Córdoba - Edurep Delen

Cordoba Mezquita en Alhambra
De algemene probleemstellingen
Specifiek bij deze stof horend
Context: Nabije Oosten, De Orient
Het Nabije Oosten en de veranderende beeldvorming van de Oriënt*; de 'dreigende &
fascinerende', 'bijbelse', 'betoverende', 'sensuele' en 'onbedorven' Oriënt.
De relatie met representatie van de werkelijkheid in de Islamitische cultuur t.o.v. de
westerse kunst.
Tijdvak 12e tot 16de eeuw
Stofbeperking
Granada: het Alhambra en Córdoba, de Mezquita Moskee
Exameneis
De kandidaat moet in staat zijn, voornamelijk vanuit beeld- en tekstfragmenten, aan te
geven:
Hoe de contacten met islamitische culturen tot uitdrukking kwamen in de architectuur van
het Iberisch Schiereiland.
Begrippen Oriënt
Visigoten (germanen, goten)
Hoewel de Visigotische architectuur pas begon te
bloeien in de zevende eeuw, bouwde men
tussen 575 en 600 te Toledo de El Salvadorkerk,
ter nagedachtenis aan het concilie.
De hoefijzerboog, een zich steeds weer herhalend
element in de kerken van die tijd, herinnert ons
duidelijk aan de Visigoten, terwijl de zuilen
versierd zijn met een figuurreliëf.
De Guarrazar-vondsten (in Toledo), die gouden
kronen en edelstenen bevatten, zijn een prachtig
voorbeeld van luxueuze Germaanse
goudsmederij.
Visigotisch kerkje van San Juan de Baños (Palencia),
gebouwd ca. 652
•
Kapiteel in de Visigotische kerk van San Pedro de la Nave in Spanje
Visigoten-Moren-Reconquista
• en in 711 nog namen ze (de Moren) Toledo in. In zeven
jaar was de verovering van het schiereiland voltooid. 'AlAndalus' (van Andalusië) werd een van de middelpunten
van de Arabische beschaving, en het kalifaat van de
Omajjaden te Cordoba bereikte een glorieus hoogtepunt
in de tiende eeuw.
• Maar een christelijk koninkrijkje in het noorden wist zich
te handhaven: Asturië. En het was Asturië dat in 721 in
de slag bij Covadonga, onder leiding van Pelagius, de
Arabieren een eerste nederlaag zou toebrengen. Zo
begon de Reconquista, die nog zeven eeuwen zou
voortduren en in 1492 door de verovering van Granada
werd voltooid.
Moskee van Cordoba
MEZQUITA CORDOBA
dubbele bogen
Nadat de Moren in de achtste eeuw arriveerden in
Córdoba werd de helft van de Visigotische SintVincentkerk gekocht door de aanwezige moslims. Toen
die helft te klein bleek voor de groeiende
moslimbevolking, werd ook de andere helft van de kerk
aangekocht. Het gebouw werd gesloopt en men begon
met de bouw van de Mezquita (moskee). Abd-arrahman I liet daarvoor rond 780 de marmeren zuilen van
nabijgelegen Romeinse villa’s gebruiken. Deze waren
echter te klein om de juiste hoogte behalen. Door een
tweede boog aan te brengen kon dit alsnog bereikt
worden, waaraan de moskee zijn unieke bouw te danken
heeft.
Bogenblad
Koepel van de mihrab
Het Alhambra
Koninklijke stad in miniatuur
Ornamentiek
Paleis van Karel de Vijfde in het Alhambra, start 1527.
Renaissance paleis, veel minder “sprookjesachtig” en
“dwalerig” bedoeld, en wat Karel betreft ZEKER wel voor
de eeuwigheid.
Exterieur paleis Karel V
let op renaissance architectuur!
Façade Paleis Karel V
Duidelijk WEL gericht op centrale as en
façade.
Plattegrond Alhambra
geen façade, geen centrale as
Het dagelijks leven in Granada,
zomerpaleis van sultans
arabesken
Verfijnde honingraatstructuur en
schitterende lichtval
Pendentief (Europese oplossing voor het probleem
van de overgang van koepel naar muur).
In Islamitische architectuur wordt veelal gebruik
gemaakt van nisjes, zie vorige dia.
Mozarabisch
De Spaanse christenen onder Moorse overheersing, ook
wel Mozaraben genoemd, ontwikkelden in de 9de tot de
12de eeuw een eigen kunststijl zowel in de architectuur
als de beeldhouwkunst, de ivoorsnijkunst en de
handschriftversieringen. Deze kunststijl noemt men
mozarabisch.
Gebouwen in mozarabische stijl zijn vooral terug te vinden
in het noorden van Spanje. Daar was de moslimoverheersing minder pertinent aanwezig. Elementen uit
de traditionele volkscultuur werden vermengd met
Moorse vormen en motieven. De hoefijzervormige boog
komt frequent voor.
Tolerantie in plaats van angst?
Het overnemen van elkaars (visigoten, moren,
daarna weer christenen) kan te maken hebben
met BEWONDERING om elkaars vakmanschap
en de TOLERANTIE die de Moren toch ook
toonden tov christenen en joden ter plekke.
Toch bijzonder als je bedenkt dat het tevens de tijd
van de kruistochten is aan de andere kant van
“de Orient” en Europa.
Van archiweb, kenmerken I
De kern van de traditionele islamitische bouwkunst
werd gevormd door de moskee, afgeleid van het woord
'Mesjid': de plaats waar mensen neerknielen voor hun
god. Vrijwel elke moskee heeft zodoende een kleine nis,
de mihrab geheten, die de gebedsrichting (qibla) naar
Mekka aangeeft. Daarnaast behoren de minbar
(preekstoel), de maksaru (omheide ruimte voor de kalief
of diens vertegenwoordiger) en het waterbekken voor
rituele reinigingen tot het interieur van een moskee.
Architectonische kenmerken van de moskee zijn verder de
koepels, minaretten, portalen, spitsbogen, binnenhoven
en weelderige versieringen.
Kenmerken II
De islamitische architectuur volgt uit religieuze traditie
het principe dat antropomorfe afbeeldingen worden
gemeden - afbeeldingen van dieren of mensen zijn niet
toegestaan. Plantmotieven vormen hier een uitzondering
op en vormen samen met geometrische patronen en
Koefische inscripties (een vroeg-Arabisch geschrift), de
meest gebruikte decoratieve elementen in de
islamitische architectuur. In de 8e eeuw werden de
bloemen- en plantendecoraties gestileerd tot door elkaar
gevlochten decoratiemotieven, wat in het westen
'arabesk' genoemd wordt.
De islamitische architectuur putte ook inspiratie uit Griekse,
Romeinse en Byzantijnse bouwwerken, wat is te
herkennen aan het gebruik van zuilen en kapitelen.
Voorbeeld met opbouw
Escher gefascineerd door oneindigheid
in het Alhambra (hij maakte schetsen
en werd geinspireerd)