diaconie - De Tiltenberg

diaconie
Tiltenberg – St. Bonifatius
Jaar III-V, minor
Code IX.2
Tweede bijeenkomst
Diaconale geschiedenis
en organisatie
Eerste uur
Diaconie in spanningsveld
staat en sociale noden
Historiografie diaconie
• Focus op organisaties…
• Focus op personen…
Diaconie in spanningsveld:
- Staat
- Sociale noden
- Andere actoren
Extra: heiligen
Vroege kerk
• Normatieve naastenliefde, visie gerechtigheid
afwezig
• Mogelijk hulp in huiselijke kring
- Onbaatzuchtige hulp aan armen,
weduwen/wezen, gevangenen, doden begraven,
reizenden
- Bezit delen, bisschop beheert deel armen
! Julianus de Afvallige (361-363): staatsdiaconie
Basilius de Grote (Ceasarea)
ca 330-379
• Volmaaktheid in weggeven
bezit aan armen
• Rijkdom gave van God,
schept verplichtingen
• Wijk voor hulp aan
noodlijdenden
• Inschakelen monniken
Middeleeuwen
• Conflict kerk en staat
• Katholiek-christelijke samenleving
• Wijd verbreide armoede
- Innocentius III (1198-1216): zeven werken
lichamelijke barmhartigheid
- Op stedelijk en professioneel niveau
- Zieleheil waarschijnlijk later
Elisabeth van Thuringen/Hongarije
1207-1231
• Inzet tijdens hongersnood 1226
• Weggeven bezit, mengen met
volk
• Rozenwonder
• Na dood echtgenoot 1227
onteigend
• 1228 intrede derde orde
franciscus
• Bouw ziekenhuis bij Marburg (D)
Nieuwe tijd
• Nationale staat en confessionalisering
• NL: katholieke kerk ‘verboden’
• Grotere welvaart
- Zorgen voor eigen behoeftigen
- Leke-stichtingen
- In buitenland: nieuwe congregaties
Vincentius a Paulo
1581-1660
• Armoede oost-Frankrijk
• Caritasvereniging: organisatie
liefdadigheid
• Armen aan huis bezoeken
• 1633: congregatie ten dienste
van de armen (geen klooster)
• Caritasminister
• Patroon Vincentiusvereniging
Nieuwste tijd
• Industrialisatie en urbanisatie
• Wijd verspreide en groeiende armoede
• Overheid afzijdig; moralistische kijk op
armoede
• Daardoor initiatief bij particulieren (kerken
en kerkelijke verenigingen)
1848
• In nieuwe grondwet armenzorg taak
regering
• Mag de overheid kerkelijke armenzorg
controleren?
• 1854: particulier initiatief primair
• Algemeen reglement: iedere parochie een
armenkas
Partners?
• Bestaande kaders niet voldoende voor
opvangen groei armoede
• Nieuwe methoden, verzorgingsstaat
• Inspiratie katholieke sociale leer
• Vanaf 1917 opname kerkelijke zorg in
verzorgingsstaat, daardoor invloed
• Openbare zorg meer armslag; 1935
subsidiariteitsprincipe omgedraaid
• Kerk blijft richten op ‘onbruikbare armen’ en door
vrijwilligers
Mgr. Zwijsen (1794-1877)
broeders en zusters van liefde
• Bisschop en aartsbisschop
• Pastoor te Tilburg, zusters
1832, broeders 1844
• Taken: onderwijs, zieken en
bejaarden
• Actieve congregatie gepast
in politieke situatie
• Uitbreiding naar missie
Moderne tijd
•
•
•
•
•
Sterke verzorgingsstaat
Bijstandswet 1965
Secularisatie en professionalisering zorg
Wordt zo ook door de organisaties beleefd
Rol PCI/kerk lijkt uitgespeeld, wordt
individueel
• Verdere verbrokkeling activiteiten
Frits ter Kuile
(*1962)
• Van student naar
actievoerder
• Inspiratie: Catholic
Worker
• Jeanette noelhuis
• Belangeloze opvang
illegalen en vluchtelingen
• actievoeren
Post-moderne tijd
• Afbouwen verzorgingsstaat, meer individuele
verantwoordelijkheid
• Armoede blijft, kloof groter
• Nieuwe groepen: immigratie, psychische
problematiek
In kerk
• Nieuwe samenwerkingsvormen met overheid
• Concrete hulp (voedselbank, schulden)
• Openheid voor religie bij zorgorganisaties
Tweede uur
Diaconie in andere landen
en geloofsgemeenschappen
Verschillende vormen
• We kunnen geen algeheel overzicht
bieden
• Verschillende voorbeelden
• Onderscheid: achtergrond, manier van
hulpverlenen, doelgroep
• Zelf attent op partners
In de parochie
• Parochiele Caritas-instelling
• Bezoekgroepen ouderen, zieken,
verjaardag
• Klusjesdienst, kerk en samenleving
• Afdelingen van Zonnebloem of Vincentius
Buiten de parochie
• Categoriaal pastoraat
• Ordes en congregaties
• Katholieke fondsen
Oecumenische stichtingen
• Oudezijds 100
landelijk
•
•
•
•
•
LKDB / diaconie en parochie
ATD vierde wereld
Beweging van barmhartigheid
Justitia et pax
Cordaid
Duitsland
• Een vereniging voor alle activiteiten
www.caritas.de
• Kerkelijke organisatie
• Regionaal/diocesaan georganiseerd
• Individuele leden
• Inclusief Malteser en orden
• Financiering door overheid
• Hele spectrum van zorg en welzijn: adviezen
gezin en jongeren, bejaarden, politieke
beïnvloeding, schuldhulp, daklozenopvang,
internationale noodhulp, gehandicapten…
Belgie/Vlaanderen
• Caritas Vlaanderen: zorgactiviteiten,
overleg met overheid, algemene
richtlijnen, identiteit en contact kerk
• Welzijn op lokaal niveau (vb: KRAS Gent)
• Parochiele caritas
Verenigde Staten
• Catholic Charities USA
• Samenwerking diocesen en ordes (?)
• Directe noodhulp, maatschappelijk advies,
katastrophehulp
• Kerkelijk, vrijwillig, niet-gesubsidieerd
PKN-diaconie
(zie ook handboek)
•
•
•
•
Elke gemeente eigen diaconie
Gedragen door diakenen + vrijwilligers
Ambtsdragers, liturgisch
Kerk in Actie en werelddiakonaat
Derde uur
Pci-reglement,
Diaconie in bisdom Haarlem
Algemeen reglement voor het
bestuur van een (inter)parochiële
caritasinstelling in de
Nederlandse R.-K. Kerkprovincie
(2001)
www.kerkrecht.net
caritasinstelling
•
•
•
•
Publieke kerkelijke rechtspersoon
Zelfstandig onderdeel RKK
Erkend naar burgerlijk recht
Rekening en verantwoording bisschop
Doel caritasinstelling
De caritasinstelling heeft ten doel, de caritas
permanent een herkenbare plaats te bieden
binnen en vanuit de parochiegemeenschap(pen)
en een werkzaam instrument voor de caritas in de
parochie(s) te zijn. Zij beheert het daarvoor
opgebouwde vermogen van de caritasinstelling en
zorgt voor het verwerven van middelen alsook
voor de doelmatige aanwending daarvan ten bate
van de caritas onder het kerkelijk gezag van de
bisschop.
Parochiele instelling
•
•
•
•
Overleg met diaconale werkgroepen
Overleg met parochiebestuur
Eventueel Raad van advies
Terugkoppeling financieel verslag
leden
•
•
•
•
•
Minimaal drie (katholieken)
4 jaar, eenmalig verlengen
Maximaal 75 jaar
Voordracht in overleg met parochiebestuur
Vrijgestelde als adviseur
Diaconie bisdom
Haarlem-Amsterdam
DIOCD
DIORD
DCD Alkmaar
pci’s
diak.
pastor
DWO
DCD Haarlem
diak.
werker
cat.
pastoraat
pci’s
diak.
pastor
DCD Amsterdam
diak.
werker
cat.
pastoraat
pci’s
diak.
pastor
diak.
werker
cat.
pastoraat
Diocesane Raad voor Diaconie (DRD)
Doelen en taken
- Stimuleren en ondersteunen van de diaconie in
het bisdom
- Adviseren DioCD over diaconaal beleid
- Vaststellen prioriteiten en diocesane projecten
- Afstemmen diaconie dekenaten
Samenstelling
- Vijf afgevaardigden uit elke dekenale commissie
- De leden van de DioCD
Diocesane Commissie voor Diaconie (DioCD)
Doelen en taken
- Dagelijks bestuur DRD
- Samenhangend beleid diaconie
- Stimuleren pci’s + regionale samenwerking
- Adviseren bisschopsraad
- Contacten RKK, oecumene, overheid
Samenstelling
- Vicaris generaal, diocesane stafmedewerker(s)
financieel bureau, diaken. 5 personen.
Dekenale Commissie voor Diaconie (DCD)
Doelen en taken
- Ontwikkelen dekenaal diaconaal beleid
- Stimuleren van diaconale activiteit in regio en parochie
- Vorming en toerusting op diaconaal terrein
- Samenwerking in regio en oecumene
- Overleggen met en organiseren van studiedagen voor pci’s en
basispastores
Samenstelling
- De deken c.q. plaatsvervanger (voorzitter)
- Diaconale dekenale werker
- Een regiopastor voor diaconie
- Een categoriale pastor
- Drie leden van een pci-bestuur
totaal 7 leden, 5 afgevaardigd naar DRD
Diaconale activiteit
In parochie
• PCI
• Diaconale groepen
• Vincentius, zonnebloem
In regio
• Samenwerking
• Buiten-parochiele diaconie
In bisdom
• Diocesaan diaconaal project
Vierde uur
Diaconie in dekenaat