- KennisCloud

Laaggeletterdheid in
FACTS &
FIGURES
Nederland
Ongeveer 1 op de 9 Nederlanders tussen de 16 en 65 jaar is laaggeletterd. In totaal zijn dat 1,3 miljoen
mensen. Van deze groep is 65% autochtoon. Het aantal laaggeletterden neemt bovendien blijvend toe.
Hieronder schetsen we een beeld van wat laaggeletterdheid is, geven we inzicht in sociaal demografische
gegevens en geven we inzicht in wat de consequenties van laaggeletterdheid zijn, voor deze mensen zelf en
voor de maatschappij.
Geletterdheid
-
“Geletterdheid is het gebruiken van gedrukte en geschreven
de definitie
Bron: Expertise Centrum Beroepsonderwijs, Research
Centre for Education and the Labour Market (2013),
Laaggeletterdheid in Nederland
informatie om te functioneren in de maatschappij, om
de eigen doelen te bereiken en om de eigen kennis en
mogelijkheden te ontwikkelen.”
Taalvaardigheidsscores
0
Laaggeletterdheid
25
50
75 100 125 150 175 200 225 250 275 300 325 350 375 400 425 450 475 500
400
350
Mensen zijn meer of minder geletterd. We onderscheiden
daarin vijf moeilijkheidsniveaus. Niveau 1 wordt aangeduid
als laaggeletterd. De afbeelding hiernaast geeft de
spreiding van Nederlanders over de niveaus weer.
Frequentie
300
250
200
150
100
50
0
Niveau 1
Zeer laaggeletterd
Bron: ECBO, Laaggeletterdheid in kaart 2014, Houtkoop en Buisman
Niveau A1
Niveau 1 Niveau 2
laaggeletterd
Niveau A2
Niveau 3 Niveau 4
Niveau 5
Niveau 2F
Laaggeletterdheid en sociaal demografische gegevens*
VAN DE 1,3 MILJOEN laaggeletterden tussen de 15 en 65 jaar zijn:
42% Niet/lager opgeleid
Daarvan is:
53%
47%
65% 61%
Autochtoon
> 45 jaar
35%
Allochtoon
58% Middelbaar/hoger opgeleid
39%
< 45 jaar
* I ndien ook doelgroep van 65+ wordt meegenomen, komen er naar schatting nog 600.000 mensen bij
57%
Werkend
43%
Niet werkend
Laaggeletterdheid:
consequenties en kosten
Het hebben van onvoldoende basisvaardigheden
het vinden of behouden van een baan. Bovendien
heeft grote gevolgen voor het dagelijks leven.
hebben kinderen van laaggeletterden meer risico
Laaggeletterden zijn minder zelfredzaam, minder
op een taalachterstand omdat hun ouders hen niet
sociaal actief en vaker ziek dan geletterden.
goed voorlezen en minder goed helpen met huiswerk.
Laaggeletterde ouderen hebben zelfs een 1,5 keer
Tenslotte kost laaggeletterdheid de maatschappij
groter sterfterisico dan geletterde leeftijdsgenoten.
jaarlijks veel geld, 565-720 miljoen per jaar. Dat is
Verder hebben laaggeletterden meer moeite met
zo’n 550 euro per persoon.
FACTS &
FIGURES
Kosten laaggeletterdheid
€ 556,4 MILJOEN PER JAAR
SOCIALE ZEKERHEID
CRIMINALITEIT
€ 76 MILJOEN
€ 0,4 MILJOEN
KOSTEN
• Meer werkloosheidsuitkeringen
• Meer arbeidsongeschiktheidsuitkeringen
• Meer bijstandsuitkeringen
OORZAKEN
• Onvoldoende vaardigheden om
een baan te vinden
KOSTEN
• Vandalisme
OORZAKEN
• Minder inzicht in gevolgen van daden
GEZONDHEIDSZORG
€ 127 MILJOEN
BELASTING
€ 144 MILJOEN
KOSTEN
• Meer ziekenhuisopnamen
• Meer huisartsenbezoeken
OORZAKEN
• Verkeerde gezondheidskeuzes en
onjuist gebruik van medicijnen
KOSTEN
• Gemiste belastingopbrengsten
OORZAKEN
• L ager belastbaar loon voor
laaggeletterde werkenden en
geen belastbaar loon voor
werkloze laaggeletterden
PRODUCTIVITEIT
€ 183 MILJOEN
WERKLOOSHEID
KOSTEN
• L agere productiviteit van
werkende laaggletterden
OORZAKEN
• Onvoldoende vaardigheden om
goed te presteren
€ 26 MILJOEN
KOSTEN
• Gemiste inkomsten van
werkloze laaggeletterden
OORZAKEN
• Onvoldoende vaardigheden
om een baan te vinden
Bron: PwC (2013). Laaggeletterdheid in Nederland kent aanzienlijke maatschappelijke kosten. PWX, interne rapportage, Amsterdam
Opbrengsten van
het investeren in
laaggeletterdheid
Bedrijf
inkomen direct en indirect met wel 2500 euro
per jaar verbeteren. Na 3 jaar kan dit oplopen
tot een inkomensverbetering van wel 13%.
Bedrijf
Minder kosten / lagere baten
€ 120.000,Minder kosten / lagere baten
als gevolg van laaggeletterdheid
> 1000
€ 800,-
per medewerker
Medewerkers
Mensen die hun leesvaardigheid verbeteren
van niveau 1 naar niveau 2, kunnen hun
€ 800.000,-
NIVEAU
1
als gevolg van laaggeletterdheid
50-100
Tussen
€ 1200,- en
€ 2400,-
per medewerker
Medewerkers
NIVEAU
2
Tot
€ 2.500,Inkomensverbetering
per jaar
Tot
13%
verbetering t.o.v.
vroeger
3 Jaar later
Laaggeletterdheid in
FACTS &
FIGURES
Eindhoven
220.000
inwoners in
Eindhoven
Waarvan 33.000 laaggeletterd
TOTAAL
33.000
WAT WETEN WE NOG MEER VAN DE
25.000
LAAGGELETTERDE
EINDHOVENAREN?
TUSSEN
15-65
JAAR
<
45
8.000
25.000
65+
15 - 65 jaar
47%
mannen
53%
vrouwen
65%
autochtoon
35%
allochtoon
* Per jaar komen er in Eindhoven naar schatting
PER JAAR!
kinderen
Bron: de Bibliotheek Eindhoven
61%
> 45 jaar
€ 9-15
MILJOEN
600-1000
bij die onvoldoende leesniveau hebben
en op hun 15e jaar dus onder de
doelgroep laaggeletterden vallen.
39%
< 45 jaar
>
45
Kosten
Geschatte (maatschappelijke / totale)
58%
middelbaar
opgeleid
42%
laag / niet
opgeleid
57%
werkend
43%
niet werkend
kosten in Eindhoven op basis van
landelijke cijfers en onderzoeken.
Overzicht buurten Eindhoven
en kans op laaggeletterdheid
KANS OP
LAAGGELETTERDHEID
Zeer Laag
Behoorlijk laag
Gemiddeld
Behoorlijk hoog
Zeer hoog
Bron: Cubiss
Metropool Regio Eindhoven
TOTAAL
750.000
TUSSEN
15-65
JAAR
FACTS &
FIGURES
75.000 - 80.000
MENSEN LAAGGELETTERD
Als we mensen boven 65 jr. meetellen, dan komen
er nog 20.000 – 25.000 laaggeletterde mensen bij.
TOTAAL DUS ONGEVEER
De hiermee gemoeide geschatte (maatschappelijke/
totale) kosten (of minder baten) in de Metropool
Regio Eindhoven op basis van landelijke cijfers en
onderzoeken bedragen:
100.000 MENSEN
€
25-40 MILJOEN
PER JAAR
Kinderen in de
leeftijd van
0–12 jaar
In Nederland verlaat 25% van de kinderen het primair onderwijs met een taalachterstand
van twee jaar (Stichting Lezen en Schrijven, 2013). Geprojecteerd op Eindhoven zijn dit
+/- 400 á 500 kinderen per jaar. Voor de schoolloopbaan van kinderen is het cruciaal dat
zij goede technische en begrijpende lezers zijn en dat zij een grote woordenschat hebben.
Een goede taalvaardigheid is een voorwaarde voor kinderen om kennis te verwerven en
is bepalend voor het schoolsucces. Het is bovendien van essentieel belang in hun latere
(werkzame) leven.
Interventies
Om taalachterstanden tegen te gaan zijn er talrijke interventies. De meeste interventies richten zich op het kind
en op degenen die direct bij het kind betrokken zijn zoals ouders en leerkrachten. We onderscheiden in deze
subdoelgroep twee leeftijdscategorieën:
1. Kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar
99% van de kinderen in de voorschoolse leeftijd in
gewerkt wordt met gecertificeerde VVE-programma’s.
Eindhoven wordt bereikt door het consultatiebureau.
De Bibliotheek op School is eveneens gericht op
Boekstart wordt aangeboden aan baby’s van 3 maanden
deze groep kinderen. In enkele gevallen kunnen
via het consultatiebureau. VVE beleid is zodanig
thuisgerichte VVE-programma’s ingezet worden, zoals
ingericht dat kinderen met een taalachterstand extra
Opstap(je), Opstap, VVE Thuis en de VoorleesExpress.
dagdelen naar de peuterspeelzaal kunnen gaan, waar
2. Basisschoolleerlingen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar.
Voor deze groep worden ook behoorlijk veel
en de VoorleesExpress in te zetten. Voor de kinderen in
inspanningen gedaan om taalachterstanden in te halen.
groepen 3, 4 en 5 kan de VoorleesExpress ook ingezet
Ondersteuning in en buiten de klas aan kinderen die
worden. In de wijk Woensel West voert Spilcentrum
achterblijven, remedial teaching, schakelklassen,
Boschdijk het project Woordenschat uit. Daarnaast
begeleiding bij dyslexie, logopedie en leesstimulering
zijn er verschillende instituten en organisaties die
door middel van de Bibliotheek op School, in vrijwel
huiswerkbegeleiding verzorgen. Zowel informeel,
alle spilcentra in Eindhoven. In groepen 1 en 2 zijn
begeleid door vrijwilligers, als professioneel.
thuisgerichte VVE-programma’s zoals Opstap, VVE thuis
Vervolg >
Vervolg >
De uitdaging!
Wat opmerkelijk is, is dat vrijwel geen enkele interventie is gericht op grootouders terwijl deze meer tijd en
geld hebben en zich nog “nuttig” willen maken en voelen. Bovendien zijn het overgrote deel van de interventies
gericht op het stimuleren van (voor)lezen. De vraag is of er nog andere werkvormen en methodieken ingezet
zouden kunnen worden.
Opleidingsniveau ouders en
Meer lezen is beter in taal
woordenschatontwikkeling kind
Veel vrij lezen is goed voor de taalontwikkeling van
Kinderen uit laag opgeleide en sociaal
kinderen. Onderzoek wijst uit dat dagelijks een kwartier
zwakke milieus hebben een groter risico
vrij lezen (lezen zonder verwerkingsopdrachten), een
op een taalachterstand. In de voor-
positief effect heeft op lezen, spelling, schrijven,
schoolse periode van 0 tot 4 jaar loopt
grammatica en woordenschat. Zowel kinderen met een
het verschil tussen het aantal woorden
grote als een (te) lage woordenschat profiteren van vrij
dat een kind van niet/laag opgeleide
lezen. Kinderen met een taalachterstand, hebben te
ouders hoort en het aantal woorden
weinig profijt van gerichte woordenschatondersteuning
dat een kind van hoog opgeleide ouders
om hun te lage woordenschat op niveau te brengen.
hoort, op tot 30 miljoen woorden
Volgens onderzoek levert een kwartier vrij lezen per dag,
(Hart & Risley).
voor kinderen die redelijk kunnen lezen, een uitbreiding
van de woordenschat op van 1.000 woorden per jaar.
(Broekhof, 2011)
Bronnen:
Meer voorlezen, beter in taal: Effecten van voorlezen
op de taalontwikkeling (op www.lezen.nl)