drinken? - Europa EU
advertisement
Zou jij je afvalwater drinken? Een brochure over water voor jongeren Milieu Europe Direct helpt u antwoord te vinden op uw vragen over de Europese Unie. Gratis nummer (*) : 00 800 6 7 8 9 10 11 (*) Als u mobiel of in een telefooncel of hotel belt, hebt u misschien geen toegang tot gratis nummers of kunnen kosten worden aangerekend. Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver (http://europa.eu). Catalografische gegevens bevinden zich aan het einde van deze publicatie. Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2012 ISBN 978-92-79-26328-6 doi:10.2779/15870 © Europese Unie, 2012 Overneming met bronvermelding toegestaan. Printed in Belgium GEDRUKT OP KRINGLOOPPAPIER WAARAAN HET EU-ECOLABEL VOOR GRAFISCH PAPIER IS TOEGEKEND (WWW.ECOLABEL.EU) Zou jij je afvalwater drinken? Een brochure over water voor jongeren Inhoudsopgave Water: een schaars goed 4 Drinkwater 6 Leidingwater: essentieel voor onze gezondheid 6 Een verborgen schat 6 Een vaste ondergrond of een spons? 6 Hoe goed is de waterkwaliteit waar je woont? 8 Waar komt je leidingwater vandaan? 8 Hoeveel water verbruiken we? 10 Respect voor water: het steentje dat JIJ kunt bijdragen 12 Afvalwater 14 Waar gaat je afvalwater heen? 14 Niet alle uitwerpselen zijn verontreinigend 14 Chemische stoffen in afvalwater 14 Waterzuivering in Europa 14 Wat doet een zuiveringsstation? 16 Het zuiveringsproces van dichtbij bekeken 16 Het regenprobleem 17 De kringloop sluiten: water recyclen 18 Volgende halte: rivieren en de zee 18 Hoe zit het met afvalwaterzuivering waar jij woont? 18 Op naar het strand! 20 De zwemwaterkwaliteit verbetert 20 Waarop wordt getest? 23 Zoek je favoriete zwemplek op 23 Stranden met een Blauwe Vlag 23 Zwerfvuil op zee 24 Wat de EU doet 26 Bescherming van drinkwaterbronnen 26 Betere afvalwaterzuivering 26 Toezicht op de zwemwaterkwaliteit 27 Reiniging van de zeeën en de oceanen 27 Referenties 28 Extra leesvoer 28 Foto’s 28 Afbeeldingen 28 4 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Water: een schaars goed Beeld je in dat je je aan het klaarmaken bent om naar een feestje te gaan. Wanneer je de kraan opendraait, komt er bruin water uit de douche. Daarmee kun je je haar toch niet wassen! Je loopt naar de wasmachine om je jeans in de droger te stoppen, maar je broek lijkt vuiler dan voor je ze had gewassen. Wat kun je dan nog aantrekken? Je vriend belt je op met het nieuws dat het feestje niet doorgaat. Hij voelt zich niet lekker meer nadat hij gisteren in zee was gaan zwemmen. Dat is balen. Misnoegd ga je naar de keuken om koffie te zetten. Er komen enkele druppels uit de kraan en daarna niets meer. Kan deze dag nog slechter worden? We hebben water nodig voor nagenoeg alles wat we doen. Het is voor ons vanzelfsprekend dat we kunnen drinken, wassen en zwemmen wanneer we maar willen, dat het water schoon en veilig is en dat het vuile water van onze toiletten, douches en gootstenen wordt afgevoerd naar waar we het niet hoeven te zien of te ruiken, noch erin hoeven te zwemmen. Deze onmiddellijke beschikbaarheid van schoon water en sanitaire voorzieningen hee evenwel haar prijs. Het water uit onze kranen moet van een aanzienlijke waterreserve komen en gefilterd en gezuiverd naar onze huizen worden gepompt. Dat water moet worden getest om zeker te zijn dat het veilig is voor consumptie. Vuil water moet worden afgevoerd langs een rioolnetwerk en worden gezuiverd. Ziekteverwekkende bacteriën en door de mens geproduceerde verontreinigende stoffen moeten eruit worden verwijderd voordat het in de rivieren en de zee kan worden geloosd. We moeten nu meer dan ooit zorg dragen voor ons water. We leven weliswaar op een planeet die grotendeels bedekt is met water, maar het zoete water dat we in ons dagelijks leven nodig hebben, vertegenwoordigt slechts 2,5 % van al het water op aarde. Het grootste deel van dat zoete water is onbruikbaar en zit opgeslagen in ijskappen, gletsjers, sneeuw en Stuwmeer Cap-de-Long (Frankrijk). waterdamp in de atmosfeer. Het is zelfs zo dat slechts 1 % van al het water zoet en toegankelijk is. Het leeuwendeel ervan bevindt zich in de bodem en in gesteentelagen onder de grond. Slechts een fractie stroomt over het aardoppervlak, in meren, rivieren en beken. De bevoorrading met schoon zoet water is misschien geen probleem als je eenzaam en alleen op een berg woont naast een riviertje dat niet door andere mensen, dieren of overige verontreinigingsbronnen wordt bezoedeld. Maar de meesten van ons wonen niet op zo’n berg. Wij wonen in steden en dorpen waar iedereen elke dag een douche wil nemen, De studie van water De wetenschap die de beweging, de verdeling en de kwaliteit van water bestudeert, wordt „hydrologie” genoemd (van het Griekse woord voor water, „hudor”). Deze zeer oude discipline bestaat al minstens 6 000 jaar en hee grote beschavingen doorheen de geschiedenis geholpen om akkers te bevloeien en overstromingen te voorkomen, waardoor zij in staat waren de bevolking van voedsel te voorzien en haar te beschermen. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Drinken we nog steeds hetzelfde water als de dinosauriërs? Het water van de oceanen verdampt, vormt wolken, valt als regen (of sneeuw) uit de lucht en keert langs rivieren terug naar de oceaan. Water blij het langst op dezelfde plaats diep in de oceaan en de bodem, waar het tot wel 10 000 jaar lang opgesloten kan blijven. Water wordt echter ook chemisch afgebroken door fotosynthese (planten vormen koolstofdioxide en water om tot suikers en zuurstof) en teruggewonnen door ademhaling (eigenlijk het omgekeerde van fotosynthese, waarbij energie en CO2 worden geproduceerd). We kunnen berekenen hoeveel water overblij uit het tijdperk van de dinosauriërs aan de hand van de totale hoeveelheid water op onze planeet en de hoeveelheid water die jaarlijks voor fotosynthese wordt gebruikt. Daaruit kunnen we besluiten dat het zo’n 100 miljoen jaar duurt eer het grootste deel van het water chemisch wordt afgebroken. Dinosauriërs leefden 65 miljoen jaar geleden. Een deel van het water dat wij drinken, is dus hetzelfde als toen, maar meer dan de hel ervan is anders. zijn huis en auto schoon wil houden en zijn tuin of planten wil sproeien. In onze vrije tijd zakken we graag af naar meren en stranden om ons te ontspannen en te zwemmen, niet om pootje te baden tussen afval en menselijke uitwerpselen. Het is dan ook van het grootste belang zorgvuldig met water om te springen. Gezien de groei van de wereldbevolking, het steeds grotere aantal mensen dat naar de stad trekt, verstoorde weerpatronen als gevolg van de klimaatverandering, de schaarste van zoet water en het prijskaartje van de zuivering van water vóór en na het gebruik ervan, is waterkwaliteit een brandend actueel thema. Terwijl wetenschappers onderzoeken hoe zij er ondanks deze uitdagingen voor kunnen zorgen dat water uit onze kranen blij stromen en dat de zeeën schoon blijven, kan ieder van ons zijn steentje bijdragen en zorgvuldig met water omspringen. Lees verder om meer te weten te komen over de lange reis die het water dat wij in ons dagelijks leven gebruiken, aflegt: hoe het tot in onze huizen komt en hoe het wordt afgevoerd langs riolen en zuiveringsstations naar rivieren en de zee, waar we er opnieuw van kunnen genieten. Ondergronds drinkwaterreservoir. 5 6 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Drinkwater Leidingwater: essentieel voor onze gezondheid Stel je voor dat je uren zou moeten lopen naar een bron of in de rij moet staan aan een standpijp voor het water dat jij en de rest van je gezin nodig hebben om te drinken, te koken en te wassen. Het zou misschien wel goed zijn voor je conditie, maar je zou niet veel tijd of energie meer overhouden voor andere activiteiten. Of het zou kunnen dat je al je water moet koken voordat je het veilig kunt gebruiken. Dat is wereldwijd de dagelijkse realiteit voor ongeveer één miljard mensen die geen toegang hebben tot gezuiverd drinkwater of sanitaire voorzieningen. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is het gebruik van vuil water om te baden, te wassen, te drinken en te koken wereldwijd de oorzaak van 10 % van alle ziekten. Vooral jonge kinderen lopen gevaar: buikloop door het drinken van besmet water eist jaarlijks naar schatting 1,8 miljoen mensenlevens. Deze verborgen schat wordt echter bedreigd. In vele landen wordt water sneller verbruikt dan het wordt aangevuld. De mens gebruikt dus met andere woorden meer water dan de natuur ons kan leveren. Op termijn zal dit voor problemen zorgen. Deze beginnen trouwens nu al voelbaar te worden: de hel van de Europese moeraslanden, die een buffer vormen tegen overstromingen en water zuiveren, wordt bedreigd door overmatige onttrekking van grondwater. Tegelijkertijd leidt de grotere vraag als gevolg van de snelle groei van het toerisme in bepaalde gebieden tot woestijnvorming en zoutindringing (zeewater dat zoetwatergebieden langs de kust binnendringt). Zowat de hel van de Europese bevolking woont in landen waar de waterreserves onder druk staan, en in 33 Europese stroomgebieden is er sprake van waterschaarste1. Een vaste ondergrond of een spons? We boffen maar in Europa. De installatie van sanitaire voorzieningen — het veilig verwijderen van menselijke uitwerpselen en afvalwater en de aanvoer van schoon water naar onze huizen — hee de volksgezondheid fors verbeterd, via water overgebrachte ziekten als cholera, tyfus en dysenterie uitgeroeid en de levensverwachting doen stijgen. Een verborgen schat Het leidingwater van drie kwart van de Europeanen is grondwater, water dat zich in de bodem bevindt in aarde en gesteenten, met inbegrip van grote met water gevulde holten, de zogenoemde aquifers of grondwaterlagen. Grondwater is ook de voornaamste bron van oppervlaktewater. Het borrelt op in bronnen en draslanden, en voorziet rivieren het jaar rond van meer dan 50 % van hun debiet. Het opgebruiken van de waterreserves is slechts één aspect van het probleem. Er is ook nog de bedreiging die voor de kwaliteit van het grondwater uitgaat van door de mens veroorzaakte verontreiniging afkomstig van landbouw, industrie, lekkende rioleringen en septische putten. We zijn ons meer dan ooit bewust van de problematiek en beschermen de kwaliteit van het grondwater al beter dan vroeger, maar we zouden allemaal meer kunnen doen om verontreiniging te voorkomen. De bodem onder onze voeten lijkt misschien vrij stevig wanneer we erop lopen, maar net zoals een spons absorbeert hij alles wat we eroverheen storten, gaande van zware metalen in oude accu’s tot allerhande soorten schadelijke stoffen in plastic, meststoffen en schoonmaakproducten, die de voor ons zo belangrijke waterreserves verontreinigen. Aangezien water zich onder het aardoppervlak slechts zeer langzaam verplaatst, kan het tientallen jaren duren vooraleer verontreiniging de diepgelegen grondwaterlagen bereikt. Veel voorkomende waterverontreinigende stoffen Ziekteverwekkers: ziekteverwekkende bacteriën, virussen en andere ziektekiemen in ongezuiverd rioolwater en dierlijk afval van landbouwbedrijven Chemische stoffen: organische stoffen (detergenten, vet, smeer- en oplosmiddelen, herbiciden, aardolieproducten en chemische producten voor persoonlijke verzorgingsproducten en cosmetica) en anorganische stoffen (industriële lozingen en bijproducten, nitraat- en fosfaathoudende meststoffen, zware metalen en slib) Grote voorwerpen: in het water zichtbare rommel en brokstukken 1 2 3 A Meer of reservoir. Pomphuis. Eerste filtratie: filters verwijderen vissen, bladeren en afval. 10 Drinkwater stroomt door de leidingen naar huizen en bedrijven. 4 Coagulatie: er worden speciale chemische verbindingen toegevoegd om vuil en andere deeltjes te verwijderen. 9 Watertoren: het schone water wordt opgeslagen in een gesloten reservoir. 5 Bezinking: modder, bacteriën en andere deeltjes kleven aan de chemische verbindingen en zinken naar de bodem, terwijl het water naar een filter loopt. 8 7 Ontsmetting: de overblijvende ziektekiemen worden gedood met chloor. 6 Tweede filtratie: het water sijpelt door lagen zand, kiezels en eventueel steenkool, waarbij kleine deeltjes als algen, bacteriën en bepaalde chemische stoffen worden verwijderd. Beluchting: er wordt lucht door het water gepompt, waardoor gassen vrijkomen en onaangename geuren en smaken verdwijnen. 8 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Hoe goed is de waterkwaliteit waar je woont? Het Europees Milieuagentschap publiceert interactieve kaarten van de waterkwaliteit in elk EU-land. Deze bevatten testresultaten van grondwater, rivieren, meren en kustwateren, met voor elk land de concentratie van veel voorkomende verontreinigende stoffen als nitrieten, nitraten en ammonium, en de plaats waar de stalen werden genomen. Zie http://www.eea.europa.eu/themes/water/interactive Waar komt je leidingwater vandaan? Leidingwater is doorgaans smaak-, kleur- en geurloos. Heb je je ooit al afgevraagd hoe dat komt? Het lijkt misschien eenvoudig, maar het kost aardig wat moeite om water van een dergelijke kwaliteit te bekomen. Achter leidingwater gaat een complex systeem van wateropvang, opslag, zuivering en distributie schuil (zie afbeelding A). Watermaatschappijen moeten erop toezien dat drinkwater veilig is. Zij verstrekken actuele informatie over de waterkwaliteit, die doorgaans te vinden is op de waterrekening en de websites van de watermaatschappijen. Zij vragen geld om de kosten voor het leveren van een uitstekend product te dekken. Waterverspilling kost eveneens geld. Zou jij zuiniger kunnen omspringen met water? Wat zou jij in je waterverbruik kunnen veranderen? Watertoren voor de opslag van schoon drinkwater. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Flessenwater versus leidingwater Europeanen kopen meer flessenwater dan ooit tevoren, hoewel leidingwater dankzij strenge controles in de meeste gevallen perfect drinkbaar is. Voor flessenwater daarentegen gelden heel wat minder strenge regels, en het wordt ook aan minder controles onderworpen dan leidingwater. Bovendien is het niet aangetoond dat het gezonder zou zijn. Natuurlijk mineraalwater kan bijvoorbeeld meer mineralen bevatten dan aanbevolen is voor bepaalde bevolkingsgroepen, zoals baby’s en zeer jonge kinderen. Voorts maken wetenschappers zich ook zorgen over de voor plastic flessen gebruikte chemische stoffen. Flessenwater hee ook een aanzienlijke impact op het milieu. De productie en het verwijderen van de verpakking — in 80 % van de gevallen betre het niet-navulbare flessen voor eenmalig gebruik2 — vereisen een grote hoeveelheid grondstoffen en energie. Plastic flessen die niet naar recyclingbedrijven worden gebracht, eindigen als plastic afval, dat in sommige gevallen meerdere generaties nodig hee om te worden afgebroken. Ten slotte is er ook de impact van het vervoer van flessenwater. Eerst wordt het vervoerd van de bron naar verkooppunten en vervolgens nemen klanten het mee naar huis. De negatieve gevolgen van deze verplaatsingen zijn onder meer geluidshinder, filevorming en de emissie van CO2 en andere uitlaatgassen. Desondanks kocht de gemiddelde Europeaan in 2009 105 liter flessenwater. In Zuid-Europa ligt dat cijfer nog veel hoger: Italianen drinken zo’n 200 liter per jaar per persoon. Finnen kopen het minste flessenwater, namelijk 16 liter per persoon per jaar. Drinken jij en de rest van je gezin flessenwater? Smaak jij het verschil? Neem de proef op de som en organiseer een blinde proeverij met vrienden. Waarom drink je geen leidingwater in plaats van flessenwater? Leidingwater wordt beter gecontroleerd en is onderworpen aan strengere voorschrien dan alle andere soorten water, en wordt ook nog eens bij je thuis afgeleverd. Ben je onderweg en heb je dorst? Dan hoef je niet noodzakelijk plastic waterflessen te kopen. Zorg ervoor dat je steeds een stalen waterfles bij je hebt, die je kunt uitspoelen en met leidingwater bijvullen. 9 10 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Land Verbruik Gemiddeld verlies door lekkage liter / persoon / dag % Polen 102 15 Portugal 107 40 Litouwen 116 25 Slowakije 128 32 Malta 130 15 Bulgarije 139 54 Hongarije 152 18 Tsjechische Republiek 152 20 België (Brussel en Vlaanderen) 153 6 België (Wallonië) 153 23 Duitsland 155 9 Nederland 184 5 Denemarken 191 7 Roemenië 194 32 Frankrijk 196 23 Oostenrijk 214 11 Luxemburg 221 30 Finland 231 17 Griekenland 239 35 Engeland en Wales 241 23 Schotland 241 32 Italië 267 29 Spanje 283 9 Zweden 302 18 Cyprus 310 18 Ierland 317 27 Totaal/gemiddelde 202 21 Bron: ENDWARE en EUREAU, Overview on Water and Wastewater in Europe 2008⁴. Hoeveel water verbruiken we? Naargelang het land verbruiken Europeanen dagelijks gemiddeld 100 tot 320 liter water voor huishoudelijke doeleinden³. (Het waterverbruik van huishoudens vertegenwoordigt ongeveer 15 % van het totale waterverbruik in Europa. Dat is minder dan de hel van het verbruik van de landbouw, die goed is voor een derde.) Gemiddeld wordt slechts 3 % van het leidingwater gedronken. Het leeuwendeel wordt gebruikt om toiletten door te spoelen, te wassen en tuinen te sproeien. Hoeveel water verbruik jij? Eén douche: 35-75 liter Eén bad: 80 liter Toilet één keer doorspoelen: 8 liter Wasmachine: 65 liter Vaatwasser: 25 liter Auto wassen met tuinslang: 400-480 liter Auto wassen met emmer (4 emmers): 32 liter In het algemeen⁵ verbruiken huishoudens minder water dan een paar jaar geleden, dankzij de invoering van een prijsstellingsbeleid in de meeste landen (we betalen wat we verbruiken), de bewustmaking van het publiek, en meer energie-efficiënte huishoudapparaten, zoals wasmachines en vaatwassers. Het waterverbruik ligt boven het Europese gemiddelde in landen waar water gratis is en in landen waar het waterleidingnet door lekkage grote hoeveelheden water verliest. Voorschrien voor de waterleiding in woningen zijn bedoeld om de volksgezondheid te beschermen, en een verstandig en efficiënt gebruik van water te bevorderen. Er moet met name voor worden gezorgd dat drinkwater niet in contact komt met afvalwater of andere bronnen van verontreiniging (zie afbeelding B). Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren 11 B Drinkwater Afvalwater 12 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Respect voor water: het steentje dat JIJ kunt bijdragen Tips voor waterverbruik Neem een douche in plaats van een bad. Om een gemiddelde badkuip te vullen, heb je heel wat meer water nodig dan voor een korte douche. Blijf jij langer onder de douche dan de duur van je favoriete nummer? Met een korte douche verbruik je minder water. De kraan laten openstaan, is pure waterverspilling. Draai de kraan dan ook dicht terwijl je je tanden poetst. Mannen, dat geldt ook voor het scheren! Is je toilet slimmer dan je denkt? Met de waterbesparingsknop op spoelbakken met twee knoppen verbruik je 70 % minder water dan met een normale doorspoelbeurt. Ee toilet is geen „natte vuilnisbak”: geneesmiddelen breng Een je terug naar de apotheek, en maandverband, doekjes en wattenstaaes horen thuis in de vuilnisbak! w G nooit ongewenste huishoudchemicaliën in de gootsteen of Giet oop de grond. Breng deze naar een afvalinzamelingscentrum in dde buurt. Is je water te heet? Moet je telkens weer koud water toevoegen? Verlaag dan de temperatuur en bespaar niet alleen water, maar ook energie. Koop milieuvriendelijke (biologisch afbreekbare) shampoo en gebruik indien mogelijk ecologische huishoudproducten. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Haal meer uit een wasbeurt! Zet de wasmachine en de vaatwasser pas aan wanneer ze helemaal gevuldd zijn en was alles in één keer (niet in twee keer). Zouden je kleren het erg vinden dat je ze opnieuw w draagt? Truien en broeken kun je gemakkelijk twee keer dragen en gaan ook langer mee indien je ze minder vaak wast. Kies voor zuinige programma’s op wasmachines en vaatwassers, en beperk de hoeveelheid detergent tot een minimum. Hou je evenveel van water als van je handdoek? Gebruik je handdoek meer dan eens. Je bent immers schoon wanneer je je afdroogt naa een douche! Maak het beste van regenachtige dagen: vang regenwater genwater op in emmers of een regenton, en gebruik dat om planten water te geven ven of je auto te wassen. Daarvoor kun je ook grijs water gebruiken. Ga voor biologisch. Biologisch voedsel is beter voor or de waterkwaliteit, aangezien het niet behandeld wordt met herbiciden en en pesticiden. Je groene vingers kunnen de planeet uitputten: recycle ecycle je groenteafval en geef je planten zelfgemaakte compost. mpost. Je zult nooit nog chemische meststoffen hoeven te kopen. Word een strijder voor schoon water. Werk mee aan plaatselijke schoonmaakacties voor stranden en help anderen voor te lichten over hoe zij de waterreserves kunnen beschermen. Word lid van Generation Awake (http://www.generationawake.eu/) of raadpleeg onze Facebook-pagina op http://www.facebook.com/GenerationAwake voor meer informatie en om kennis te maken met Water Maniac Walter. Jouw keuzen maken een wereld van verschil. 13 14 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Afvalwater Waar gaat je afvalwater heen? Niet alle uitwerpselen zijn verontreinigend Al het vuile water dat we langs onze toiletten, gootstenen en afvoerputten laten wegstromen, en dat lang niet altijd even vuil is, moet ergens heen, nietwaar? Het vloeit niet rechtstreeks naar de dichtstbijzijnde beek, rivier of zee. Althans, dat hopen we! Rivieren en zeeën zijn van nature uit in staat om een beperkte hoeveelheid organisch afval (uitwerpselen en voedselresten) op te ruimen, aangezien dit biologisch afbreekbaar is en kan worden verwerkt door bacteriën en micro-organismen. De problemen beginnen wanneer er meer organisch afval is dan de natuur aankan, wat nadelige gevolgen kan hebben voor de volksgezondheid. En dat is het geval in onze moderne samenleving. Velen van ons wonen in dichtbevolkte gebieden met een beperkte toegang tot zoetwatervoorraden, waardoor waterzuivering een noodzaak is geworden. Welkom in de fascinerende, maar weinig bekende wereld van afvalwater, die begint bij onze afvoer en de riolering, en eindigt in die licht onwelriekende plek aan de rand van het dorp: het waterzuiveringsstation. Deze mysterieuze installaties werken alle dagen van de week de klok rond en verwijderen schadelijke bestanddelen uit afvalwater met een reeks geavanceerde procedés. Nadat het water is gezuiverd, kan het in het milieu worden vrijgelaten, zonder het gevaar dat ziekten worden verspreid of planten en dieren worden gedood. Chemische stoffen in afvalwater Het verwerken van organisch afval is vrij eenvoudig. We moeten er alleen voor zorgen dat goede bacteriën het afbreken. Heel wat afvalwater bevat echter verontreinigende stoffen die veel gebruikt worden in onze moderne samenleving, en die in de riolen worden geloosd door industriële bedrijven en huishoudens. Zo worden in monsters van drinkwater vaak sporen aangetroffen van geneesmiddelen als antibiotica en ibuprofen, wat steeds meer aanleiding gee tot bezorgdheid over het langetermijneffect daarvan op de gezondheid van mens en dier. En dan hebben we het nog niet over de mogelijke ontwikkeling van „superbacteriën” die resistent zijn tegen antibiotica. Zware metalen zijn dan weer niet biologisch afbreekbaar en stapelen zich op op de bodem van rivieren, alsook in planten, insecten en vissen. Zij kunnen giig worden voor zowel mens als dier. Ideaal zou zijn dat verontreinigende stoffen van de industrie niet in de riolering terechtkomen, en dat wij thuis op een verantwoorde wijze omspringen met geneesmiddelen en huishoud- en tuinproducten, teneinde de hoeveelheid chemische stoffen die we langs de afvoer laten wegstromen en in de bodem laten doordringen, te beperken. Het alternatief, zuivering aan het einde van de keten, waarbij deze stoffen uit het afvalwater worden verwijderd, is duurder en niet altijd doeltreffend. Waterzuivering in Europa Loospijpen van een riool. Waar dat technisch en economisch mogelijk is, zijn woningen in Europa aangesloten op een rioolstelsel dat verbonden is met een afvalwaterzuiveringsstation (zie afbeelding C). In gebieden zonder Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren 15 C Gezuiverd water Afvalwater 16 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren gemeentelijke afvoersystemen en waterzuivering wordt afvalwater ofwel opgevangen in een septische put voordat het naar een afvalwaterzuiveringsstation wordt gebracht, of stroomt het naar een afzonderlijk systeem dat het afvalwater ter plaatse zuivert voordat het in een rivier wordt geloosd of via de bodem in het grondwater terechtkomt. Gespecialiseerde bedrijven halen het resterende slib op om het op een veilige manier te verwijderen. Wat doet een zuiveringsstation? Afvalwaterzuiveringsstations onderwerpen afvalwater aan een heuse transformatie. Een reeks zuiveringsprocedés scheidt vast van vloeibaar afval en verwijdert schadelijke verontreinigende stoffen, zodat het resulterende water schoon genoeg is om in de natuur te worden geloosd. De procedés leveren dus twee producten op: vloeibaar afvalwater (gezuiverd afvalwater) en vast afval (gezuiverd slib), die veilig in het milieu kunnen worden vrijgelaten. In Europa wordt gezuiverd afvalwater vooral in rivieren of de zee geloosd. Gezuiverd slib kan worden verwijderd (vaak door verbranding) of hergebruikt, bijvoorbeeld als meststof in de landbouw. Het zuiveringsproces van dichtbij bekeken Voorbehandeling. In een eerste fase van deze tweeledige stap in het zuiveringsproces wordt alles wat de riolering aanbrengt (zie afbeelding D, (1)) door een filter gepompt (2) om vast afval, zoals boomtakken, plastic, lappen, stenen en glasscherven, die de pompen en skimmers zouden kunnen verstoppen, te verwijderen. Het opgevangen afval wordt afgevoerd naar vuilnisbelten of verbrand. In de tweede fase (3) krijgt gruis en zand de kans om te bezinken in kanalen, waarna het wordt gewassen en hergebruikt, bijvoorbeeld voor de aanleg van wegen. Primaire behandeling: bezinking. Vloeibaar en vast materiaal worden van elkaar gescheiden in een klaringsreservoir (4). Het slib bezinkt, terwijl vet en smeermiddelen naar het oppervlak drijven. Het slib wordt ter behandeling verwijderd, terwijl het vet en de smeermiddelen worden afgeroomd. De overblijvende vloeistof ondergaat vervolgens een secundaire zuivering. Secundaire behandeling: biologische zuivering. In dit stadium (5) verwijderen in water levende micro-organismen — bacteriën en protozoa — organisch materiaal uit menselijke uitwerpselen, voedselresten, zeep en detergenten. Deze minuscule organismen ruimen de afvaldeeltjes op en zuiveren het water. Tertiaire behandeling. In dit laatste stadium van het zuiveringsproces wordt de afvalwaterkwaliteit verder verbeterd. Er kunnen verschillende methoden worden toegepast, afhankelijk van de verontreinigende stoffen die moeten worden verwijderd (bijvoorbeeld de voedingsstoffen stikstof en fosfor). Het water kan ook op chemische of fysieke wijze worden ontsmet (met bezinkbassins (6) of microfiltratie). Onweersbekkens. Bij zwaar onweer kan een deel van het rioolwater worden afgeleid naar afzonderlijke onweersbekkens of -reservoirs (7), waar het wordt opgeslagen tot het station het extra watervolume kan verwerken. In extreme gevallen kunnen deze bekkens overstromen, waardoor ongezuiverd of slechts mechanisch behandeld afvalwater rechtstreeks in de waterlopen terechtkomt. Verwijdering. Het gezuiverde water wordt via een afvoerkanaal (8) verwijderd naar een waterlichaam (rivier, meer of zee). Slibzuivering. Slib moet worden gezuiverd om er organisch materiaal en ziekteverwekkende micro-organismen uit te verwijderen. Een van de mogelijkheden is het gebruik van een anaerobe gistingstank (10), een gesloten systeem waarin het slib wordt omgeroerd om de productie van biogas (methaan en zuurstof) (12) te stimuleren. Dat biogas wordt vervolgens verbrand (zoals aardgas) om de gistingstank te verwarmen tot de temperatuur die nodig is om het afbraakproces gaande te houden. Slib wordt vóór de gisting soms ingedikt (13) en erna ontwaterd (11) om het vochtgehalte, en bijgevolg de kosten voor de verwijdering of het hergebruik ervan, tot een minimum te beperken. Tank voor anaerobe gisting, afvalwaterzuiveringsstation „Emschermündung” (Duitsland) Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Waterzuiveringsstation. Aan het begin van het zuiveringsproces kunnen chemische stoffen worden toegevoegd (14) om het fosfor als slib te laten bezinken. Aan het einde van het proces kan het gezuiverde slib worden hergebruikt als meststof of compost voor planten. Het bevat namelijk niet alleen essentiële voedingsstoffen (stikstof en fosfor), maar ook organische koolstof, die de bodemstructuur verbetert. In sommige gebieden is slib verontreinigd met zware metalen of andere verontreinigende stoffen, omdat industrieel afval in het rioolnet terechtkomt. Daarom verkiezen vele landen het slib te verbranden, teneinde het risico op de verspreiding van verontreinigende stoffen op akkers en in tuinen te beperken. Het regenprobleem Heel wat oudere rioolsystemen kunnen groter dan gemiddelde hoeveelheden regen maar moeilijk aan. Door de te grote watertoevloed overstromen afvoerputten, waardoor ongezuiverd rioolwater in straten en woningen terechtkomt. In veel gebieden is dit een dringend probleem geworden. Enerzijds zal de klimaatverandering het weer naar verwachting steeds onvoorspelbaarder maken, en anderzijds is een groot deel van het oppervlak van moderne dorpen en steden „verzegeld”; voetpaden, wegen en gebouwen voorkomen dat regenwater doordringt in het gras en de bodem, en zorgen voor een extra belasting van afvoerputten en riolen. Hergebruik van regenwater en grijs water „Grijs water” is water dat gebruikt wordt voor gootstenen, badkuipen, douches en wasmachines, en niet verontreinigd is met afvalwater (zwart water). Huizen kunnen worden voorzien van zuiveringsinstallaties die ervoor zorgen dat dit grijze water opnieuw kan worden gebruikt voor toiletten. Opgevangen regenwater kan worden gebruikt om de tuin te sproeien. Regenwater wordt al heel lang opgevangen en op die manier benut, en in sommige landen worden huizen zelfs standaard met een verzameltank voor regenwater uitgerust. 17 18 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Nieuwere systemen zijn voorzien op zware regenval. Zij leiden het water af naar speciaal daarvoor aangelegde afvoerkanalen of waterlopen die een plotse toevloed van grote hoeveelheden overtollig regenwater kunnen afvoeren. Op afbeelding D is een typisch zuiveringsstation te zien. De kringloop sluiten: water recyclen In droge gebieden met weinig neerslag of in dichtbevolkte gebieden is het beter om het afvalwater meteen na de zuivering te recyclen in plaats van het af te voeren naar een rivier of de zee. In veel gevallen wordt het gerecyclede water gebruikt voor andere doeleinden dan voor drinkwater, bijvoorbeeld om parken te bevloeien of toiletten door te spoelen. Gezien de uitdagingen die waterschaarste en klimaatverandering voor de toekomst inhouden, moet meer onderzoek worden verricht naar waterrecycling in een gesloten kringloop, bijvoorbeeld naar manieren om wateranalyse en -zuivering te verbeteren. Zo zijn de huidige systemen niet in staat om bepaalde ziektekiemen en sporen van chemische stoffen en geneesmiddelen doeltreffend te verwijderen, en dat is nochtans essentieel indien het water opnieuw moet dienen als drinkwater. Volgende halte: rivieren en de zee Europa hee in de afgelopen twintig jaar enorme vooruitgang geboekt op het gebied van afvalwaterzuivering, maar er is nog ruimte voor verbetering. Zo moeten we er eerst en vooral voor zorgen dat schadelijke producten niet in ons afvalwater terechtkomen, meer geavanceerde zuiveringsmethoden ontwikkelen en de kosten zo laag mogelijk houden. Afvalwater stroomt door beken en rivieren en belandt uiteindelijk in zee, waar alle verontreinigende stoffen die tijdens het zuiveringsproces niet zijn verwijderd boven op de bestaande verontreiniging van het mariene milieu komen. Het betre onder meer pesticiden en meststoffen die van het land zijn weggespoeld, alsook industriële lozingen en zwerfvuil, vooral plastic. Aangezien veel van deze stoffen jaren nodig hebben om te worden afgebroken (de afbraak van een plastic fles duurt bijvoorbeeld meerdere honderden jaren), vormen zij op lange termijn een reële bedreiging voor de gezondheid van onze oceanen, en uiteindelijk dus voor de bron van al ons water. Alhoewel we ons water putten uit zoetwaterbronnen, keert het na verloop van tijd terug naar de oceaan door het verloop van de watercyclus die het leven op aarde in stand houdt. Het grootste deel van de waterreserves op aarde (97,2 %) bevindt zich in de oceanen, en hoewel ontzilting van oceaanwater mogelijk is, is dat een dure en energieverslindende aangelegenheid. Hoe zit het met afvalwaterzuivering waar jij woont? De interactieve kaarten van het Europees Milieuagentschap bevatten gegevens over afvalwaterzuivering in heel Europa. Ontdek in welke mate afvalwater in jouw land en stad wordt gezuiverd op http://www.eea.europa.eu/highlights/themes/water/ interactive/ Gerecyclede urine voor astronauten Astronauten aan boord van het internationaal ruimtestation ISS kunnen gerecyclede urine drinken dankzij een hoogtechnologische waterzuiveringsinstallatie die in 2009 werd geïnstalleerd. Daardoor kunnen zij langer in het ruimtestation verblijven en hoefden ruimteveren niet meer zo veel water aan te voeren. D 1 2 14 3 4 5 7 6 8 1 Aanvoerkanaal 2 Filtergebouw 3 Zandvang 4 Klaringsreservoir 5 Biologische zuivering 6 Bezinkbassins 7 Onweersbekkens 8 Afvoerkanaal 9 Operatiecentrum 10 Slibgistingstanks 9 11 Slibontwateringsgebouw 13 12 11 12 Gastanks 13 Slibindikker 14 Fosfaatbezinking 10 Afvalwaterzuiveringsstation Duisburg-Kaßlerfeld (Duitsland). 20 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Op naar het strand! Pootje baden in zee en in rivieren en meren is een van onze favoriete bezigheden. Jaarlijks trekken miljoenen Europeanen naar stranden om te zwemmen en zich met vrienden en familie te ontspannen. Hoe kunnen we echter de foto’s uit vakantiebrochures van schone stranden en glimlachende gezinnen die in zee spelen, rijmen met wat we weten over de verontreiniging van de zee? De industrie, de landbouw, de visserij, het toerisme, vrijetijdsactiviteiten (zoals varen) en dichtbevolkte kustgebieden lozen afval in zee dat een ernstige bedreiging kan vormen voor het mariene milieu en eventueel zelfs voor zwemmers. Baden in vuil water kan leiden tot spijsverteringsproblemen, longinfecties en huidaandoeningen. Zwerfvuil is een ander — groeiend — probleem. Overal op stranden vind je sigarettenpeuken, plastic zakken en schroefdoppen. Sommige mensen beschouwen een toilet ook als een natte vuilnisbak en gooien er hun wattenstaaes, sigarettenpeuken, maandverband, babydoekjes en zelfs luiers in. Dergelijk zwerfvuil kan niet alleen de leidingen verstoppen, maar vervuilt ook het milieu, aangezien het eventueel ook op stranden kan terechtkomen. Het doorspoelen van rommel in een toilet is in wezen niet beter dan het gooien van afval op de openbare weg. Afvalwaterzuiveringsstations moeten uiteraard de verontreinigende stoffen en het zwerfvuil grotendeels kunnen verwijderen (al zou dat gemakkelijker zijn zonder troep die de filters verstopt), maar zelfs dan komt nog altijd een deel rechtstreeks in beken en rivieren terecht wanneer onweersbekkens overlopen en het zuiveringsstation volledig wordt omzeild. Een goede vuistregel (we maken wel een uitzondering voor toiletpapier): als het niet door je lichaam gaat, gooi het dan niet in een toilet. De zwemwaterkwaliteit verbetert Het is gelukkig niet allemaal kommer en kwel. Er is namelijk goed nieuws voor wie graag een duik in zee neemt: de zwemwaterkwaliteit is in Europa gestaag verbeterd sinds de jaren zeventig, toen werd begonnen met kwaliteitscontroles en tests. Er is veel vooruitgang geboekt na 1990, in ruime mate dankzij de betere zuivering van afvalwater. Voor die tijd werden grote hoeveelheden ongezuiverd of slechts gedeeltelijk gezuiverd rioolwater systematisch in de Europese wateren geloosd. Mensen willen geen sigarettenpeuken op het strand! Ter attentie van rokers: het strand is geen gigantische asbak Sigarettenpeuken zijn het meest voorkomende zwerfvuil. Jaarlijks worden er wereldwijd meer dan 4,5 biljoen in de natuur gegooid, terwijl ze tot wel 25 jaar nodig hebben om te worden afgebroken. De filters worden namelijk vervaardigd van een soort plastic en bevatten een giig residu van alle chemische stoffen die aanwezig zijn in sigaretten, waaronder arsenicum, lood, benzeen en formaldehyde. Deze peuken met chemische stoffen komen terecht in de waterlopen en de zee, waar vogels en zeezoogdieren ze met voedsel verwarren en ze opeten. Rook je? Stop dan een kleine asbak in je zak en gooi je peuken in een vuilnisbak of gooi ze thuis weg. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren 21 E Gezuiverd water / drinkwater Afvalwater 22 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren De EU-landen hebben sinds 2006 nog extra maatregelen genomen om de zwemwaterkwaliteit verder te verbeteren, teneinde de volksgezondheid en het milieu te beschermen. De voorschrien gelden voor alle waterlichamen waarin mag worden gezwommen of waarin veel mensen zwemmen, met inbegrip van meren, rivieren, stranden, bekkens en vijvers. Zij gelden echter niet voor waterlichamen die worden gebruikt voor andere ontspanningsdoeleinden dan zwemmen, zoals surfen en zeilen, noch voor zwembaden. Het is niet omdat je het niet kunt zien, dat het er niet is. Momenteel wordt het zwemwater in de hele EU op 21 000 locaties getest. Twee derde van deze testlocaties bevindt zich aan de kust, de andere aan rivieren en meren. De meeste locaties leveren goede testresultaten op: meer dan negen op de tien gecontroleerde locaties voldeden bij de meest recente controle aan de minimumkwaliteitseisen. Slechts op 1,2 % van de kustlocaties en op 2,8 % van de locaties in het binnenland voldeed het zwemwater niet aan de eisen. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Waarop wordt getest? Het water van de meeste badzones moet minstens vier keer per badseizoen worden getest, de eerste keer nog voor het begin van het seizoen. De watermonsters worden getest op hun concentratie van twee bacteriën: E. coli en intestinale enterokokken. Beide bacteriën komen voor in de darmen van zowel mens als dier, en maken deel uit van een normale gezonde darmflora. Indien zij echter in water aangetroffen worden, betekent het dat het water verontreinigd is met rioolwater of afval afkomstig van veehouderijen. Zwemmen in verontreinigd water is een gezondheidsrisico, vooral wanneer mensen uitwerpselen inslikken. Niet alle E. coli-stammen zijn schadelijk, maar sommige kunnen je maag danig van streek maken. In zeldzame gevallen kan een E. coli-besmetting leiden tot levensbedreigende ziekten. Daarom is de zuivering van afvalwater essentieel (zie afbeelding E) en vermijd je beter te zwemmen op plaatsen die verontreinigd zijn met afval. Dat is ook de reden waarom we onze handen wassen nadat we naar het toilet zijn geweest en voordat we met voedsel beginnen te werken. Zwemwater wordt ook geanalyseerd om na te gaan of er andere verontreinigingsbronnen zijn die de gezondheid van zwemmers kunnen aantasten, zoals blauwalgen (cyanobacteriën), die schadelijk kunnen zijn wanneer ze worden ingeslikt en huiduitslag kunnen veroorzaken, macroalgen en/of marien fytoplankton. Het wordt ook gecontroleerd op zichtbare sporen van verontreiniging en afval. Zoek je favoriete zwemplek op Op het Eye on Earth⁶-platform kun je dankzij de WaterWatch-functie in reële tijd de zwemwaterkwaliteit controleren. De interactieve kaart gee een overzicht van de waterkwaliteit van badzones in 28 Europese landen. Zoom in om de waterkwaliteit in jouw buurt op te zoeken en er opmerkingen over te maken. Interactieve kaarten bevatten meer gedetailleerde informatie over individuele badzones: http://www.eea.europa.eu/themes/water/wise-viewer De Blauwe Vlag werd voor het eerst toegekend in Frankrijk in 1985. Momenteel nemen 41 landen deel aan het programma. In 2010 kregen 3 450 stranden de Blauwe Vlag. Zie http://www.blueflag.org/ Stranden met een Blauwe Vlag De Blauwe Vlag is een bekend keurmerk dat door de ngo Foundation for Environmental Education (FEE) wordt toegekend aan schone stranden en jachthavens. Om in aanmerking te komen, moeten stranden aan strenge normen inzake waterkwaliteit en reinheid voldoen. Er moeten ook passende sanitaire voorzieningen en uitrusting voor noodgevallen aanwezig zijn; er moeten voorschrien gelden voor kampeerders en honden; de stranden moeten veilig kunnen worden betreden, en bezoekers moeten over milieuzaken worden geïnformeerd en voorgelicht. 23 24 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Zwerfvuil op zee Elk jaar belanden miljoenen tonnen zwerfvuil in de oceaan, dat erop blij ronddobberen. Plastic, hout-, metaal-, glas-, rubber-, textiel- en papierafval is voornamelijk afkomstig van menselijke activiteiten, en is het enige soort afval dat de natuur niet kan afbreken (zie afbeelding F). Het afval komt van het land en wordt door de wind of door rivieren meegevoerd van slecht beheerde vuilnisbelten, onweersbekkens en met zwerfvuil bezaaide straten (bijvoorbeeld verpakkingen van fastfood en drankblikjes). Het komt echter ook van de zee: afval van boten en van bepaalde menselijke activiteiten die van invloed zijn op het mariene milieu, zoals diepzeemijnbouw en visserij (bijvoorbeeld overboord gegooid vistuig). Weggegooide visnetten kunnen schildpadden doden. Zwerfvuil op zee is een gevaar voor de gezondheid: medisch en rioolafval verontreinigt het water, terwijl scherpe of gebroken voorwerpen strandgangers kunnen verwonden. Het hee ook economische gevolgen: het schoonmaken van stranden en havens is een dure zaak, en boten en vistuig kunnen beschadigd raken. Bovendien vormt het een bedreiging voor het zeeleven: zeehonden, walvissen en zeeschildpadden raken verstrengeld in touwen met drijvers, plastic ringen van sixpacks en oude visnetten, waardoor zij stikken en/of verdrinken. Zoogdieren, vogels en vissen kunnen plastic zwerfvuil ook verwarren met voedsel, waardoor zij inwendige verwondingen oplopen of hun spijsverteringskanaal verstopt raakt. Vooral plastic is gevaarlijk, aangezien het niet biologisch afbreekbaar is, maar uiteenvalt in alsmaar kleinere deeltjes, en uiteindelijk verwordt tot microscopisch klein „plastic stof”. Aan sommige producten (zoals scrubcrèmes) wordt microplastic toegevoegd. Dat komt in de riolering terecht en belandt uiteindelijk in zee. Bovendien trekt de oliebase in de deeltjes andere in de oceaan drijvende chemische stoffen aan, zoals persistente organische stoffen (pop’s) en pcb’s. De concentratie op deze deeltjes is tot wel een miljoen keer hoger dan de normale concentratie in zeewater, waardoor deze plastic deeltjes minuscule gifpillen worden. De chemische stoffen van ingeslikt plastic die worden geabsorbeerd, kunnen gemakkelijk de voedselketen binnensluipen en dus ook op je bord belanden. In sommige oceanen hebben ringvormige stromingen gigantische eilanden van drijvend zwerfvuil gevormd. Het meest bekende voorbeeld is de zogenoemde kunststofarchipel of plastic soep in het noorden van de Stille Oceaan. Dit eiland van afval is honderden kilometers breed, en bestaat uit grote voorwerpen en een hoge concentratie van minuscule plastic deeltjes. Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar de impact van deze plastic soep, maar wetenschappers maken zich steeds meer zorgen over de potentieel giige effecten op de voedselketen van de chemische stoffen die gebruikt wordt om plastic te vervaardigen, waarvan geweten is dat ze schadelijk zijn voor de mens en die door verontreiniging van de oceanen in ons voedsel terechtkomen. In een recent onderzoek naar een bepaalde vogelsoort in het noorden van de Atlantische Oceaan, de noordse stormvogel, werd in de maag van nagenoeg elke vogel die dood werd gevonden, een aanzienlijke hoeveelheid plastic aangetroffen. Help het zwerfvuil op zee te beperken door plastic zakken meermaals te gebruiken. Gooi afval niet op straat, noch in toiletten of waterlopen, en neem deel aan schoonmaakacties voor stranden: http://www. signuptocleanup.org. Er is altijd nog ruimte om ons afvalbeheer op het land te verbeteren en te vermijden dat ons afval de oceanen bereikt, maar in het algemeen moeten we ons ook meer bewust worden van de gevolgen van onze daden. Als jij evenveel afval zou inslikken als een zeevogel, zou dat in verhouding de grootte hebben van een hamburger! Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren 25 F 26 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Wat de EU doet Bescherming van drinkwaterbronnen Leidingwater is in de EU sinds 1998 geregeld door de drinkwaterrichtlijn, die minimumkwaliteitsnormen bevat die de lidstaten verplichten ervoor te zorgen dat huishoudens toegang hebben tot zuiver en veilig water. Deze normen worden om de vijf jaar herzien, teneinde rekening te houden met nieuwe wetenschappelijke kennis en eventuele wijzigingen in de richtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie. Zodra water wordt geleverd aan meer dan vijig personen, moet het regelmatig getest worden op 48 kenmerken, gaande van kleur, geur en smaak tot de aanwezigheid van metalen als aluminium, cadmium, ijzer en lood, chemische stoffen en potentieel schadelijke bacteriën. Het grootste deel van het drinkwater in Europa voldoet aan deze normen, al kan de kwaliteit van de watervoorziening in kleine gemeenschappen (tot 5 000 personen) beter. Borden die waterwingebieden aangeven in Europa. Betere afvalwaterzuivering Aangezien water ongehinderd over de grenzen heen stroomt, hebben de EU-landen afgesproken om water gezamenlijk te beheren op basis van stroomgebieden, ongeacht de landsgrenzen. Zij hebben 110 stroomgebiedsdistricten⁷ vastgesteld, met inbegrip van zijrivieren, estuaria en grondwater. Landen werken samen en dragen gedeelde verantwoordelijkheid voor de stroomgebieden, waarvoor ze samen met de andere landen waarmee ze de stroomgebieden delen, een beheerplan opstellen. Elk land moet deze plannen vervolgens op zijn eigen grondgebied uitvoeren. Zoals in de kaderrichtlijn water van de EU is vastgesteld, is het de bedoeling ervoor te zorgen dat alle EU-wateren tegen 2015 van goede kwaliteit zijn (met een ruimere deadline voor bijzondere gevallen). Om te voorkomen dat onze gezondheid en het milieu geschaad worden door direct contact met ongezuiverd afvalwater, met name riool- en afvalwater van huishoudens en afvalwater van de industrie, voorziet de richtlijn stedelijk afvalwater van 1991 in maatregelen die de lozing van verontreinigende stoffen in het milieu verminderen. Lokale overheden moeten water van dorpen en steden met 2 000 of meer inwoners opvangen en zuiveren. De zuiveringsstations moeten aan minimumnormen voldoen. De normen zijn strenger wanneer het water kwetsbare ecosystemen of de menselijke gezondheid kan aantasten. De meeste EU-landen hebben intussen het merendeel van de waterzuiveringsinstallaties geplaatst die nodig zijn om aan de eisen van deze richtlijn te voldoen. De „nieuwe” lidstaten krijgen daarvoor tot 2018 de tijd. Landen die de richtlijn niet naleven, kunnen een boete krijgen. Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Toezicht op de zwemwaterkwaliteit Elk jaar publiceert de Europese Commissie gedetailleerde gegevens over de zwemwaterkwaliteit in Europa. In 2011 bevatte het zwemwaterverslag de resultaten van 21 000 testlocaties, die werden meegedeeld door de lidstaten overeenkomstig de Europese zwemwaterrichtlijn. De nationale overheden moeten voorts het publiek vroeg genoeg vóór de aanvang van het badseizoen informeren over de zwemwaterkwaliteit, vooral in gebieden waar zwemmen wordt afgeraden of verboden is. Reiniging van de zeeën en de oceanen De problematiek van het zwerfvuil op zee wordt aangepakt door de Europese kaderrichtlijn mariene strategie van 2008. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat hun zeeën tegen 2020 een „goede milieutoestand” bereiken. De EU-regels helpen schoon zwemwater te garanderen. Uitstekende zwemwaterkwaliteit Uitstekend goed aanvaardbaar slecht 27 28 Zou jij je afvalwater drinken? | Een brochure over water voor jongeren Referenties 1 Brochure: „Water is for life: How the Water Framework Directive helps safeguard Europe’s resources” (november 2010), blz. 8. http://ec.europa.eu/environment/water/pdf/WFD_brochure_en.pdf 2 Website van de Europese Federatie van gebotteld water http://www.efbw.eu/sustainability.php?classement=03 3 „Household consumption and the environment”, verslag van 11/2005 van het Europees Milieuagentschap, blz. 32. http://www.eea.europa.eu/publications/eea_report_2005_11 4 Eindverslag „Financing of investment needed to reach compliance with the DWD and to rehabilitate water distribution networks in the EU” van de Europese Commissie, directoraat-generaal Milieu, ENV.G.1/FRA/2006/0073, september 2011. 5 Verslag „Financing of investment needed to reach compliance with the DWD and to rehabilitate water distribution networks in the EU” 6 Website Eye on Earth: www.eyeonearth.eu 7 http://ec.europa.eu/environment/water/participation/index_en.htm Extra leesvoer Europese Commissie, directoraat-generaal Milieu — Inspanningen van de EU om de waterkwaliteit te beschermen: http://ec.europa.eu/environment/water/index_en.htm Europese Commissie, directoraat-generaal Milieu — Onze oceanen, zeeën en kusten: http://ec.europa.eu/environment/marine/index_en.htm Folder over zwerfvuil op zee (2010) en folder over zwerfvuil in de Middellandse Zee (februari 2012): http://ec.europa.eu/environment/marine/publications/index_en.htm Folder over waterschaarste en droogte (september 2010) http://ec.europa.eu/environment/water/quantity/pdf/brochure.pdf Europees Milieuagentschap — Verslagen en statistieken over de watertoestand in Europa: http://www.eea.europa.eu/themes/water WISE, het Waterinformatiesysteem voor Europa: http://water.europa.eu/ Wereldgezondheidsorganisatie — Water, gezondheid en sanitaire voorzieningen op mondiaal niveau: http://www.who.int/topics/water/en/ Folder over stedelijk afvalwater (2010): http://ec.europa.eu/environment/water/water-urbanwaste/info/pdf/waste_water_nl.pdf Foto’s p. 4, 8, 9, 14, 27 - © Shutterstock p. 17 - © iStockphoto p. 5 - © iStockphoto, Thinkstock p. 16 - © Daniel Ullrich p. 19 - © Fotoarchiv Ruhrverband p. 20 - © Marine Conservation Society/eyeforanimage p. 22 - © Ferdi Rizkiyanto p. 23 - © Christof Mainz p. 24 - © National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), © JA van Franeker IMARES p. 26 - © Waterbedrijf Groningen, © Dr. Eugen Lehle Afbeeldingen door European Service Network (ESN), © Europese Unie Europese Commissie Zou jij je afvalwater drinken? — Een brochure over water voor jongeren Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie 2012 – 28 blz. – 21 x 21 cm ISBN 978-92-79-26328-6 doi:10.2779/15870 De publicatie bestellen (gratis verkrijgbaar zolang de voorraad strekt): Voor één exemplaar: via EU Bookshop, de onlinetoegang tot de publicaties van de Europese Unie: http:// bookshop.europa.eu Voor meerdere exemplaren: via het dichtstbijzijnde nationale contactpunt van het informatienetwerk Europe Direct: http://europa.eu/europedirect/meet_us/index_nl.htm KH-30-11-368-NL-C
