• • • • • • • • •

Huisdierenwijzer van de vissen (Pisces)






Van nature: er zijn wel 27000 soorten, vissen komen over de hele wereld voor.
Huisvesting: vijver of aquarium.
Knuffel- of kijkdier: kijkdier.
Voeding: visvoer, insecten, planten.
Leeftijd: afhankelijk van de soort. Tussen de 2 en 40 jaar.
Kosten aanschaf en verzorging: loopt uiteen van enkele tientjes tot duizenden euro's.
Huisdierenbijsluiter van de vissen (Pisces)
Wist u dat:



Goudvissen met een goede verzorging wel 20 tot 30 jaar oud kunnen worden?
Er wel 27000 soorten vissen zijn?
De aanschafkosten van vissen variëren van ongeveer een euro tot duizenden euro’s?
Algemeen
Vissen komen over de hele wereld voor. De vele vissoorten verschillen sterk in onder andere kleur en grootte, maar ook wat
betreft het milieu waarin ze leven. Ingedeeld naar milieu onderscheiden we zoet-, brak-, en zoutwatervissen.
Vissen zijn gewervelde dieren die in het water leven en met kieuwen ademhalen. Deze kieuwen zitten aan weerszijden achterin
de kop. Het aantal vinnen verschilt per vissoort. De vinnen dienen om mee te zwemmen, zowel om snelheid te maken als om
mee te sturen. Door de aanwezigheid van een zwemblaas kan de vis zonder verdere zwembewegingen in het water blijven
zweven. De vis kan de opwaartse druk daarbij zelf regelen.
Vissen zijn koudbloedig, maar er zijn enkele vissen bekend, die warmbloedige trekjes vertonen. De vissenhuid is bedekt met
schubben. Deze schubben dienen ter versteviging, bescherming en voor een goede stroomlijning tijdens het zwemmen. Vissen
hebben een slijmlaag op de huid, die het bewegen door het water makkelijker maakt en die bovendien dient om infecties buiten
het lichaam te houden.
Vissen hebben een speciaal zintuig, het zogenaamde zijlijnkanaal, om in troebel water en in het donker te zwemmen zonder
zich aan allerlei dingen te stoten. Ook het evenwichtsorgaan, de smaak en de reuk zijn bij veel vissen goed ontwikkeld. Veel
soorten beschikken over een goed gehoor. Vissen zijn altijd wat bijziend: een scherpe waarneming op grotere afstand is in het
water niet zo zinvol vanwege het beperkte blikveld.
Vissen communiceren met geuren, vinsignalen en soms met kleursignalen. Sommige vissoorten leven solitair (alleen), maar er
zijn ook vissoorten die in groepen (scholen) leven. Alle vissen die in scholen leven, zoals karperachtigen, karperzalmen,
tandkarpers en tropische meervallen, kruipen bij elkaar in gevaarlijke situaties. Ook jonge vissen doen dit.
Verschillende varianten
Er zijn momenteel ruim 27000 soorten vissen bekend. Voorbeelden van vissen die u als huisdier kunt houden zijn
karperachtigen (zoals barbelen, goudvissen en koi) en baarsachtigen (zoals baarzen en cichliden). Vissen kunnen zeer
verschillende lichamelijke kenmerken hebben, bijvoorbeeld in grootte, vorm en lengte van vinnen en staart, en kleur. Ook in hun
voedingsbehoefte zijn ze zeer divers: ze kunnen carnivoor, herbivoor, insectivoor of omnivoor zijn.
Aanschaf en verantwoordelijkheid
Het is verstandig u goed te verdiepen in de verschillende soorten vissen. Wat is het land van oorsprong, het leefgebied van de
vis, en het daar heersende klimaat? De omstandigheden in het aquarium of vijver moeten daaraan zijn aangepast. Ga dus niet
over één nacht ijs bij het kiezen van uw vissen.
Kies als beginner voor makkelijk te houden vissen, zoals levendbarenden, tetra’s, gourami’s en barbelen, goudvissen en
sluierstaarten. Neem ook algenetende vissen. Ze stellen geen al te hoge eisen aan verzorging en huisvesting.
Let er bij het kopen van vissen op dat ze uit schone bakken komen en dat er geen zieke of dode dieren in de bak zitten. Laat de
meest actieve vissen vangen en vermijd ‘kneusjes’. Let er bij sluierstaarten op dat ze niet op de kop zwemmen. Dan hebben ze
een zwemblaasprobleem. Laat nieuw gekochte vissen geleidelijk wennen aan de nieuwe wateromstandigheden. Nog beter is
nieuwe vissen tijdelijk in een quarantainebak te plaatsen.
Als u een vis of vissen aanschaft, bedenk dan dat het om levende dieren gaat die elke dag hun verzorging nodig hebben zoals
een goede waterkwaliteit en voer. Een goede verzorging kost tijd, geld, en de dieren moeten op een verantwoorde manier
worden gehuisvest. Die huisvesting is soms prijzig. Gaat u op vakantie, dan is het niet altijd eenvoudig om voor de vissen een
geschikte verzorger te vinden.
Kinderen kunnen een aquarium ontzettend mooi en interessant vinden. Bedenk echter dat vissen ook al snel heel saai
gevonden kunnen worden. Als een aquarium op verzoek van de kinderen wordt aangeschaft, dan moet u er niet vanuit gaan dat
de kinderen ook de dagelijkse zorg op zich nemen. Laat jonge kinderen nooit alleen bij een aquarium of vijver!
Huisvesting
De huisvesting hangt af van het soort vissen dat u kiest. Wilt u zoetwater- of zoutwatervissen? Tropisch water- of
koudwatervissen? Wilt u een aquarium of een vijver?
Het eenvoudigste voor een beginner is een koudwateraquarium waarvan de temperatuur gelijk is aan de kamertemperatuur,
gevuld met hiervoor geschikte vissen zoals goudvissen. Het gebruik van een vissenkom wordt afgeraden. Vanwege de kleine
inhoud en door de ronde toelopende vorm kan er te weinig zuurstofuitwisseling plaatsvinden.
Let er bij ieder type aquarium op dat de vissen die u wilt houden bij elkaar kunnen: komen ze uit hetzelfde gebied, prefereren ze
dezelfde watertemperatuur en omstandigheden, vallen ze elkaar niet aan? Zorg voor een aquarium met een groot
wateroppervlak en een grote inhoud, zodat het leefmilieu stabiel is.
Een aquarium heeft enkele weken nodig om in evenwicht te komen. Er moet een juiste balans tussen bacteriën en mineralen in
het water tot stand komen en planten hebben tijd nodig om aan te slaan en pas daarna kunnen de vissen erin. Zet een
aquarium, dat kunstverlichting heeft, in een donkere hoek van de kamer. Veel (zon)licht kan leiden tot overmatige algengroei.
Zorg voor een stevige, vlakke ondergrond in verband met het gewicht van het aquarium. Let er ook op dat het aquarium niet
naast een deuropening of naast een televisie of geluidsboxen staat. Dit zorgt voor veel onrust en daarmee voor stress voor de
vissen.
De maten en vormen van aquaria zijn zeer divers. Voor het welzijn van de vissen is het volume van water bepalend. Vissen die
uiteindelijk groot worden, die in grote groepen samenleven, of die van nature onderling agressief zijn, hebben een groter
aquarium nodig. Met een groot aquarium heeft u minder last van storende invloeden van buitenaf. Daarom is zo’n groot
aquarium voor een beginnende aquariumhouder geschikter dan een kleiner aquarium. Er is veel ervaring nodig om een
miniatuuraquarium stabiel te houden.
Gebruik geschikt grind of zand als bodembedekking voor planten en let op dat de grootte van het grind bij het soort vissen past.
Vraag advies bij uw speciaalzaak. Planten zorgen voor schuilplaatsen en zijn decoratief. Ook verbruiken planten afvalstoffen als
nitraten, fosfaten en koolzuurgas. Dit laatste wordt omgezet in zuurstof.
Door het aquarium te verlichten kunt u de vissen en planten in het aquarium goed zien, en kunnen de planten groeien. Voor
optimale plantengroei kunt u bij uw speciaalzaak lampen kopen die de groei bevorderen. Verlicht circa twaalf uur per dag en
doe de verlichting ’s nachts uit.
Voor verdere stabiliteit van het aquarium en het welzijn van de vissen moet u nog denken aan zaken als filterinstallatie,
luchtpomp, waterpomp, thermometer, verwarmingselement, het bijtijds reinigen van het aquarium en regelmatige
waterverversing. De waterkwaliteit moet geoptimaliseerd zijn voor pH, hardheid en aanwezigheid van mineralen. U kunt het
water testen met speciale testsetjes, en indien nodig moet het water behandeld worden.
Ook bij een vijver is bijvoorbeeld filtratie heel belangrijk. Die kent een tweetal stappen: de mechanische (het grove vuil eruit
halen) en de biologische (het onzichtbare vuil omzetten naar andere minder schadelijke stoffen). Laat de bodem leeg en zorg
voor een vuilafvoer die al het vuil dat op de bodem komt meteen afvoert naar de filter. Zo houdt u een schone heldere vijver.
Om ervoor te zorgen dat de watertemperatuur zo stabiel mogelijk blijft, is het raadzaam de vijver minimaal 1,5 meter diep te
maken. Voorbeelden van geschikte vijvervissen zijn goudvissen, steur en koi.
Voeding
De voeding is afhankelijk van de soort en de hoeveelheid vissen. Raadpleeg de aquariumwinkelier over het te verstrekken voer.
Sommige vissen eten zachte waterplanten en algen. Daarnaast kunt u droogvoer geven. Voer dagelijks een zodanig kleine
hoeveelheid die in drie tot vijf minuten is opgegeten. Te veel voeren geeft watervervuiling en dat kan leiden tot hoge waarden
aan nitraat, nitriet en ammonium. Geef naast basisvoer regelmatig wat muggenlarven, kleine wormpjes of kleine schaaldiertjes.
Van jong tot volwassen dier
Vissen planten zich meestal voort door middel van eieren, maar er zijn ook levendbarende soorten waarbij de jongen in de
moeder tot ontwikkeling komen. Bij de meeste vissen vindt de paring plaats doordat het mannetje en het vrouwtje respectievelijk
het sperma en de eicellen tegelijkertijd afgeven. Er vindt dan dus geen sexueel contact plaats. Sommige vissen produceren
miljoenen eitjes, maar soorten die broedzorg kennen leggen er beduidend minder.
Als een visseneitje is uitgekomen komt de jonge vis tevoorschijn. Die wordt vaak larve genoemd, maar ondergaat geen echte
metamorfose meer. De larve is vaak doorzichtig en draagt de dooier nog met zich mee. Na enige tijd is deze uitgeput en moet
de vis op zoek naar voedsel. Vrijwel alle jonge vissen eten kleine diertjes om snel te groeien.
Sommige vissen kunnen behoorlijk oud worden, bijvoorbeeld dertig jaar. Het hangt echter van de soort af. Zo worden: zalmen:
3-22 jaar; karperachtigen: 2-30 jaar; meervallen: 3-16 jaar; killivissen: 2-7 jaar; levendbarende tandkarpers: 2-9 jaar;
labyrinthvissen: 3-10 jaar en cichliden: 2-14 jaar.
Voortplantingsgedrag gaat bij vissen vaak gepaard met territoriumvorming. De schermutselingen die daarbij ontstaan zijn
volkomen natuurlijk maar bij een gebrek aan ruimte kunnen zware verwondingen ontstaan. Dat kunt u bijvoorbeeld voorkomen
door de vissen voldoende ruimte en schuilplaatsen te bieden. Aanstaande voortplanting kondigt zich vaak aan door dikkere
buiken bij de vrouwtjes (kuit) en territoriumdrift bij de mannetjes.
Kosten
U kunt vissen kopen bij de dieren- of aquariumspeciaalzaak. De aanschafkosten van vissen en aquaria variëren nogal. De
aanschafkosten van vissen en aquaria variëren van enkele tientallen euro’s voor een simpel aquarium met enkele goudvissen
tot duizenden euro’s voor een gezelschapsaquarium met bijzondere tropische vissen. Er zijn ook kosten die terugkeren, zoals
bijvoorbeeld de aanschaf van voer. Daarnaast kunt u voor kosten komen te staan als er ziekten in het aquarium ontstaan.
Gezondheids- en welzijnsproblemen
Zieke vissen herkent u doordat ze zich afzonderen, slecht eten, vermageren, opgejaagd worden, abnormale bewegingen maken
of scheef hangen, schurende bewegingen over de bodem maken, rafelige vinnen hebben of een rafelige staart. Maar ook een
dikke buik, uitpuilende of ingevallen ogen, wonden, slijmdraden, snelle ademhaling of lucht happen aan de oppervlakte zijn
tekenen dat er iets niet in orde is. Net als andere dieren kunnen ook vissen last hebben van virussen, bacteriën of parasieten.
Er zijn diverse medicijnen in de dieren- of aquariumspeciaalzaak te koop tegen parasitaire en bacteriële infecties; tegen virale
infecties bestaan geen medicijnen.
Als alle vissen ziek zijn, kan het gaan om een vergiftiging door een slechte waterkwaliteit, bijvoorbeeld door een defect filter,
onvoldoende beluchting of een kapotte thermostaat. Omdat vissen in hun eigen afvalproducten zwemmen (ammoniak, dat door
bacteriën in het water en filter respectievelijk wordt omgezet in nitriet en nitraat; koolzuur), kunnen deze stoffen de vissen
vergiftigen als de concentratie te hoog wordt. Controleer daarom regelmatig de waterkwaliteit en ververs het water als de
kwaliteit niet goed is.
Als een ziekte langzaam opkomt, waarbij steeds meer vissen worden aangetast, is er vaak een bacteriële- of virusinfectie in het
spel. Schuurbewegingen duiden vaak op een parasiet als oorzaak. Combinaties van bacterie, virus en parasiet komen ook voor.
Een enkele of een klein aantal zieke vissen is vaak een teken van dat een niet-besmettelijke oorzaak speelt, bijvoorbeeld bij
een vis met een huidbeschadiging of een tumor.
De bekendste parasitaire aandoening bij vissen is ‘witte stip’. Wonden worden vaak door een bacterie veroorzaakt. Ziet men bij
een koi ingevallen ogen, dan denkt men al gauw aan koi herpesvirus (KHV).
Als u ziekteverschijnselen ziet, wacht dan niet te lang met actie nemen en raadpleeg een deskundige.
Als eigenaar en verzorger van een huisdier staat u bloot aan van dier op mens overdraagbare ziekten, ook wel zoönosen
genoemd. Bij vis gaat het hierbij vooral om bacteriën van warmwater vissoorten, en om enkele parasietsoorten uit wilde vis.
Was daarom altijd uw handen als u uw vissen hebt verzorgd.
Andere wetenswaardigheden:




Als verantwoordelijk (huis)diereigenaar is het van belang serieus over de vakantieperiode na te denken. Waar blijven
uw vissen als u met vakantie gaat? Bedenk dat hoe kwetsbaarder het biotoop in het aquarium is, zoals zeeaquaria,
des te hoger de eisen zijn die u moet stellen aan de oppasser. Maak het aquarium niet kort voordat u op vakantie
gaat schoon. Doe dit minimaal een week tevoren. Instrueer de oppasser over voerschema, relevante techniek,
waterkwaliteit, benodigde spullen etc.
Op de positieflijsten van de Raad voor Dierenaangelegenheden staat welke vissen geschikt zijn om als huisdier te
houden. In deze positieflijsten is geen rekening gehouden met de afspraken die in het kader van CITES gemaakt zijn.
CITES regelt de internationale handel in bedreigde dieren en planten. De handel in en het bezit van beschermde
dieren is dus aan strikte regels gebonden. Als u twijfelt of een vis in het CITES-verdrag is opgenomen, kijk dan op de
website van CITES.
Net als andere dieren kunnen ook vissen gechipt worden.
Sinds 2007 is een nieuwe lijst van aangifteplichtige ziekten van kracht. Voor siervissen staan er twee ziekten op. De
exotische ziekte EUS (Epizoötische Ulceratieve Necrose) wordt veroorzaakt door een huidschimmel die voorkomt bij
tientallen groepen tropische siervissen. Het inheemse KHVD (Koi Herpesvirus Disease) is een ziekte die veroorzaakt
wordt door het KHV, dat in vele achtertuinvijvers voorkomt. In de richtlijn 2006/88/EC staan genoemde ziekten op de
lijst.