De vuurvogel

De vuurvogel
project voor
bovenbouw
VMBO-HAVO - VWO
lesmateriaal
Symphonic Cinema
De educatieprojecten van Het Koninklijk Concertgebouw
worden mede mogelijk gemaakt door VSBfonds, Stichting
Thurkowfonds, Vandenbroek Foundation, Prins Bernhard
Cultuurfonds, SNS Reaal Fonds, Dr. Hendrik Muller’s
Vaderlandsch Fonds
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Inhoud
Voorwoord .....................................................................................................................................2
Inleiding ......................................................................................................................................... 3
Geluidsfragmenten en filmpjes .......................................................................................................4
Les 1: Stravinsky en zijn Vuurvogel ................................................................................................. 5
Les 2: Het symfonieorkest ..............................................................................................................8
Les 3: Symphonic Cinema ............................................................................................................. 10
Extra opdrachten .......................................................................................................................... 12
Les 4: Zing of speel zelf! ................................................................................................................ 13
Les 5: Zing zelf! ............................................................................................................................. 14
Les 6: Zing en speel zelf! ............................................................................................................... 15
Verwerkingsles ............................................................................................................................. 16
Bijlagen ........................................................................................................................................ 13
Bladmuziek .................................................................................................................................. 14
1
Voorwoord
Symphonic Cinema is een filmgenre dat in 2007 werd geïntroduceerd
door filmregisseur Lucas van Woerkum. Dit filmgenre vertaalt de
verhalen in klassieke en hedendaagse orkest- of kamermuziek naar
filmscenario’s. Een Symphonic Cinemafilm wordt synchroon met de
live uitgevoerde muziek vertoond. Zittend in het symfonieorkest
stuurt regisseur Van Woerkum de filmbeelden aan vanaf een iPad met
speciaal ontwikkelde software. Tijdens het Symphonic Cinema CKVproject De Vuurvogel in Het Koninklijk Concertgebouw wordt de film
begeleid door het Nederlands Philharmonisch Orkest onder leiding
van Pablo González.
Willem Voogd, Hannah Hoekstra en Gijs Scholten van Aschat spelen
mee in de film. De film, die ongeveer 50 minuten duurt, is op 2 oktober
2014 in première gegaan op het filmfestival van Utrecht.
In dit lesmateriaal staan lessen beschreven waarin kennis gemaakt
wordt met componist Igor Stravinksky en de muziek van het door hem
geschreven stuk De Vuurvogel. Muzikale thema’s uit dit stuk worden
als basis gebruikt voor de actieve vervolglessen waarin wordt
gezongen en gespeeld. Het lesmateriaal is ontwikkeld door Claudia
Lotti. De arrangementen zijn van Hans Veldhuizen.
2
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Inleiding
Ter voorbereiding van het bezoek aan Het Koninklijk Concertgebouw waar jullie
Symphonic Cinema De Vuurvogel zullen zien, zijn in dit lesmateriaal verschillende
lessen opgenomen. Je maakt kennis met de componist van de muziek: Igor
e
Stravinsky, één van de belangrijkste componisten van de 20 eeuw. De muziek die
wordt gespeeld tijdens de film is de muziek van De Vuurvogel. Dit stuk schreef
Stravinsky oorspronkelijk als ballet en het ging in 1910 in première.
In de Symphonic Cinema is de muziek als uitgangspunt gebruikt voor de beelden.
Het verhaal van de film is een moderne versie van het verhaal van het ballet.
In les 1 t/m 3 leer je over de componist, de muziek, het verhaal en het genre
Symphonic Cinema met daaraan gekoppelde opdrachten. In Les 4 t/m 6 ga je zelf
actief aan de slag met de muzikale thema’s uit De Vuurvogel. De verwerkingsles is
bedoeld voor na het bezoek aan Het Concertgebouw. Alle geluidsfragmenten en
filmpjes staan op www.concertgebouw.nl/symphoniccinema
Wij wensen jullie veel plezier bij de voorbereiding van dit project.
3
Geluidsfragmenten en filmpjes
Via de website www.concertgebouw.nl/symphoniccinema vindt je de
geluidsfragmenten en filmpjes die je nodig hebt om de opdachten uit de lessen te
kunnen uitvoeren.
Geluidsfragmenten
1t/m 15 De Vuurvogel
16. Muziek en beeld: Audio 1
17. Muziek en beeld: Audio 2
18. Muziek en beeld: Audio 3
19. Muziek en beeld: Audio 4
Filmpjes
1. Symfonieorkest
4
2.
3.
4.
The making of: Kashkei
The making of: Dansers
The making of: Kashkei en Elise
5.
6.
7.
8.
Muziek en beeld: Scène 1
Muziek en beeld: Scène 2
Muziek en beeld: Scène 3
Muziek en beeld: Scène 4
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Muziek en beeld: Scène 1, audio 1
Muziek en beeld: Scène 1, audio 2
Muziek en beeld: Scène 1, audio 3
Muziek en beeld: Scène 1, audio 4
Muziek en beeld: Scène 2, audio 1
Muziek en beeld: Scène 2, audio 2
Muziek en beeld: Scène 2, audio 3
Muziek en beeld: Scène 2, audio 4
Muziek en beeld: Scène 3, audio 1
Muziek en beeld: Scène 3, audio 2
Muziek en beeld: Scène 3, audio 3
Muziek en beeld: Scène 3, audio 4
Muziek en beeld: Scène 4, audio 1
Muziek en beeld: Scène 4, audio 2
Muziek en beeld: Scène 4, audio 3
Muziek en beeld: Scène 4, audio 4
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Les 1: Stravinsky en zijn Vuurvogel
De film en het verhaal van dit project zijn gebaseerd op de muziek van De Vuurvogel
van componist Igor Stravinsky. In deze les maak je kennis met de componist, zijn
grote invloed op de muziekgeschiedenis en leer je over het stuk De Vuurvogel.
Componist Igor Stravinsky
Igor Stravinsky is geboren in 1882 in Rusland,
vlakbij Sint Petersburg. Doordat hij lange tijd
in het buitenland heeft gewoond, heeft hij ook
de Franse en de Amerikaanse nationaliteit
gekregen.
Op jonge leeftijd begon hij met piano spelen
en vanaf dat moment was muziek heel
belangrijk in zijn leven. Van zijn ouders mocht
hij alleen niet naar het conservatorium, dus
ging hij rechten studeren. Iets waar hij
eigenlijk helemaal geen zin in had.
De rechtenstudie was toch handig, want
daardoor leerde hij de vader van een
studiegenoot kennen: Nikolaj RimskiKorsakov. Hij was componist en heeft
Stravinsky met privélessen geholpen om hem
verder te bekwamen in het componeren. Toen
zijn vader overleed stopte Stravinsky al snel met zijn studie rechten en bracht hij veel
tijd door bij Nicolaj Rimski-Korsakov, die een tweede vader voor hem werd.
In 1909 maakte Stravinsky kennis met Sergej Diaghilev. Hij was artistiek leider van
de “Ballets Russes” en maakte daarmee balletvoorstellingen. Dat was een Russisch
gezelschap, maar hun voorstellingen werden in meerdere landen uitgevoerd en vaak
in Parijs. Diaghilev vroeg Stravinsky om voor verschillende van zijn balletten muziek
te schrijven. Dankzij deze balletten is Stravinsky wereldberoemd geworden als
componist. De bekendste balletten die hij schreef zijn De Vuurvogel, Petroesjka en de
Sacre du Printemps.
Niet iedereen vond Stravinksy’s muziek trouwens meteen mooi. De première van de
Sacre du Printemps in 1913 in Parijs staat bekend om de reactie van het publiek. De
mensen waren gechoqueerd door de muziek en begonnen zo hard te praten dat de
muziek bijna niet meer te horen was. Maar soms moeten mensen even aan nieuwe
dingen wennen. De Sacre wordt nu, ruim 100 jaar na de première, nog steeds
regelmatig uitgevoerd en de mensen vinden het prachtig.
Opdracht 1
a. Bedenk vijf vragen die je aan Stravinsky zou willen stellen naar aanleiding
van wat je hierboven hebt gelezen. Zoek daarna de antwoorden op je
vragen op.
b. Welke politieke/historische gebeurtenissen hebben ervoor gezorgd dat
Stravinsky verschillende nationaliteiten heeft gekregen?
e
c. Stravinsky is één van de belangrijkste componisten van de 20 eeuw. Noem
een aantal kenmerken van zijn muziek die hiervoor gezorgd hebben.
d. Beluister geluidsfragment 5: in hoeverre komen de hierboven genoemde
kenmerken in dit fragment naar voren?
5
Stravinsky en zijn Vuurvogel
De Vuurvogel is het eerste ballet dat Stravinsky schreef voor Diaghilev en zijn
gezelschap Ballets Russes. Hij was 28 toen hij het schreef. Het publiek en de
recensenten waren meteen heel enthousiast en het stuk was zijn doorbraak als
componist.
Het verhaal
In het verhaal worden twee Russische sprookjes gecombineerd: De Vuurvogel (die
staat voor het goede) en tovenaar Kastchei (die staat voor het kwaad), spreek uit:
Kaskei. De tovenaar houdt meisjes gevangen en verandert mannen in stenen als
iemand de macht van de
tovenaar aantast. Kastchei is
onsterfelijk zolang zijn ziel
onaangeraakt blijft. Zijn ziel
wordt in de vorm van een ei
bewaard in een kistje.
De jonge prins Ivan Tsarevitch
vangt de Vuurvogel in de
tovertuin van Kastchei vanuit de
bomen met de gouden appels (de
gouden appels staan symbool
voor het eeuwige leven). De
Vuurvogel smeekt om vrijlating in
ruil voor haar hulp. Prins Ivan gaat
akkoord en trekt een veer van de
Vuurvogel uit als voorwaarde
voor haar vrijlating.
Ivan ontmoet daarna 13 meisjes
en hij wordt verliefd op één van
hen, Tsarevna. Hij komt erachter
dat de meisjes prinsessen zijn die
gevangen zijn genomen door Programmaboekje van de première van de Vuurvogel.
Kastchei. Als het licht wordt
moeten zij terugkeren naar het paleis van de tovenaar.
Ivan breekt de poort open, maar hij wordt gesnapt door de wachters van Kastchei.
De tovenaar zal ook Ivan in een steen laten veranderen. Dan bedenkt Ivan zich dat hij
de veer van de Vuurvogel heeft en zwaait daarmee om haar hulp te vragen. De
Vuurvogel betovert Kastchei en zijn hulpjes, laat ze een dans uitvoeren en zingt hen
vervolgens in slaap. Aan Ivan vertelt de
Vuurvogel het geheim van de tovenaar en
brengt hem naar de grot waar het ei, de ziel van
de tovenaar, verborgen ligt. Ivan gooit het ei
kapot en de tovenaar sterft direct. Al zijn
betoveringen worden verbroken en de
gevangenen zijn weer vrij. Ivan trouwt met
Tsarevna die dankzij hem niet meer gevangen is.
Opdracht 2
Het verhaal van De Vuurvogel is gebaseerd op
een Russisch sprookje. In de Symphonic Cinema
wordt een moderne versie van dit verhaal
verteld. Stel je voor dat jij de regisseur bent van
de Symphonic Cinema: hoe ziet jouw versie van
het verhaal in de huidige tijd er dan uit? Schrijf
dit verhaal op in ongeveer 250 woorden.
6
Kostuumontwerp Vuurvogel
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Instrumentatie
Een componist denkt bij het schrijven van een stuk goed na over welk instrument
wat speelt. Dat noem je instrumentatie. Als een viool een melodie speelt klinkt dat
heel anders dan wanneer je dezelfde melodie door een trompet laat spelen.
Afhankelijk van wat je wilt vertellen met je muziek bepaal je als componist dus welk
instrument wat speelt. Stravinsky was beroemd om zijn instrumentatie.
Opdracht 3
a. Beluister geluidsfragment 6 (tot minuut 0:50). Het is de muziek van De
Vuurvogel. Welke twee instrumenten/instrumentgroepen spelen het thema
(na elkaar)? Hoe verandert het muzikale verhaal van het thema als het door
andere instrumenten wordt gespeeld?
b. Beluister geluidsfragment 4. Welk personage uit het verhaal wordt hier in
de muziek wordt verklankt? Waarom heeft de componist voor deze
instrumentatie gekozen denk je?
Opdracht 4
a. Houd een klassengesprek over jullie muzikale loopbaan door over
onderstaande onderwerpen te praten:
– Wat voor muziek vind je leuk en waarom? En wat vind je niet leuk en
waarom?
– Hoe belangrijk is muziek voor jou?
– Wat doet muziek met je?
– Welk concert heb je in de afgelopen tijd bezocht?
– Heb jij wel eens een concert meegemaakt waarvan je helemaal in de
war raakte net als de mensen bij de première van de Sacre?
– … (eigen invulling)
b. Beluister geluidsfragment 10 en bespreek de muziek met de klas.
– Wat vind je mooi? Wat vind je minder mooi? En waarom?
– Wat voor gevoel en beelden krijg je bij de muziek?
– Wat valt je op aan het instrumentgebruik?
– Hoe herken je de stijl van Stravinsky in dit fragment?
Het Koninklijk Concertgebouw
Je zult de muziek van de Vuurvogel tijdens de Symphonic Cinema horen in Het
Koninklijk Concertgebouw, één van de beroemste concertzalen van de wereld.
Opdracht 5
Lees de informatie uit bijlage 4 over Het Koninklijk Concertgebouw ter
voorbereiding op je bezoek.
7
Les 2: Het symfonieorkest
In deze les leer je over het symfonieorkest en degene die daarvoor staat: de dirigent.
Tijdens de Symphonic Cinema zal een symfonieorkest de muziek live spelen bij de
film.
Over het symfonieorkest
In een symfonieorkest zitten veel soorten instrumenten die in verschillende groepen
zijn ingedeeld. Elk instrument heeft zijn karakteristieke klank en de combinatie
daarvan bepaald hoe een stuk klinkt. Strijkinstrumenten zijn over het algemeen
minder hard dan blaasinstrumenten en slagwerk. Daarom zitten de
strijkinstrumenten in een symfonieorkest in grotere groepen. Van de
blaasinstrumenten zijn er vaak maar 3 of 4 per instrument en het zal je niet verbazen
dat er bij het slagwerk maar 1 musicus per instrument is.
Er is een vaste opstelling van het orkest. Deze staat in bijlage 3 afgebeeld. In de tabel
eronder staat aangegeven welk instrument het is en tot welke instrumentengroep
deze behoort.
Opdracht 1
a. Bekijk bijlage 3 en beantwoord de volgende vragen. Je kunt eventueel
gebruik maken van het internet om de vragen te beantwoorden
– Zet de strijkinstrumenten in de goede volgorde van klein naar
groot: altviool- cello- viool-contrabas
– Zet de strijkinstrumenten in de goede volgorde van hoogst
klinkend naar laagst klinkend. Wat valt je op?
– Wat zijn de verschillen tussen een dwarsfluit en een piccolo?
– Hoe heet het laagste koperblaasinstrument?
– Wat is het verschil tussen houtblaasinstrumenten en
koperblaasinstrumenten?
– Op welke slagwerkinstrumenten genoemd in bijlage 3 kun je
verschillende tonen spelen?
b. Bekijk film 1, het orkest speelt muziek van de Vuurvogel. Zie je de
verschillende instrumentgroepen en hun opstelling?
c. Heb je na het zien van het filmpje nog vragen over het symfonieorkest,
vraag dan je docent of klasgenoten hoe het zit of zoek het antwoord op je
vraag op.
Dirigeren
Een dirigent staat voor het orkest en zorgt ervoor dat alle orkestleden gelijk spelen.
Het is nodig dat er één iemand is die dat aangeeft, omdat het anders heel erg
moeilijk is om zoveel mensen precies tegelijk te laten spelen.
Omdat een orkest heel groot is, zitten sommige musici ver uit elkaar en kunnen
elkaar daarom niet goed horen. Dus dan weet je ook niet of je gelijk speelt. Soms
horen de musici de muziek van de collega’s door de plek waar ze zitten ook
vertraagd. Omdat licht sneller gaat dan geluid is het handig om op zicht (het kijken
naar de dirigent) te spelen, zodat iedereen gelijk speelt en het geluid zo goed in de
zaal en de oren van het publiek terecht komt.
Ook zullen musici die een hard instrument spelen, zoals een trompet, minder goed
horen wat de violen doen als zij zelf aan het spelen zijn. Ook daarom is het handig als
je kan zien in welk tempo je precies moet spelen.
Maar een dirigent doet veel meer dan alleen de maat slaan. Hij laat zien hoe hij de
muziek wil laten klinken: hard, zacht, kort en krachtig of juist heel vloeiend. Door de
manier waarop een dirigent beweegt gaan de musici uit het orkest anders spelen.
Dirigeren is een apart vak waarvoor je een opleiding aan het conservatorium kunt
doen. Daar leer je over alle verschillende instrumenten, de muziektheorie en
8
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
natuurlijk ook de techniek van het dirigeren zelf. Dat dat nog niet zo makkelijk is
ervaringen jullie in de volgende opdracht:
Opdracht 2
a. Vorm een groep van een aantal personen (de hele klas kan eventueel ook)
en laat 1 iemand de dirigent zijn. De dirigent gaat aangeven wanneer de rest
van de groep een toon zingt. Zorg dat dit zo gelijk mogelijk gebeurt. Als het
niet gelijk gaat past de dirigent zijn manier van aangeven aan, zodat de
groep snapt wanneer ze precies moeten beginnen.
b. Als dit goed gaat kan iemand anders de dirigent zijn. Nu gaat de groep een
ritme klappen dat iemand uit de groep bedenkt. De dirigent geeft aan
wanneer het ritme ingezet moet worden en geeft aan in welk tempo dit
moet. De dirigent blijft de maat slaan en de groep klapt door. Als de dirigent
wil dat de groep stopt geeft hij dit ook met een gebaar aan.
c. Als dit goed gaat kan weer iemand anders de dirigent zijn. Zing nu een lied
dat jullie allemaal kennen. De dirigent geeft aan wanneer de groep begint
met zingen en blijft daarna de maat aangeven totdat het lied uit is. De
groep kijkt goed naar de dirigent en past zich aan het tempo van de dirigent
aan. Luister steeds goed: gaat het gelijk? Snapt de groep de bewegingen
van de dirigent? Zo niet, wat zou de dirigent dan anders kunnen doen om de
groep gelijk te laten zingen?
Het boekwerk van een dirigent: De partituur
De dirigent moet van alle instrumenten weten wat ze wanneer spelen. Dat staat
allemaal opgeschreven in de partituur van het stuk. De musici uit het orkest hebben
op hun bladmuziek alleen staan wat ze zelf spelen, maar in de partituur staan dus
alle partijen beschreven. Je zult begrijpen dat de partituur van een stuk als De
Vuurvogel een heel boekwerk is: ruim 170 pagina’s! In bijlage 1 en 2 zie je twee
bladzijdes uit de partituur van De Vuurvogel.
Opdracht 3
a. Bekijk bijlage 2, kun jij ontdekken welke regel bij welk instrument hoort?
b. Vergelijk bijlage 1 en 2. Wat zijn de overeenkomsten? Wat zijn de
verschillen? Wat zou dat voor invloed hebben op hoe de muziek klinkt?
c. Beluister geluidsfragment 4 van minuut 0:25-0:30 en lees mee met bijlage 1.
Herhaal dit een aantal keer, zodat je de verschillende stemmen in de muziek
kunt meelezen.
d. Beluister geluidsfragment 15 van minuut 2:19-2:45 en lees mee met bijlage
2. Herhaal dit een aantal keer, zodat je de verschillende stemmen in de
muziek kunt meelezen.
9
Les 3: Symphonic Cinema
In deze les maak je kennis met het genre Symphonic Cinema en het verhaal van de
film die jullie gaan zien. Ook leer je over leidmotieven in de muziek.
Symphonic Cinema – het genre
Het genre Symphonic Cinema vertaalt de verhalen in klassieke en hedendaagse
orkest- of kamermuziek naar filmscenario’s. Een Symphonic Cinemafilm wordt
synchroon met de live uitgevoerde muziek vertoond. Zittend in het symfonieorkest
stuurt de regisseur de filmbeelden aan vanaf een iPad met speciaal ontwikkelde
software. In een Symphonic Cinema komt geen gesproken tekst voor. De muziek en
de beelden vertellen het verhaal.
Opdracht 1
Bekijk via www.concertgebouw.nl/symphoniccinema film 2 t/m 4 met beelden van
de making of van de Symphonic Cinema en krijg zo alvast een indruk. Hieronder
staat per filmpje een toelichting beschreven.
Film 2 Kashkei
Kashkei is één van de hoofdpersonen uit de film. In deze scène bereikt hij
zijn dieptepunt in het verhaal. Je ziet het licht door het raam doorbreken.
Buiten staan 12 gigantische lampen om de zon na te bootsen. Op het teken
van de gaffer (hoofd van het lichtteam) worden er door twee assistenten
grote zwarte platen weggehaald voor de lampen, waardoor het licht binnen
schijnt. Voor deze scène hadden we 3 sets met servies. Het servies is van
een speciaal soort kunststof, dat alleen wordt gebruikt voor filmopnamen.
De tafel is erg zwaar maar acteur Gijs Scholten van Aschat wilde per se de
tafel oppakken om de scène nog dramatischer te maken. Hij loopt met de
tafel naar het raam omdat hij niet tegen het licht kan dat voor het eerst
sinds jaren in zijn kamer schijnt.
Film 3 Dansers
Je hoort de rookmachine blazen in deze scène. Het duurt zeker een half uur
om de hal vol rook te zetten. We moesten dus snel filmen wanneer de rook
klaar was. Je ziet de dansers van de trap af rollen. In de film wordt deze
scène reverse afgespeeld, waardoor de dansers juist de trap óp rollen. De
cameraman heeft de camera in een apparaat zitten waarmee alle schokken
worden gestabiliseerd: de MoviCam. In de film is dit een belangrijke scène
waarin de personeelsleden van Kashkei langzaam veranderen in dansers die
naar de Vuurvogel worden getrokken op het dak van het paleis.
Film 4 Kashkei en Elise
Dit is één van de weinige scènes waar we muziek op de set hebben gebruikt.
Normaal gesproken werk ik zonder muziek op de set, omdat iedereen zijn
eigen gevoel heeft bij de muziek. Ik wil juist mijn specifieke interpretatie van
de muziek laten zien en daarom laat ik de muziek normaliter alleen vooraf
horen aan de acteurs.
In deze scène is de muziek sterk verbonden met de bewegingen van de dans,
waardoor de acteurs de muziek echt nodig hebben. In de film is dit het
moment waarop de dronken Kashkei één van zijn personeelsleden probeert
te verleiden.
10
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Symphonic Cinema – het verhaal
In les 1 heb je het verhaal van het ballet van De Vuurvogel kunnen lezen en daar een
moderne versie voor geschreven. In de Symphonic Cinema is het verhaal van de
Vuurvogel ook in een nieuwe variant verwerkt:
De Vuurvogel is de enige dochter van de keizer. Ze wonen in een kasteel met bedienden
en een tuin waar gouden appels groeien. Ook heeft de keizer een gouden ei in een kistje
die zorgt voor het eeuwige leven. De moeder is bij de geboorte van de Vuurvogel
overleden. De keizer heeft daardoor een trauma opgelopen en kan zijn dochter geen
liefde geven. De Vuurvogel gaat daarom op zoek naar liefde. Zal dit zorgen voor een
verandering?
Leidmotieven
In de Symphonic Cinema wordt gebruik gemaakt van leidmotieven. Een leidmotief is
een muzikale melodie die meerdere keren in een stuk voorkomt en gekoppeld is aan
een personage. De koppeling ontstaat doordat de melodie steeds klinkt als het
personage voorkomt en de luisteraar de melodie daardoor met dit personage gaat
associëren (zo werkt dat bijvoorbeeld ook met reclametunes die je aan een bepaald
product doen denken). Het leuke is dan dat je in een later stadium van je stuk of film
je een personage aanwezig kunt laten zijn zonder dat je de persoon ziet. Zo kan je
bijvoorbeeld duidelijk maken dat een personage A aan personage B denkt, doordat
je personage A ziet terwijl het leidmotief van personage B klinkt.
Een leidmotief kan ook worden gekoppeld aan een bepaalde handeling of een
bepaalde plaats.
Opdracht 2
a. Beluister geluidsfragment 6 (minuut 1:45-3:01). Welk instrument heeft hier
de belangrijkste partij? Bij welk personage zou dit leidmotief horen en
waarom?
b. Beluister geluidsfragment 15 (minuut 0:00-0:31). Door welk instrument
wordt het gespeeld? Bij welk personage zou dit leidmotief horen en
waarom?
c. Beluister geluidsfragment 9 (minuut 2:34-3:02). Welke instrumenten spelen
er? Welke personages horen daarbij? Wat valt je op aan dit fragment?
Muziek en beeld
In de Symphonic Cinema wordt niet gesproken en zijn muziek en beeld dus
onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar om daadwerkelijk een verhaal te kunnen
vertellen moet de combinatie wel kloppen. In de volgende opdracht ga je oefenen
met het combineren van muziek en filmbeelden.
Opdracht 3
Het materiaal voor deze opdracht is beschikbaar op
www.concertgebouw.nl/symphoniccinema
a.
b.
c.
d.
Bekijk film 5 t/m 8 beschrijf wat je ziet (snelle/langzame beelden, de sfeer,
de gebeurtenissen). Bij deze beelden zit geen geluid.
Beluister geluidsfragmenten 16 t/m 19 en beschrijf wat je hoort
(snelle/langzame muziek, de sfeer, de opbouw)
Bepaal daarna welk filmfragment het beste bij welk geluidsfragment hoort
en waarom. Bekijk en beluister je combinatie via film 9 t/m 24.
Wat gebeurt er met de beelden als je er een ander geluidsfragment onder
zet? Hoe kan dit?
11
Extra opdrachten







12
Maak je eigen Symphonic Cinema op muziek van De Vuurvogel.
Bekijk film Coco Chanel & Igor Stravinsky.
Schilderopdracht: maak een schilderij op een fragment van De Vuurvogel
Bekijk de documentaire over Stravinksky:
http://www.youtube.com/watch?v=FSJQwkBKKBo
Luister naar een ander stuk van Stravinsky, wat vind je ervan?
Bekijk via uitzending gemist een aflevering van het programma Maestro en
kom zo meer te weten over dirigeren.
Bekijk via uitzending gemist de aflevering van Kunstlicht Next ‘Kunst en de
romantie’. Deze documentaire gaat in op de geschiedenis van Het
Concertgebouw.
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Les 4: Zing of speel zelf!
In deze les luister je naar een muzikaal thema uit De Vuurvogel (thema 1) en ga je dat
vervolgens zelf zingen. Je hebt hiervoor de bladmuziek van thema 1 nodig.
Warming up
 Ga in een kring staan en stel vast wie de ‘dirigent’ is van deze oefening. De
dirigent klapt in zijn handen in een bepaalde richting. Diegene naast de
dirigent klapt nu in zijn handen enz. Zo gaat de klap de kring door. Probeer
het ritme van de klappen zo gelijkmatig mogelijk te houden, hiervoor moet
iedereen goed geconcentreerd zijn. De dirigent kan de klap even stopzetten
en weer opnieuw inzetten.
 Als dit goed gaat ga je het tempo van de klap opvoeren, maar wel zo, dat
het ritme van de klappen nog steeds gelijkmatig is.
Luisteropdracht 1
 Luister via naar onderstaande fragmenten.
– Geluidsfragment 9 (minuut 0:59-1:20)
– Geluidsfragment 9 (minuut 2:34-3:02).
Schrijf per fragment op welk(e) instrument(en) het thema speelt/spelen.
Luisteropdracht 2
 Beluister nogmaals het eerste fragment uit de vorige opdracht en luister nu
goed naar het thema. Uit hoeveel muzikale zinnen bestaat het thema?
Welke zinnen zijn hetzelfde en welke zijn anders?
Stuk instuderen
 Werk samen in tweetallen of in een kleine groep.
 In de bijlage staat de bladmuziek van het thema (thema 1) waar je naar
geluisterd hebt. Zing het thema nu zelf. Leer het zin voor zin aan (dus per 4
maten) en begin met de stukjes die hetzelfde zijn.
 Speel nu op piano, keyboard of xylofoon de begeleiding zoals die onder
variatie 1 in de bijlage beschreven staat, de ander zingt het thema.
 Voeg daarna de regel toe die beschreven staat in variatie 2 en maak met je
tweetal of groep een verdeling wie wat zingt of speelt. Eén iemand kan de
groep eventueel dirigeren.
13
Les 5: Zing zelf!
In deze les luister je naar een muzikaal thema uit De Vuurvogel (thema 2) en ga je dat
vervolgens zelf zingen. Je hebt hiervoor de bladmuziek van thema 2 nodig.
Warming up
 Ga met de groep in een kring staan en stap op je plaats in een rustig ritme.
Zorg dat iedereen tegelijk stapt. Steeds maakt iemand met de stem een
geluid, de rest van de groep doet dat na. Ga zo de kring rond totdat
iedereen en geluid heeft bedacht en de groep het steeds na heeft gedaan.
Varieer van met hoog-laag, hard-zacht, kort-lang etc.
Luisteropdracht 1
 Luister naar onderstaand fragment:
– Geluidsfragment 9 (minuut 0:14-1:28)
Welk instrument speelt het thema?
Luisteropdracht 2
 Beluister nogmaals het fragment uit bovenstaande opdracht en luister nu
goed naar het thema. Uit hoeveel muzikale zinnen bestaat het thema?
Stuk instuderen
 Werk samen in tweetallen of in een kleine groep.
 In de bijlage staat de bladmuziek van het thema (thema 2) waar je naar
geluisterd hebt. Let erop dat in de bladmuziek het thema twee keer
voorkomt en het eind van de melodie de tweede keer iets anders is. Zing
het thema nu zelf. Leer het zin voor zin aan (dus per 4 maten).
 Zing het thema vervolgens in canon. In de bladmuziek staat aangegeven
wanneer de tweede partij inzet.
 Bedenk een ritme onder de canon met bodypercussie en klap dit terwijl je
de canon zingt. Eventueel kan ook een deel van de groep zingen en een deel
van de groep het ritme uitvoeren. Eén iemand kan de groep dirigeren.
14
De Vuurvogel
Symphonic Cinema
Les 6: Zing en speel zelf!
In deze les luister je naar een muzikaal thema uit De Vuurvogel (thema 3/4) en ga je
dat vervolgens zelf zingen. Je hebt hiervoor de bladmuziek van thema 3/4 nodig.
Warming up
 Ga met de groep in een kring staan en stap op je plaats in een rustig ritme.
Zorg dat iedereen tegelijk stapt. Steeds klapt één iemand een ritme voor,
de rest van de groep doet dat na. Ga zo de kring rond totdat iedereen en
ritme heeft bedacht. Varieer van met snel-langzaam, hard-zacht etc.
Luisteropdracht 1
 Luister naar onderstaand fragment:
– Geluidsfragment 15 (minuut 1:45-1:58)
Welke instrumentengroep speelt het thema? Waarom heeft de componist
voor deze instrumentengroep gekozen?
 Luister naar nu onderstaand fragment:
– Geluidsfragment 15 (minuut 2:18-2:45)
Wat is er nu anders dan het thema in fragment 1?
Luisteropdracht 2
 Beluister het eerste fragement uit de vorige opdracht en luister nu goed
naar het thema. Uit hoeveel muzikale zinnen bestaat het thema? Wat valt je
op aan het ritme van het thema?
Stuk instuderen
 Werk samen in tweetallen of in een kleine groep.
 In de bijlage staat de bladmuziek van het thema waar je naar geluisterd
hebt. Kies de versie thema 3 of thema 4.
 Speel of zing de eerste regel en let op de wisselende maatsoort.
 Voeg daarna de andere partijen toe en maak met je tweetal of groep een
verdeling wie wat zingt of speelt. De regel ‘timpani’ kan het best gespeeld
worden op een trommel. Eén iemand kan de groep eventueel dirigeren.
15
Verwerkingsles
Deze les is bedoel voor na afloop van het bezoek aan Het Koninklijk Concertgebouw.
In deze les bespreek je genoemde onderwerpen in tweetallen of in kleine groepjes.
Het gebouw
1. Hebben jullie de bijzondere akoestiek van de zaal goed opgemerkt?
2. Wat is je verder opgevallen aan het gebouw?
Het orkest
3. Was het orkest zoals je had verwacht? Wat was er anders dan je
verwachtte?
4. Welke instrumenten heb je gezien? Hoe klonken deze?
5. Heb je de dirigent gezien? Wat is je daaraan opgevallen?
De film
6. Wat vond je van de beelden? Vond je ze goed bij de muziek passen?
Waarom?
Het verhaal
7. Wat vonden jullie van het verhaal? Kon je het goed begrijpen ondanks dat er
in de film niet werd gesproken? Hoe komt dat?
8. In het verhaal komt de moeilijke band tussen vader en dochter naar voren.
Hoe werd de moeilijke situatie tussen vader en dochter in de film opgelost?
16