willem I herinneren aan de verwachtingen van het volk.
De eerste versie van het lied vraagt dus niet naar de Belgische onafhankelijkheid
maar Jenneval wou wel dat de Nederlandse koning de rechten der Belgen ging
erkennen.
In 1860 werd de tekst door de toenmalige eerste minister Charles Rogier
aangepast. In 1926 preciseerde een rondschrijven van het ministerie van
Binnenlandse zaken dat enkel de laatste strofe van de tekst van Charles Rogier
als de officiële versie van de hymne beschouwd moest worden. De huidige
Nederlandstalige versie werd pas in 1938 officieel goedgekeurd.
De bijhorende muziek werd gecomponeerd door François Van Campenhout.
In Brussel staat er een monument dat de Brabançonne heet. Op dit monument
staat voor een stuk de Nederlandse en Franse tekst van het volkslied gebeiteld.
Nederlandse tekst
O dierbaar België
O heilig land der Vaad'ren
Onze ziel en ons hart zijn u gewijd.
4
Aanvaard ons kracht en het bloed van onze ad'ren,
Wees ons doel in arbeid en in strijd.
Bloei, o land, in eendracht niet te breken;
Wees immer u zelf en ongeknecht,
Het woord getrouw, dat g' onbevreesd moogt spreken:
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Het woord getrouw, dat g' onbevreesd moogt spreken:
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Franse tekst
O Belgique, ô mère chérie,
A toi nos coeurs, à toi nos bras,
A toi notre sang, ô Patrie !
Nous le jurons tous, tu vivras !
Tu vivras toujours grande et belle
Et ton invincible unité
Aura pour devise immortelle :
le Roi, la Loi, la Liberté !
Aura pour devise immortelle :
le Roi, la Loi, la Liberté !
le Roi, la Loi, la Liberté !
le Roi, la Loi, la Liberté !
Duitse tekst
O liebes Land, o Belgiens Erde,
Dir unser Herz, Dir unsere Hand,
Dir unser Blut, dem Heimatherde,
Wir schwören's Dir, o Vaterland!
So blühe froh in voller Schöne,
Zu der die Freiheit Dich erzog,
Und fortan singen Deine Söhne;
Gesetz und König und die Freiheit hoch!
Und fortan singen Deine Söhne;
Gesetz und König und die Freiheit hoch!
Gesetz und König und die Freiheit hoch! (bis)
5
6.1 Bladmuziek
6
7. Het Vlaams volkslied
Het Vlaams volkslied, beter gekend als de Vlaamse leeuw bestaat in zeven
versies.
De tekst en het lied ontstonden in 1847 naar aanleiding van een discussie over
volks- en nationale liederen. Bij deze discussie was Hippoliet van Peene ( 1811 –
1864) aanwezig en het was voor hem de aanleiding om de Vlaamse Leeuw te
dichten. Hierbij heeft hij zich laten inspireren door het strijdgedicht van de
Duitser Nikolaus Beckers.
De Vlaamse Leeuw is dus een strijdlied dat later algemeen erkend werd als
nationaal lied van de Vlamingen.
De melodie van het lied is gecomponeerd door Karel Miry.
7.1
Bladmuziek
7
8. Verschillende genres
Een muziekgenre is een categorisch en typologisch concept dat muzikale geluiden
zoals behorend tot een bepaalde categorie en een type van muziek identificeert
die van andere soorten muziek kunnen worden onderscheiden.
Het genre is een gemeenschappelijk concept dat groot commercieel en
esthetisch belang heeft.
Er bestaan altijd meningsverschillen over de definitie van een genre.
Een muziekgenre, of een subgenre, kan worden bepaald door technieken, de stijl,
de context en de thema’s. Ook geografische oorsprong wordt soms gebruikt om
een genre te bepalen, hoewel één enkele geografische categorie normaal een
grote verscheidenheid van subgenres zal omvatten.
8.1 Jazz
Met de term ‘jazz’ wordt een op improvisatie gebaseerde muziekstijl bedoeld die
ontstaan is in New Orleans uit een kruisbestuiving van folk, blues,
negrospirituals, ragtime en klassieke muziek. De bijbetekenis van het woord jazz
is zeer energieke dans.
De belangrijkste bron van de jazz ligt waarschijnlijk in Afrika. De Afrikanen die
als slaven naar Amerika gebracht werden, brachten hun traditionele, sterk
ritmische muziek mee.
8
8.2 Rappen
Het woord ‘rappen’ komt uit de Amerikaanse straattaal en betekent praten.
Verder is rap de afkorting voor Rhymes en Poetry.
Rap is één van de elementen van de hiphopcultuur.
Een rapper is de uitvoerende artiest en wordt ook wel Master of Ceremonies
genoemd. Veel artiestennamen van rappers beginnen van ook met MC.
Een rapper vertelt op een ritmische wijze een tekst of improviseert, meestal op
een beat, maar soms ook a capella.
9
8.3 Rock
Rock is subgenre van popmuziek. Het wordt meestal gekenmerkt door een
bezetting van gitaar, basgitaar en drums, aangevuld met zang en/of andere
instrumenten.
Rock werd populair in de Verenigde Staten tijdens de jaren vijftig, waar het
evolueerde uit genres zoals rythem en blues en country.
Naast rock is er ook nog hardrock. Hardrock is de muziekstroming die is
voortgevloeid uit rock. Deze stroming wordt gekenmerkt door een hard klinkende
elektrische gitaar. Het tempo in de muziek is vaak hoog, de zang-, gitaar-, en
orgelpartijen wisselen elkaar en vullen elkaar aan.
Net zoals bij jazz is een pakkende riff belangrijk om als kapstok voor de song te
fungeren.
Ook het stevige zangwerk waarin fors wordt uitgehaald met de stem mag niet
ontbreken.
10
8.4 R&B
R&B is een verzamelnaam voor vele soorten muziek. Oorspronkelijk is het een
afkorting van Rythem en Blues, een muziekstijl die in de jaren veertig onstond
uit een vermenging van jazz, bleus en gospel.
De muziek werd voornamelijk gemaakt door zwarte muzikanten en beluisterd
door zwarte mensen.
Tegenwoordig is R&B een zeer populaire muziekstijl, die geproduceerd en
beluisterd wordt door een veel breder publiek.
Door de jaren heen zijn er uit R&B weer verschillende andere stijlen onstaan.
Soul, funck en hiphop zijn hier goede voorbeelden van.
R&B en hiphop worden vaak ook gemengd in liedjes
11
Bibliografie
Boeken
FOGTELOO, M , Het nationale volkslied, A.W. Bruna Uitgevers, Utrecht, 2000,
554
CD’s
Het nationale volkslied, A.W. Bruna Uitgevers, Utrecht, 2000
Internet
R&B, internet, 15 mei 2010,
(http://intranet.grundel.nl/grassroots/Mijn%20webs/R%20and%20B.htm)
Hardrock, 15 mei 2010,
(http://www.muziekweb.nl/WW/WW033/onderwerp.php?h=198)
12
PIMP MY VOLKSLIED
Lesdoelen
-
-
Materiaal
-
Leeftijdsgroep
Lesduur
Leerplan
Lesverloop
1
-
De leerlingen kunnen een bestaand volkslied opfrissen door
gebruik te maken van verschillende, andere muziekstijlen,
zoals: rappen, jazz, rock en R&B.
De leerlingen kunnen de kenmerken van de muziekstijlen
(rappen, jazz, hardrock en R&B) achterhalen en opsommen.
De leerlingen kunnen afstand nemen van de bestaande
melodie.
De leerlingen kunnen hun opgefrist volkslied voorbrengen
voor de klas, rekening houdend met de verschillende
kenmerken van de muziekstijl waarop zij hun volkslied
hebben toegepast.
De leerlingen kunnen elkaars voorstelling kritisch
beoordelen door gebruik te maken van een waardeschaal.
De leerlingen kunnen verwoorden wat ze van de opdracht
vonden.
-
Cd met voorbeelden van de verschillende muziekstijlen
(rappen, jazz, hardrock en R&B).
4 Cd’s met loops van elke muziekstijl.
4 Cd-spelers
de tekst van de Brabançonne (Belgisch volkslied)
naamkaartjes van de verschillende stijlen
waardeschaal
-
derde graad
100’
VVKBaO: 1.3 – 5.1 – 7.1 – 9.2 – 11.1 – 12.1
OVSG: 4.3
GO: 2.3 – 2.3 a – 2.4
Lkr laat een fragment zien van het begin van een
voetbalmatch waarbij de spelers hun nationaal volkslied
zingen en hierbij hun hand op hun hart plaatsen.
Lkr stelt volgende vragen aan de leerlingen:
 Wat hebben jullie gezien?
 Wat doen de voetballers?
 Welke beweging maken ze hierbij?
 Doet iedereen hetzelfde of zie je verschillen?
 Wat zingen ze?
 Kenden jullie dit al?
 Vanwaar kende je dit?
 Zingt iedereen mee?
 Waarom zouden ze niet meezingen?
 Vinden jullie dit een leuk/hip liedje, melodie?
 Zouden we dit leuker kunnen maken? Kunnen opfrissen?
 Hoe zouden we het lied hipper kunnen maken?
 …
- In het fragment is er te zien en te horen dat de
Brabançonne wordt afgespeeld. Je kan ook zien dat de
meeste voetballers het lied niet meezingen omdat ze het
niet kennen, omdat ze anderstalig zijn, omdat ze geen zin
hebben of gewoon omdat het geen aantrekkelijke melodie
13
2
-
-
-
is. Je kan het lied hipper maken door gebruik te maken
van een andere, meer modernere muziekstijl.
- Lkr bespreekt dit verder met de leerlingen.
Lkr zegt dat ze nu de Brabançonne hipper gaan maken door
gebruik te maken van verschillende, andere muziekstijlen.
Vooraleer de leerlingen dit kunnen uitvoeren moeten ze eerst
kennismaken met de verschillende stijlen en hun kenmerken.
Lkr hangt naamkaartjes van 4 verschillende stijlen aan bord,
namelijk: rappen, jazz, hardrock en R&B.
Lkr legt de opdracht uit: Lkr laat verschillende fragmenten
(één van elk: rappen, jazz, hardrock en R&B) horen. Het is de
bedoeling dat de leerlingen het juiste naamkaartje bij de
juiste stijl kunnen plaatsen. Wanneer er onenigheid bestaat
onder de leerlingen wordt er gestemd om tot een unaniem
besluit te komen.
Lkr bespreekt elk fragment aan de hand van volgende vragen:
 Waardoor denk je dat dit liedje deze stijl is?
 Kan je bepaalde kenmerken geven of achterhalen, door
naar de muziek te luisteren, die typisch zijn voor deze
muziek?
 …
Kenmerken
rappen
- praten op muziek, op een ritmische manier
- over alledaagse dingen
- (rijm)tekst of improvisatie
jazz
-
improvisatie
swing
gebruik van instrumenten zoals: saxofoon, …
verschillende melodieën door elkaar met een harmonische
klank
pakkend riff
hardrock
- vooral gitaar, basgitaar en drum
- hard klinkende elektrische gitaar
- vaak hoog tempo
R&B
3
invloeden uit jazz
Lkr schrijft de voornaamste kenmerken aan bord.
-
De groepen worden verdeeld (4 groepen van 4) en elke groep
krijgt een Cd met loops, een Cd-speler en de tekst van de
Brabançonne ter beschikking.
De leerlingen kiezen 1 loop waar ze de tekst van de
Brabançonne moeten op toepassen en houden hierbij rekening
met de geziene kenmerken.
Lkr gaat rond en stuurt bij waar nodig.
Afstappen van de melodie doe je door:
- door de melodie te vergeten;
- door een paar keer naar de nieuwe melodie/het ritme te
luisteren;
14
-
door de tekst toe te passen op de nieuwe melodie.
De leerlingen krijgen 40 minuten de tijd om dit voor te bereiden.
4
-
5
-
De leerlingen komen groepje per groepje naar voor en laten
horen wat zij ervan hebben gemaakt.
De andere leerlingen moeten niet alleen luisteren maar
worden ook omgetoverd tot juryleden. Hiervoor krijgen zij een
waardeschaal waar zij, volgens verschillende criteria, moeten
aanduiden of het groepje hier al dan niet aan voldeed.
Lkr bespreekt na elk groepje de waardeschalen van de andere
leerlingen.
Lkr laat zo alle groepjes aan bod komen.
Lkr bespreekt met de leerlingen wat zij van de les vonden aan
de hand van volgende vragen:
 Was het moeilijk om de oude melodie te vergeten?
 Ging het vlot om de tekst op een nieuwe melodie te
zetten?
 Vonden jullie dit een leuke opdracht?
 Denk je dat de voetballers en al de andere mensen die dit
soms moeten zingen, jullie versie liever zullen zingen dan
de oude versie?
 …
Voor lesfase 1
Een fragment van een voetbalmatch waarbij de meeste spelers de Brabançonne
niet meezingen. Tijdens het volkslied is het de bedoeling dat de spelers hun hand
op hun hart plaatsen.
Belgisch volkslied = Brabançonne: De muziek is gecomponeerd door François
van Campenhout.
http://www.youtube.com/watch?v=eTRugUETCYo
Voor lesfase 2
Rappen
 liedje: Bad Influence
 zanger, zangeres of groep: Eminem
Jazz
 liedje: Israël
 zanger, zangeres of groep: Bill Evans
Hardrock
 liedje: Highway to hell
 zanger, zangeres of groep: ACDC
R&B
 liedje: Yeah!
 zanger, zangeres of groep: Usher
Voor lesfase 3
Cd met loops
15
Tekst Brabançonne
O dierbaar België
O heilig land der Vaad'ren
Onze ziel en ons hart zijn u gewijd.
Aanvaard ons kracht en het bloed van onze ad'ren,
Wees ons doel in arbeid en in strijd.
Bloei, o land, in eendracht niet te breken;
Wees immer u zelf en ongeknecht,
Het woord getrouw, dat g' onbevreesd moogt spreken:
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Het woord getrouw, dat g' onbevreesd moogt spreken:
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Voor Vorst, voor Vrijheid en voor Recht.
Partituur
http://home.planet.nl/~jschoone/be_nl.pdf
Voor lesfase 4
Waardeschaal
Namen
Liep de tekst mooi
gelijk met de
nieuwe melodie?
Hebben ze zich
aan het gekozen
genre gehouden?
Hebben ze zich
aan de tekst
gehouden?
groep 1:
groep 2:
groep 3:
groep 4:
16
Andere ideeën
-
-
-
De leerlingen krijgen de melodie van het Belgisch volkslied te horen. Het is
de bedoeling dat zij op deze melodie een eigen klaslied gaan ontwerpen.
Dit zouden we doen door het refrein met heel de klas samen te maken
zodat de leerlingen duidelijk weten wat de bedoeling is. Nadien wordt de
klas in groepen opgedeeld en mag elke groep een strofe bedenken voor
het klaslied. Om ervoor te zorgen dat de leerlingen niet teveel gaan
afwijken van de originele versie en om het goed op de melodie te laten
passen moeten de leerlingen rekening houden met het aantal lettergrepen,
het aantal zinnen, het aantal woorden, …
De leerlingen krijgen de melodie van het Belgisch volkslied te horen. Het is
de bedoeling dat zij op deze melodie een nieuwe tekst gaan verzinnen
waarin ze België gaan opwaarderen. Ze doen dit door het vermelden van:
typische producten, belangrijke personen, mooie plekjes, … Hierdoor gaan
de leerlingen ook kennismaken met de typische kenmerken van België. Je
zou dit eventueel kunnen gebruiken als verwerking van je thema ‘België’
omdat de leerlingen alles wat ze hebben geleerd kunnen toepassen.
…
opmerkingen dirk: om deze les te optimaliseren werk je beter met loops uit
allerlei muziekgenres. Deze loops zijn te vinden op de andere dvd’s onder de
term muziekgenres. De waardenschaal meer zoals in het hoekenwerkfiche 4e lj
“ik vind deze muziek..”
17