Antwerpen, 17 september 2001

Antwerpen, 12 augustus 2008
Beste,
U komt met de kleuters van uw klas naar Peer kijken. Daarom sturen wij u als presentje de marionet Toby.
Peer is erg toegankelijk en vergt geen voorbereiding, maar het lijkt ons voor de kleuters leuk om iemand te
(her)kennen in de productie. De marionet Toby is de vriend van Peer, het hoofdpersonage.
U vindt in bijlage ook wat achtergrondinformatie.
Met vriendelijke groet,
Laika en BonteHond
Peer I Laika en BonteHond
HET VERHAAL
Peer is een man alleen. Zijn leven is op orde en loopt op tijd. Hij heeft zijn vaste gewoonten. We zien hem wakker
worden, naar het toilet gaan, zich wassen, zijn ontbijt klaar maken, zijn tanden poetsen, zich aankleden, ...
In het (grijze) leven van Peer speelt Toby een belangrijke rol. De marionet is zijn enige vriend. Peer neemt Toby 's
ochtends uit de kast waarin hij slaapt, en brengt de dag met hem door.
Voor Peer het ontdekt, merken wij dat er iemand in zijn kast woont. Het is Rosa* die stiekem bij Peer is
ingetrokken. Ze steelt zijn boterhammen, gebruikt zijn wc-tje,... In Peers kleine huisje moet zoiets wel uitkomen.
En inderdaad, Peer ontdekt de indringster.
Na een wilde achtervolging, kan Peer Rosa vangen. Maar wat moet hij nu met haar? Zij is duidelijk niet van plan
weg te gaan, dus proberen beiden er het beste van te maken. Dat is niet makkelijk want Rosa spreekt een
vreemde taal, heeft rare gewoonten en neemt heel veel plaats in. Als Peer een beetje aan de nieuwe situatie is
gewend, verdwijnt Rosa plotseling.
* Rosa's aanwezigheid is de verassing van de voorstelling. Het is jammer om dat op voorhand te verklappen.
ACHTERGROND
In Beieren is het idee van de voorstelling Peer * ontstaan. Noël Fischer en Marianne Burgers verbleven drie
maanden in een piepklein dorpje in het diepe zuiden van Duitsland om er in alle rust te kunnen werken. De
dorpelingen beschouwden hen als vreemdelingen. Hun aanvankelijke argwaan hebben ze nooit opgegeven. Dit
andere perspectief, plots zelf de buitenstaander te zijn, was een indringende ervaring. Peer is een voorstelling
over de confrontatie met het vreemde.
Een maquette van een theatertje met een draaitoneel, gevonden op een rommelmarkt, was een bron van
inspiratie. Op zo'n ronddraaiende schijf werden verschillende decors gemonteerd waardoor zeer snelle
decorwisselingen mogelijk waren. Het huisje van Peer is een draaitoneel. Met het fysieke acteren van Radomira
Dostal en Gert Jochems maakt dit van Peer een spannende kleutervoorstelling vol slapstick.
*Peer werd in 2001 gecreëerd in coproductie met Blauwe Engel, het toenmalige gezelschap van regisseur Noël Fischer en
vormgeefster Marianne Burgers. Marianne Burgers is geen onbekende bij Laika. Zij werkte als vormgeefster mee aan
PEEP&EAT(1998), COUPe ROYALe (2000), Soepkinders (2005) en Ridderverdriet, zie je niet (2007). Sinds 2005 is Noël
Fischer artistiek leider van het Nederlandse jeugdtheater- en productiehuis BonteHond waar ze nauw samenwerkt met
Marianne Burgers.
Peer I Laika en BonteHond
INTERVIEW MET NOEL FISCHER: DE MUZIKALITEIT VAN EENZAAMHEID
Het begon allemaal onder Beierse klokken. Regisseuse Noël Fischer en vormgeefster Marianne Burgers (ginds
op artistieke expeditie) voelden zich er als vreemdelingen, niet welkom en met prikkende argwanende blikken in
de rug. Die bedrukte nasmaak leverde hen wél een artistiek ei op: Peer kwam ter wereld. Ze bliezen hun
gezelschap, De Blauwe Engel, leven in en ontmoeten Laika (genaamd naar de beroemde hond die het heelal
werd ingeschoten) in diezelfde hemelse atmosfeer. Peer kreeg een knusse thuis, een plat schaap, een
gepensioneerde marionet, een gevulde koekendoos en een onstuimige Poolse verstekeling Rosa om wat leven in
zijn kleine carrousel te brengen. Resultaat: een theatrale paardenmolen voor alle vierplussers. Waarom? Dát
achterhalen was de inzet van onze babbel, donderdagmiddag.
UIT HET NIETS
Allereerst wil ik weten waar ze zo plots vandaan komt. Uit het niets, is het abrupte antwoord. Dat “niets” blijkt toch
meer om het lijf te hebben. Fischer doorploegde in Utrecht de richting Theaterwetenschappen om zich vervolgens
in alle hevigheid op dramaturgische levenstaken te storten. Ze schreef en bewerkte teksten voor volwassenen- en
jeugdtheater. Sindsdien huist een energiek (jeugd)theatervirus in haar bloed. Ondertussen ontmoette ze de
beeldende kunstenares Marianne Burgers die met La Dolce Vita zomerprojecten op stapel zette die het midden
hielden tussen beeldende kunst en (straat)theater. Burgers beeldende taal blijkt naadloos op Fischers fantasie
aan te sluiten.
FANTASTISCHE BEELDENDE
Want fantasie heeft ze, Noël Fischer. De wereld is al reëel genoeg, is haar visie, dus laten we dan maar de
fantasie, de verbeelding inzetten, de geheimzinnige werelden opzoeken. Niet om te vluchten maar net om deel te
hebben aan dat leven en uiteindelijk te moeten vaststellen dat je vanuit die fantasie een hardere, gruwelijker
werkelijkheid ervaart. Dus toch een vlucht? Het blijkt een “kauwenwaardige” maar onbeantwoordbare tegenvraag.
Haar rijke verbeelding maakt de letters soms overbodig, dan grijpt ze naar beelden, naar beeldend theater
waarin, samen met Burgers, objecten en lichamen haast tot aanwezige woorden maakt. Hoewel. Die lichamen,
de acteurs, hanteert ze allerminst als marionetten. Ze waakt over een vurig spelplezier. Die spelenergie levert
eerlijke personages op zonder dat hieraan psychologische verdieping te pas komt. Creëren is voor haar, samen
met de acteur op zoek gaan naar het oerbepalende ritme, de adem die bij een voorstelling, de emotie van die
voorstelling past.
FILMHOOFD
Ziet ze dan een film in haar hoofd die ze door de acteurs verwerkelijkt wil zien? Nee, zo werkt het ook weer niet.
Ze bezit wel beelden, die ze tot een bondig filmscenario neerpent. Een thema, een onderwerp dient zich altijd in
het gezelschap van beelden aan. Samen met die beelden weet ze ook meteen welk soort voorstelling eruit kan
kiemen. Een kleuter-, jongeren- of volwassenenproductie bijvoorbeeld. Peer zou overduidelijk een creatie voor
vierplussers worden. De haast woordeloze scherpe beelden, de vinnige ritmiek die ze erbij voelde, stemmen
volgens haar perfect overeen met het levenstempo, de directheid, de bekommernissen van een vierjarige mens.
Niet alleen de levenswandel van die kleuters maar eveneens de humor weet ze in Peer te benaderen. De ritmiek
onderbouwt die humor: situatiehumor, deurentoestanden, piepgillers, kastennummers, draaitoneel, … Zelf houdt
ze enorm van die humor en stelt bij kinderen dezelfde voorkeur vast.
Peer I Laika en BonteHond
NIET KIND OF VOLWASSEN, GEWOON MENS
Maakt ze dan theater voor een kind in zichzelf? Daar gaat haar blik weer. Telkens een vraag niet direct een
antwoord oproept, kijkt ze me met grote ogen aan, bekijkt haar handen en bedenkt wat vertwijfeld dat ze eigenlijk
helemaal niet wil interpreteren. Ze maakt haar eigen theater. Het is een manier van leven, een middel waarin je
emoties kwijt kan. Ze maakt theater met mooie beelden en dan ziet ze wel hoe die beelden elkaar opvolgen, in
confrontatie gaan met elkaar.
Toch is er een zekere chronologie in de verhaallijn te vinden. Maar dit heeft eerder met haar passie voor
gedreven ritme dan met een aanspreken van kinderen, laat staan een kind in zichzelf, te maken. Het is wel zo dat
ze haar humor, haar onbevangenheid, haar directheid, haar gebrek aan cynisme meer in kinderen dan in
volwassenen ontdekt. Dus misschien blijft er wat meer “kinderlijkheid” over bij haar? Misschien…
KERMISMISSELIJK
Die paardenmolen zal dan ongetwijfeld een mooie jeugdherinnering verbeelden, en de acteurs zijn dan
waarschijnlijk de poppetjes waar ze vroeger mee rondzeulde. Helemaal mis. Ze haat(te) kermissen, werd
misselijk van alle schreeuwerige indrukken die op haar afkwamen en hield zich liever zoet met papieren
theaterminiaturen in elkaar knutselen. Ook van poppen hield ze niet echt. Ze had wel een beer, die haar tot op
vandaag nauw aan het hart ligt. Veeleer hecht ze belang aan objecten, speeldingen die kunnen transformeren,
een persoonlijkheid krijgen door degene aan wie ze toebehoren, zoals Peer dit doet met zijn blatend
schapentapijt en de aftandse pop Toby. Hij is er niet afhankelijk van, heeft er geen innige knuffelband mee maar
ze zijn er, hij brengt ze tot leven wanneer hij nood heeft aan wat gezelschap in zijn eenzame, geordende leventje.
Want daar draaide het voor Fischer om, het tonen van eenzaamheid, melancholie tonen en het even doorbreken
van die eenzaamheid door de plotse, vreemde wervelwind die Rosa is, zonder het stuk te verzoeten met een
happy end. Want het komt niet goed, waarom zou het goed komen?
OMDAT HET JEUGDTHEATER IS?
Nee. Zij maakt “jeugdtheater” omdat dit theater de taal bevat waarin ze een bepaald verhaal wil vertellen, niet
andersom. Ze houdt wel steeds rekening met het perceptievermogen en de humor van de leeftijdsgroep, zonder
zich echter in te kapselen in zoete verhalen. Want sprookjes wil ze hoegenaamd niet vertellen (net nu Oscar Van
Woensel in zijn State of the Union zo overtuigd bepleitte dat sprookjes voor kinderen zijn …). Ze wil met theater
vooral zichzelf en toch ook het publiek even uit de realiteit halen, een alternatief aanreiken om die werkelijkheid
anders te bekijken. Geen antwoorden geven, die komen misschien achteraf, of misschien ook niet. Het gaat om
de ervaring op dat eigenste moment in de theaterzaal, het samen beleven van die gevoelens, die ritmiek, die
kracht en die humor.
MUSIC MAESTRO
En daar speelde de live-muziek gaandeweg een ongelooflijke lijmende werking in, vraag ik nog. Absoluut. Die
muziek werd van een onwezenlijk groot belang voor de voorstelling en bepaalt, als een kloppend hart, het hele
ritme. De creatie drijft als het ware op die muziek, die aanvankelijk slechts op band aanwezig was. Bovendien
onderstreept die accordeonmuziek ook het ronde, stuwende ritme, het volkse karakter zonder te expliciteren.
Leverde het gesprek een antwoord op onze waaromvraag? Nee. Het leverde een waaier aan kreten op waarom
Peer een theatervoorstelling is die uit een persoonlijke passie stamt en in zijn eigenheid vooral jongere mensen
zal aanspreken zonder die oudere mensen af te schrikken. Maar het is vooral een voorstelling die de jongste
Peer I Laika en BonteHond
snaken zal bekoren, met een bittere ondertoon die vooral in volwassen oren vretende vooroordelen en
weggemoffelde “kleinmenselijkheden” bovenhaalt.
Peer doet de allerkleinsten gniffelen en de iets ouderen pijnlijk grijnzen, geconfronteerd met de eigen engheid en
menselijkheid. En dat allemaal met een brede lach. Scheuren die lachspieren, na de voorstelling zullen ze toch
eventjes niet geactiveerd willen worden.
Els Van Steenberghe
Peer I Laika en BonteHond
RECENSIES PEER
Een Russin in de keuken
De Morgen, oktober 2001
Voor zijn nieuwste productie, Peer, werkt Laika samen met Marianne Burgers (vormgeving) en Noël Fischer
(scenario en regie) alias Blauwe Engel.
Het verhaalidee voor Peer, over de confrontatie met het vreemde/een vreemdeling, deden Burgers en Fischer op
in Beieren. Na een verblijf van drie maanden in een piepklein dorp bleven ze er voor de dorpelingen immers met
argwaan te benaderen buitenstaanders.
In Peer gaat het er iets gewilliger aan toe. Hoewel het slordige Poolse meisje Rosa (Radomira Dostal) zich
zomaar ongevraagd in zijn kraaknette woonst komt installeren en er zijn orde en tijdsschema overhoop haalt, zal
held Peer (Gert Jochems) haar uiteindelijk toch graag onderdak geven. Meer zelfs: als Rosa vertrekt, wordt er
een potje getreurd. In Peer krijgen we nauwelijks gepraat. Alleen tegen zijn huisgenoot, de pop Tobie, wil Peer
nog wel eens een zinnetje kwijt. De voorstellingsscène mag met wat over-en –weergekoeter duidelijk maken dat
Rosa een andere taal spreekt. Voor het overige drijft deze slapstick op veel mime en klank. En op muziek, want
achteraan in de zaal wordt door Patricia George live de accordeon bovengehaald, wat ontelbare mogelijkheden
creëert: nu eens is het tijd voor een kermisdeun – dan weer is het moment rijp voor een Russische
verzoeningsdans, compleet met wodka en glaasjesgooien. Het decor zit ingenieus in elkaar, onder meer met een
driedubbele kast die het Peer bijzonder moeilijk maakt om te achterhalen wie er nu zijn vers gezet kopje koffie
heeft weggenomen of wie zijn pop, die hij van de diefstal heeft beschuldigd en met het hoofd tegen de tafel
geslagen, een zwachtel geeft omgedaan. De lange scène waarin Peer en Rosa voortdurend achter en langs
elkaar heen door eet- en slaap-hoek, badkamertje en keuken sluipen en hollen, terwijl de muurtjes en deuren op
hun rondvesten draaien en daveren, is een feest. Maar dat geldt eigenlijk voor nagenoeg de hele voorstelling. Het
gevaar ervan, namelijk dat het decor te veel aandacht gaat opeisen, wordt mooi ontweken: de acteurs en hun
prestaties krijgen een prominente plaats, de humor is vaak uiterst subtiel en ongelofelijk teder en gevat.
Een ‘ algemeen beschaafde’ Big Brother voor klein en groot’, zo zou je deze Peer ook kunnen omschrijven. We
zien beide deelnemers stevig hun gevoeg doen, tanden poetsen, soep koken, stofzuigen, slapen, zich aan een
ander hechten. Peer geeft ondertussen prikjes, geen zware moraal. Met welk goed gevoel kleuters uit deze
voorstelling komen, laat zich makkelijk raden. Van ons maakte zich een mengeling van Jacques Tatigenot en
Amélie Poulain-geluk meester. Meer hoeft niet, echt niet.
Zonderlinge sprookjes voor kinderen
De Standaard, oktober 2001
VILLANELLA opende zijn hectische weekend in thuishaven CC Berchem met een voorstelling voor de
allerkleinsten. Daarmee brak het kunsthuis niet alleen een lans voor kleuterproducties, maar lanceerde het samen
met Laika (Blauw Vier) ook het nieuwe gezelschap De blauwe engel. Dat schiet met Peer meteen raak.
Stuwende kracht achter het gezelschap is het duo Noël Fischer en Marianne Burgers. Als vormgeefster werkte
Burgers mee aan PEEP&EAT en COUPe ROYALe van Laika. De zin voor styling die beide producties kenmerkt,
straalt ook op eersteling Peer af.
Peer I Laika en BonteHond
Op een draaitoneel bouwde De blauwe engel een klein woonhuis. Met living, keuken en toilet, en voorts veel
aandacht voor detail. In dat huis woont Peer. Een man alleen. Zijn leven is op orde en loopt op tijd. Het ontwaken,
tanden poetsen en naar toilet gaan verlopen ritmisch en dulden geen afwijking. Hij is een beetje een zonderling,
die Peer, maar daarin vindt De blauwe engel meteen ook zijn humor.
Acteur Gert Jochems zet die stevig in de verf. Strekt hij zijn lange lijf, dan doet hij dat nadrukkelijk. Zie je hem
over een schapenhuid lopen, dan mekkert hij keurig. En als hij zijn krant op tafel legt, dan doet hij dat alsof zijn
leven ervan afhangt. Het zijn kleine ingrepen die zijn personage haarfijn aflijnen en me steevast deden glimlachen
Keurig in maatpak op toilet perst hij de longen uit zijn lijf. Uit de luidsprekers hoor je dan de vruchten van zijn
arbeid vallen. Zelfs de drollen die Peer legt, zijn afgemeten.
Jochems spreekt nauwelijks een woord, maar zijn tronie en lichaamstaal spreken boekdelen. Ook als blijkt dat er
een indringster in zijn kast is komen wonen. Rosa komt uit een vreemd land en is op zoek naar een nieuw huis.
Peer is niet meteen van plan het zijne voor haar open te stellen. Hilarisch is de scene waarin Peer de
aanwezigheid van Rosa ontdekt.Terwijl het toneel als een tol rondjes draait, rennen Gert Jochems en actrice
Radomira Dostal achter elkaar door het huis. Woedend, lachend, struikelend en vol overgave. Als de uitputting
toeslaat, vallen ze in elkaars armen. Het leven is begonnen. De blauwe engel snijdt met Peer meteen een actueel
thema aan: dat van vreemdelingen, vluchtelingen en hoe we daartegenover staan. Ingewikkeld wordt de
uitwerking nooit. Maar als je Peer en Rosa na een tijd vol weerstand plots ziet dansen, wilde je wel dat de
uitkomst altijd zo eenvoudig was.
Vreemde wereld in kast, en met vingerbeesten op de piano
De Bond, oktober 2001
Jarenlang kon Blauw Vier (Laika) binnen- en buitenland tot in Amerika toe- bekoren met de vlotte kleuterproductie
Dame in de kast. Nu is er een vervolg, en komt in Peer de dame letterlijk uit de kast. Ook deze nieuwe creatie
kent vaart, humor en visueel genot. Voor oudere kinderen samen met hun ouders en/of andere volwassenen is
er dan Manicuur van Alibicollectief samen met Muziektheater Transparant: De schepping van de wereld op piano
in klein beeld.
Met een accordeoniste voorop worden we naar de zaal geleid. Op een rond toneel zien we een man ontwaken
Langzaam wordt er een spanning opgebouwd: zit er nog iemand in huis. Een stangpopje, Tobie, wordt uit de kast
gehaald. De opgeroepen spanning wordt uitvergroot door het podium dat kan draaien.Wat later blijkt er ook een
geheime bergkast te zijn. Dan gaat het sneller. In een slapstickstijl en met een enorme vaart zoekt de man deur
in, deur uit en op het snel ronddraaiende toneel het wezen dat in zijn huis woont. Het is de vrouw uit de kast.
Rosa heet ze, en ze spreekt een Slavische taal. Hij vindt de vreemdelinge een indringster in zijn ordelijk leventje,
maar geleidelijk went hij aan haar aanwezigheid…
Heel visueel wordt in een huisje een wereld geschapen over vreemd en anders zijn, en hoe je daarop kunt
reageren. Zonder betutteling en heel grappig. Zonder woorden en met veel muziek kent de productie een prettig
ritme van spanning en ontlading. Gert Jochems en Radomira Dostal blinken uit in hun mimiek en bewegingsspel.
In kleine details weten ze een spanning op te bouwen en personages neer te zetten die af zijn. Dat alles dan ook
nog met een humoristische en speelse ondertoon. Voor het scenario en regie stonden Noël Fischer en Marianne
Burgers in, die de idee voor de productie opdeden in Beieren. Laika heeft na de fantastische tentproductie Floris
en de Blancefloer met poppen, dans, muziek en theater in de Zomer van Antwerpen nu met Peer een
formidabele productie voor kleuters gemaakt. Vlot, herkenbaar, speels, en met pakkende inhoud. Even visueel
maar helemaal anders is de nieuwe productie van Alibicollectief van Pat Van Hemelrijck, deze keer samen met
Peer I Laika en BonteHond
pianist Jan Goovaerts van Muziektheater Transparant. Met een ontwapende pseudo-nonchalance gaan die twee
protagonisten er tegen aan om het ontstaan van de wereld aanschouwelijk te maken. Voor de piano liggen heel
veel prulletjes, achter de piano hangt een scherm waarop we de close-up beelden van op het podium en de piano
te zien krijgen. Desingnlampjes en andere kitschvoorwerpen verbeelden in macrobeeld de big bang. In de haren
en uit watten en plastic prulletjes ontstaat het eerste leven, en de eerste wezens worden gespeeld onder water op
de pianotoetsen. Vingers en handen zijn de amoeben en al de soorten saurussen. Alles is heel muzikaal, met
intrigerende pianoklanken, het universum is zeer verrassend. Voor sommige mensen zal het wat traag gaan,
maar ik vind dat zalig omdat ik zo de kans krijg al de grappige details mee te pikken. Ik genoot van het muzikale
werk van de componist/pianist, van zijn acrobatische toeren met vingers en voeten op de toetsen, van de
beeldvorming en het camerawerk van de grote manipulator. Manicuur schept met handen, beelden,muziek en
veel humor een eigengereid verhaal over de oorsprong van de wereld, een wereld in zakcameraformaat.Een
speels en geanimeerd concert voor volwassenen, maar ook voor een gemengd publiek van ouder dan 8 jaar.
Peer I Laika en BonteHond