diaconie - Tiltenberg

diaconie
Tiltenberg – St. Bonifatius
Jaar III-V, minor
Code IX.2
inleiding
• Voorstellen docent:
Dr. Erik Sengers
[email protected]
• Samenwerken met andere collega’s
Opzet cursus
• ‘diaconia caritatis’
• Drie delen:
1. bijbels-theologische bezinning en
definities (31.01)
2. Historisch en organisatorisch (21.02)
3. Nood: kerk, samenleving, praktijk (14.03)
• Wat niet: sociale leer, diaconaat
Doelen cursus
• Theologisch reflecteren op nood en
kerkelijke hulpverlening
• Kennis van structuur diaconie in bisdom
• Inzicht in omvang en oorzaak van
armoede en sociale nood
• Overzicht van kerkelijke en
maatschappelijke hulpverlening
literatuur
Hub Crijns e.a. (red.):
Barmhartigheid en gerechtigheid.
Handboek diaconiewetenschap.
Kampen: Kok. EUR 44,-
Zie ook: Bart J. Koet, „Waar blijft de „diakonia van
het Woord“? Kanttekeningen bij het Handboek
diakoniewetenschappen.“, Bijdragen. International
Journal in Philosophy and Theology 66 (2006) 72-87
eindopdracht
Beschrijf in max. 5 pagina’s:
• een relevant maatschappelijk probleem
uit de lokale omgeving
• Geef aan wat er aan gebeurt door
kerkelijke en maatschappelijke
organisaties/overheid
• Leg uit wat het met diaconie te maken
heeft
Eerste bijeenkomst
bijbels-theologische bezinning
en definities
Eerste uur
Wat betekent Diakonia in het NT;
Hand 6 en Lukas 10,38-42
Tweede uur
Theologische noties; oefening
Theologische noties
Diaconie en gemeenschap
•
•
•
•
•
In/uit/door lokale geloofsgemeenschap
Niet beperkt tot eigen gemeenschap
Diaconie als taak voor iedere gelovige
Diaconale parochie?
Diaconie en kerkverband
Diaconie en andere werkvelden
• ‘Als de kerk niet dient, dient ze tot niets’
• Heitink (p.15): diaconie apart veld
• Hoofdstuk 8: diaconie doordesemt en v.v.
Voorkeur voor armen
•
•
•
•
Uit geschiedenis Israel en incarnatie
Praktijk van Jezus’ leven en verkondiging
We ontmoeten Jezus in de armen
Van de Kamp (p. 305 e.v.): kritiek op
voorkeursoptie
• Diaconie: navolging van of dienst aan
Jezus?
Diaconie en samenleving
• Diaconie ook over menswaardige
structuren
• Hoekema (p.312 e.v.): diaconie missionair
• Diaconie Europa of hele wereld?
• Diaconie en oecumene
• ‘alle mensen van goede wil’
Opdracht:
zoekplaatje in bijbelse traditie
• Waar vind je in de bijbel teksten of
gedachten aangaande zorg voor de de
naaste in de gemeenschap?
• Als samenvatting van dit verhaal of
tekstgedeelte: geef een hedendaags
woord als samenvatting
Derde uur
Definities en
eigen omschrijving
barmhartigheid
• Erbarmen + hart
• Je laten aanspreken door leed en zorgen
voor vermindering ervan
• Zeven werken van barmhartigheid
• Barmhartigheid van God
• Belangeloze intermenselijke hulp
solidariteit
• Bewustzijn van saamhorigheid en
verbondenheid
• Mensen helpen in situatie van nood en
onrecht
• Verbinden en protesteren
• Verbond van God met mensen
• Verbond van mensen binnen en buiten
eigen groep
naastenliefde
• Liefde tot medemensen
• Directe hulpverlening, i.h.b. aan
onbekenden
• ‘liefdadigheid’, ‘aalmoes’.
• ‘Heer, wie is mijn naaste?’
• Liefdevolle hulp van mens tot mens
gastvrijheid
• Hartelijkheid voor gasten
• Openstellen voor mensen die op je weg
komen
• Menselijke ontmoeting, interesse
• God is gastheer en gast
• Gast en gastheer met elkaar en wereld
• (zie Stoppels 258 e.v.)
presentie
• ‘aanwezigheid’
• Blijven bij sociaal zwakken, meegaan in
hun leven, hulp-steun-waardigheid
• Trouw en leren van de ander, zingeving
• Godsnaam: ‘Ik ben die ik ben’
• Oprechte belangstelling en authenticiteit
• (zie Baart 282 e.v. en www.presentie.nl)
Lezen van definities
•
•
•
•
Wat is subject van diaconie?
Wat is object van diaconie?
Wat is inspiratie van diaconie?
Wat is doel van diaconie?
Landelijk pastoraal overleg
1987
“Onder diaconie verstaan we allerlei
manieren waarop groepen christenen
(waaronder parochies) zich solidair
betonen met mensen in nood (zowel
individueel als in groepsverband) of
werken aan het oplossen van
maatschappelijke problemen.”
Belgische bisschoppen
(2002?)
“Diaconie is dienst van de Kerk aan de
wereld, de bijdrage van de christelijke
gemeenschap aan het geluk van
mensen, aan de humanisering van de
samenleving en aan de uitbouw van
een wereld in vrede en gerechtigheid.”
Handboek diaconiewetenschap
2004
“Onder diaconaat/diaconie verstaan we het
handelen vanuit en door kerken en andere door
het evangelie geïnspireerde groepen en
bewegingen dat gericht is op het voorkomen,
opheffen, verminderen dan wel mee uithouden
van lijden en sociaal-maatschappelijke nood van
individuen en van groepen mensen, en op het
scheppen van rechtvaardige verhoudingen in
kerk en samenleving.”
Kritische vragen
• Waarom kiezen ze in het handboek voor
de smalle definitie (p.12)?
• Gaat diaconie echt alleen over
maatschappelijke nood?
Maak zelf een definitie
•
•
•
•
Wat is subject van diaconie?
Wat is object van diaconie?
Wat is inspiratie van diaconie?
Wat is doel van diaconie?
Vierde uur
Alternatieve
visie en begrippen
Encyclopedie v/h katholicisme
1959
‘Caritas is de bovennatuurlijke Godsliefde, die
tegelijkertijd de christelijke naastenliefde omvat.
In de moderne talen duidt het woord op de
werken van naastenliefde, i.h.b. op de
geestelijke en lichamelijke werken van
barmhartigheid. Ook het lenigen van gewoon
menselijke nood zoals armoe en ziekte
(liefdadigheid) is een taak der bovennatuurlijke
liefde. Deze noodleniging heeft zin voor de
mens als geroepen tot eeuwige zaligheid…
… Eerst de bovennatuurlijke instelling maakt
de hulp tot echte charitas. Het feit echter
dat zij maat en wijze moet bepalen, neemt
niet weg dat charitas echte noodleniging
vraagt. Liefdadigheid is plicht voor iedere
Christen. De katholieke charitas heeft
gestalte aangenomen in allerlei
instellingen en organisaties.’
Caritasreglement RK Kerkprovincie
1991
“Caritas: Het vanuit christelijke overtuiging
gestalte geven aan de opdracht van de
Kerk om dienstbaar te zijn aan de
samenleving door aandacht te wijden aan
de concrete noden en behoeften van
personen en groepen van personen en
daardoor bij te dragen aan het bevorderen
van de sociale rechtvaardigheid”
Diaconie of Caritas?
Deus caritas est
•
•
•
•
God zelf is liefde
Heeft de wereld uit liefde geschapen
Heeft uit liefde Zijn Zoon gezonden
Roept ons tot gemeenschappelijke liefde
Caritas als deugd
•
•
•
•
Gerichtheid op zedelijk goed handelen
Oefenen en uithouden met armen
Gebrekkig en tijdelijk
Gave van Heilige Geest
Caritas als daad
• Naastenliefde (ook voor rijken!)
• Liefdadigheid
• Liefde als protest tegen onrechtvaardige
structuren
• Liefde als enige antwoord bij
terugtrekkende overheid en kleine kerk
Caritas internationalis
• Wereldkerk spreekt over caritas
• Andere landen spreken over caritas
• Internationaal: caritas internationalis
Diaconia caritatis
Bemiddeling van liefde