De internationale scheiding - Financiele Planning Voor Iedereen

Hoofdstuk
De internationale scheiding
In dit hoofdstuk:
dd Juridisch scheidingsproces in geval van internationale aspecten
dd Aandachtspunten ten aanzien van de verdeling van bezittingen en pensioen
dd Alimentatie en ontvoering in internationaal perspectief
I
n dit hoofdstuk lees je bijzondere aandachtspunten waar een scheidend stel mee te maken kan krijgen als er internationale aspecten
meespelen. Er gelden vaak aparte regels voor internationale scheidingen
ten aanzien van het juridische scheidingsproces, het financiële scheidingsproces, het pensioen, de woning, de alimentatie, de omgang en het
gezag ten aanzien van kinderen. Met internationale regels kun je tijdens
een scheiding te maken krijgen in bijvoorbeeld de volgende gevallen:
`` Jij of je partner woont in het buitenland.
`` Je bent getrouwd met een buitenlandse partner.
`` Jullie huwelijk is in het buitenland gesloten.
`` Jullie kinderen wonen in het buitenland.
`` Jullie hebben buitenlandse bezittingen.
`` Een van jullie of allebei bouwen pensioen op in het buitenland.
De volgende vragen verdienen per onderwerp aandacht:
`` Welke rechter is bevoegd om jullie zaak te behandelen?
`` Van welk land is het recht van toepassing?
`` Wat is de waarde van de uitspraken van een buitenlandse rechter?
Internationaal recht
Vroeger bestond er een aparte wet, de Wet Conflictenrecht Echtscheidingen (WCE). Deze is komen te vervallen. Boek 10 van het Burgerlijk Wetboek regelt welk recht van toepassing is op jouw echtscheiding, maar
ook de erkenning. Op het verzoek tot scheiding is Nederlands recht van
2
Scheiden voor Dummies________________________________________
toepassing, tenzij jullie een gezamenlijke vreemde nationaliteit hebben
en voor het recht van dat land kiezen.
De verdragen zijn vaak niet een op een toepasbaar op ongehuwd samenwonenden of op geregistreerde partners. Kies daarom in die situatie
voor begeleiding van deskundigen op het gebied van internationale
scheiding van ongehuwden.
Het juridische scheidingsproces
Twee Nederlanders in het buitenland kunnen een scheiding aanvragen
via een Nederlandse rechter. Als een van de partners een andere dan de
Nederlandse nationaliteit heeft, kan worden gekozen om in het andere
land de echtscheiding aan te vragen. Voor de inwoners van de Europese
Unie gelden wel weer speciale regels. In sommige (islamitische) landen
bijvoorbeeld kan een echtscheiding zoals wij die kennen, niet worden
erkend. Let ook op dat een verzoek tot echtscheiding in Nederland
anders moet worden vormgegeven dan in het buitenland. In Nederland
is er geen termijn verbonden aan het huwelijk voordat je echtscheiding
kunt aanvragen. In veel andere landen is dat wel het geval. Eén of drie
jaar huwelijk komt vaak voor als minimale duur voordat een verzoek tot
echtscheiding in behandeling wordt genomen. Ook de reden van echtscheiding kan belangrijk zijn. In Nederland wordt duurzame ontwrichting
van het huwelijk als enige reden geaccepteerd en al snel aangenomen. In
andere landen zijn er vaak andere criteria voor echtscheiding.
Meestal is af te raden om in twee landen echtscheiding aan te vragen.
Wonen jullie niet in Nederland? Dan is het gebruikelijk dat het verzoek
via een Nederlandse advocaat naar de rechtbank in Den Haag wordt verzonden. Maar hiervan afwijken is wel mogelijk.
De eerste niet altijd de beste
Een vrouw k wam bij een advocaat
en gaf aan te willen scheiden. Ze had
een buitenlandse nationaliteit, maar
woonde in Nederland. Haar echtgenoot
had ook dezelfde buitenlandse nationaliteit en woonde ook in Nederland.
Tijdens het eerste gesprek werd duidelijk dat zowel de Nederlandse als de
buitenlandse rechter bevoegd was om
de echtscheiding te behandelen. De
advocaat had haar er op gewezen dat
er een keuzemogelijkheid was, maar dat
de rechter bij wie als eerste een verzoekschrift werd ingediend, de zaak zou
behandelen. Ze had belang bij indiening
in Nederland. De man had belang bij
indiening in het buitenland. Ze besloot
even te wachten met het starten van de
procedure tot ze een gesprek had gehad
met haar echtgenoot en zijn advocaat.
Dat gesprek liep niet naar wens en na
het gesprek kreeg de advocaat van de
vrouw de opdracht het verzoekschrift
in Nederland in te dienen. Helaas bleek
enkele weken later dat de man een verzoekschrift had ingediend in het buitenland. Hij had het verzoekschrift zonder
overleg of waarschuwing al ingediend
voordat het gesprek had plaatsgevonden. Het gevolg was dat de buitenlandse
rechter de zaak inhoudelijk ging behandelen. De Nederlandse rechter kon de
zaak verder niet behandelen. Hierdoor
viel een erfenis die de man had gekregen van zijn vader uiteindelijk niet in de
verdeling van de boedel. In Nederland
zou die erfenis vrijwel zeker wel in de te
verdelen boedel zijn gevallen.
_____________________________________De internationale scheiding
Scheiden via een advocaat
Kies een deskundige adviseur om de scheiding te laten begeleiden. Er
zijn weinig advocatenkantoren in Nederland die scheidingen als specialisme hebben en dan ook nog eens op internationaal gebied veel knowhow hebben. Ga dus goed na welk kantoor je kiest hiervoor en zoek een
advocaat met specialisatie familie- en personenrecht en internationaal
privaatrecht. Advocaten die lid zijn van de VFAS (Vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators) hebben in hun specialisatieopleiding ook internationale echtscheidingen gehad. Aan de totstandkoming
van onder andere dit hoofdstuk werkte Auke Bakker mee van B& Advocaten. Dat is een voorbeeld van een kantoor met deze specialisatie in huis.
Kijk maar eens op www.echtscheiding-buitenland.nl.
Ben je niet in staat naar Nederland te komen? Dan biedt de variant online
scheiden via een internetadvocaat een goed alternatief. Dat is wel wat
duurder dan de online scheiding zoals eerder in dit boek ter sprake
kwam, maar nog altijd goedkoper en sneller dan naar Nederland komen.
Een gesprek met een advocaat is dan mogelijk per e-mail of skype of iets
dergelijks.
Is de woonplaats van je partner onbekend of in het buitenland? De
advocaat van degene die verweer voert, heeft dan wat langer de tijd om
verweer in te dienen bij de rechtbank. Namelijk binnen drie maanden in
plaats van binnen zes weken nadat het verzoekschrift door hem of haar
is ontvangen.
Het financiële scheidingsproces
Bij het huwelijksvermogen wordt gekeken naar de nationaliteit van partijen en de eerste woonplaats van partijen na de huwelijkssluiting. Ook
kan een verhuizing naar een ander land na tien jaar nog invloed hebben
op het toepasselijke recht op het huwelijksvermogen. Dit kan nogal van
belang zijn, aangezien Nederland als een van de weinige landen een volledige gemeenschap van goederen kent. De meeste andere landen niet.
Let op bezittingen in het buitenland. Welk recht is van toepassing op
die bezittingen? Welke regels gelden daarvoor in dat land? Voor allerlei
soorten bezittingen gelden weer andere regels. Laat dat goed uitzoeken.
Vooral de koopwoning of ander onroerend goed is per land onderhevig
aan afwijkende en snel wijzigende regels.
In Nederland is bijvoorbeeld meestal geen overdrachtsbelasting verschuldigd bij het wijzigen van de eigendomsverhouding bij huwelijk en
bij scheiding. Dergelijke bepalingen kennen veel buitenlandse belastingstelsels ook, zelfs voor ongehuwd samenwonenden. Maar let op bij de
verkoop van een woning, want dan gelden er financieel vaak minder gunstige regels dan in Nederland.
3
4
Scheiden voor Dummies________________________________________
Pensioenen en levensverzekeringen
Voor pensioen geldt dat in Nederland opgebouwd pensioen moet worden
verdeeld zoals in hoofdstuk 15 is beschreven. Dus vluchten naar het buitenland heeft voor wat betreft een pensioenaanspraak geen zin.
Pensioen dat je in Nederland hebt opgebouwd, kun je meenemen als je
emigreert. Dat kan fiscaal een groot voordeel inhouden, denk daarbij
vooral aan de belastingheffing. Maar daar zijn wel voorwaarden aan
verbonden. Wil je pensioen waarop je ex-partner recht heeft, overdragen
naar het buitenland? Dan is de toestemming van je ex-partner vereist.
Je ex-partner is namelijk ook hoofdelijk aansprakelijk voor het voldoen
aan de voorwaarden die zijn verbonden aan emigratie en pensioen. Daarnaast is het voor je partner wellicht moeilijker om het pensioen op te
eisen. Ook daarom wordt je partner om toestemming gevraagd.
Maar wat doen jullie met pensioenen die zijn opgebouwd bij buitenlandse bedrijven in het buitenland? Meestal kennen die landen geen wettelijke verdeling van pensioen, maar laat dat voor de zekerheid nagaan.
Als ze dat niet hebben, dan kun je alsnog proberen het pensioen te verdelen als jullie dat wensen. Besef dan wel dat:
`` jullie daarover zelf afspraken moeten maken;
`` de medewerking van de buitenlandse pensioenuitvoerder noodzakelijk is;
`` de werkgever akkoord moet gaan met de verdeling.
Alimentatie
Bij onder andere de partner met het hoogste inkomen leeft nog wel eens
het misverstand dat buitenlandse huwelijken niet geldig zouden zijn
zolang deze niet worden gemeld in Nederland. Dat scheelt weer alimentatie en spullen verdelen. Het klassieke voorbeeld is een huwelijk dat
wordt gesloten in Las Vegas. Men gaat op vakantie naar las Vegas, regelt
daar een ‘marriage license’ en trouwt vervolgens. Dit huwelijk wordt
bij terugkomst in Nederland niet gemeld bij de gemeente, waardoor in
de GBA blijft staan dat zij ongehuwd zijn. Op het moment dat de relatie
eindigt, komt dan de vraag naar voren of zij gehuwd zijn. Kan de partner
met het hoogste inkomen onder een alimentatieplicht uitkomen door te
stellen dat het huwelijk in Nederland niet rechtsgeldig is? Het antwoord
is in dat geval vrij eenvoudig: is het huwelijk rechtsgeldig gesloten in Las
Vegas, dan is men getrouwd. Dat het huwelijk niet geregistreerd staat bij
de gemeente in Nederland, doet daar niet aan af. Sterker nog, het niet
melden van je huwelijk is zelfs strafbaar. Zelfs als jullie dat onderling zo
hebben afgesproken.
De advocaat van de partner die vanwege de alimentatie of vanwege het
grotere vermogen van de ex-partner opdracht krijgt een verzoekschrift
_____________________________________De internationale scheiding
tot echtscheiding in te dienen, zendt daarbij de buitenlandse huwelijksakte mee. De rechter zal concluderen dat partijen getrouwd zijn. Vervolgens neemt de rechter de beslissingen over eventuele alimentatie en de
verdeling van vermogen. Dat partijen hadden afgesproken hun huwelijk
nooit te laten registreren in Nederland, is dan niets waard.
Het Haags Alimentatieverdrag (HAV) regelt allerlei soorten alimentatie.
Wil een partner alimentatie, dan stelt dit verdrag dat in principe het
recht moet worden toegepast van het land waar de ontvanger van alimentatie woont. Hierop zijn wel uitzonderingen mogelijk.
Ten aanzien van alimentatie is het verder voor de berekening en de
inning van belang onderscheid te maken tussen de gevolgen van een
internationale scheiding.
Het berekenen van alimentatie
Mogelijk val jij of je ex-partner onder een buitenlands belastingstelsel.
Houd daarmee rekening als allerlei berekeningen volgens Nederlandse
regels worden gemaakt, bijvoorbeeld ten aanzien van alimentatie. De
draagkracht en behoefte kunnen dan anders worden berekend.
Het innen van alimentatie
Het innen van alimentatie na een internationale scheiding, veroorzaakt
gemiddeld meer problemen dan bij een scheiding in Nederland. Om die
problemen aan te pakken, zijn er internationaal afspraken gemaakt.
Afspraken rond het innen van kinder- en partneralimentatie in het buitenland zijn bijvoorbeeld vastgelegd in het Verdrag van New York uit
1956. In de landen die zich bij het Verdrag van New York hebben aangesloten, zijn één of meerdere instellingen belast met de uitvoering van het
verdrag. In Nederland is dat het LBIO. Iedereen die in Nederland woont
en problemen heeft bij het innen van alimentatie in een land dat is aangesloten, kan een beroep doen op het verdrag. De aangesloten landen vind
je op de website van het LBIO.
Nederland heeft een aparte Overeenkomst gesloten met de Verenigde
Staten over vooral de kinderalimentatie. Die geldt voor Nederland, maar
niet voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Naast de vijftig staten van
Amerika geldt deze overeenkomst voor Amerikaans Samoa, het District
Columbia, Guam, Porto Rico en de Maagdeneilanden. Het beleid voor de
inning van partneralimentatie, al dan niet in combinatie met kinderalimentatie, kan per staat verschillen. Het LBIO gaat voor je na wat de desbetreffende staat voor je kan betekenen.
De inning van alimentatie in het buitenland neemt gemiddeld meer tijd
in beslag dan normaal. Het kan zijn dat de betaler onvoldoende meewerkt, waardoor er dan alsnog een gerechtelijke procedure moet worden
5
6
Scheiden voor Dummies________________________________________
gestart in dat land. Het LBIO kan daarbij helpen. Pas daarna kan een
begin worden gemaakt met het innen van gelden.
Ontvoering
Ten aanzien van de verantwoordelijkheid voor kinderen is in beginsel
het recht van toepassing van het land waar de kinderen wonen. De woonplaats van het kind is dus van groot belang. Dat wordt nogal eens zonder
overleg gewijzigd door een van de ouders.
Uit cijfers van het Centrum Internationale Kinderontvoering (CIK) blijkt
dat ontvoering steeds vaker plaatsvindt. Bijna tweehonderd kinderen
worden jaarlijks ontvoerd door een van de ouders. Vooral bij scheidingen met een internationaal karakter komt kindontvoering voor. Bijvoorbeeld na de vakantie bij de ouder in het buitenland wordt een kind
niet teruggebracht naar Nederland. Of als kinderen naar het buitenland
emigreren, terwijl de rechter heeft bepaald dat de kinderen in Nederland
moeten blijven wonen. Dit wordt in veel gevallen ontvoering genoemd.
Uit onderzoek blijkt dat vooral moeders hun kinderen meenemen naar
het land van herkomst. Door aangrijpende films zoals Not without mij
daughter is het idee ontstaan dat vooral vaders dat doen, maar de cijfers
wijzen dus anders uit.
Binnen Europa bepalen het Haags Verdrag en het Europees Verdrag dat
het in het belang van het kind is dat het zo snel mogelijk weer wordt
teruggebracht naar zijn of haar woonplaats. Het gaat dan om kinderen
die jonger zijn dan zestien jaar. Die leeftijdsgrens is erg hard. Wordt een
kind tijdens de procedure zestien jaar? Dan stopt de procedure op basis
van een verdrag.
Voor hulp kun je aankloppen bij onder andere De Centrale Autoriteit (CA)
in Nederland. Dat is een organisatie die zich speciaal richt op het uit het
buitenland terughalen van kinderen die na een verblijf daar bij de andere
ouder niet zijn teruggebracht naar Nederland. Als de omgekeerde situatie zich voordoet, vraag dan hulp aan de CA in het buitenland. Vraag wel
binnen zes maanden, maar beter nog eerder, hulp aan het CA.
Maatregelen tegen ontvoering
Het vertrouwen tussen de ouders is van groot belang voor het kind. Maar
vertrouw je een reis van je kind naar het buitenland niet? Dan kun je de
rechter vragen daarover expliciet een uitspraak te doen. Bijvoorbeeld
dat de omgangsregeling alleen wordt uitgevoerd als de ex-partner uit het
buitenland gedurende de periode van het omgangsrecht zijn paspoort
afgeeft.