RijksOverheidsN Inleiding In het kader van de Compacte Rijksdien

DGOBR
Informatiseringsbeleid Rijk
Contactpersoon
L.P. de Rouw
T 06 - 15 03 54 82
Datum
2 oktober 2012
RijksOverheidsN
OverheidsNetwerk 2.0 (RON2.0)
Lijnparaaf
Medeparaaf
Afschrift aan
Inleiding
In het kader van de Compacte Rijksdienst wordt gestreefd naar meer samenwerken
en het delen van generieke ICT-voorzieningen
ICT voorzieningen door de afzonderlijke rijksdiensten.
Verdere stroomlijning van de bedrijfsvoering en het ontdubbelen van de uitvoering
en het toezicht,
ht, levert efficiencywinst op. Dit is als onderdeel van de I-strategie
I strategie
uitgewerkt in het programma Aanbodstructurering. Hiervan is de generieke dienst
‘Basisinfrastructuur’ onderdeel.
onderdeel Basisinfrastructuur van het Rijk gaat eerst en vooral
over het vraagstuk van connectiviteit van netwerken.
Deze netwerkconnectiviteit binnen de rijksdienst wordt in deze visie aangeduid met
de term RijksOverheidsNetwerk 2.0 (RON2.0). Het streefbeeld van de visie is
gericht op 2020 en zal via een implementatietraject met onderlinge samenwerking
samenwer
en afstemming stapsgewijs worden bereikt vanuit de huidige situatie.
Achtergrond
In het verleden zijn door diverse organisaties binnen de rijksdienst netwerken
aangelegd om hun gebouwen op verschillende locaties onderling te verbinden.
verbinden.
Vervolgens zijn zogenaamde koppelingen (koppelnetwerken) gerealiseerd om
connectiviteit tussen organisaties te realiseren.
Gaandeweg is hiermee een vrijwel dekkend netwerk ontstaan binnen de gehele
overheid. Het Rijk maakt in de kern van dit dekkend netwerk gebruik van de
Haagse Ring en Diginetwerk.. De realisatie hiervan is een grote sprong voorwaarts
geweest om informatie te delen en ministeries met elkaar en met de buitenwereld
te verbinden. In de basis vormen deze Haagse Ring en Diginetwerk samen met
met
aangesloten andere netwerken een gesloten netwerk omdat alleen zo de
gegarandeerde kwaliteit en veiligheid te realiseren zijn.
De huidige netwerken zijn echter onafhankelijk van elkaar en vanuit verschillende
beleidskaders ontwikkeld. Er is daardoor sprake
sp
van een veelheid van
netwerkdomeinen met weinig tot geen onderlinge samenhang met een
ondoorzichtige beheersbaarheid. Dit geheel is onvoldoende toereikend om de
voorgenomen doelen van de I-strategie
I
te kunnen ondersteunen.
Pagina 1 van 6
Flexibiliteit, minder complexiteit en koppelbaarheid met gegarandeerde kwaliteit en
veiligheid kunnen niet goed in samenhang verder worden ontwikkeld. Dit leidt
tevens tot hogere kosten dan noodzakelijk en gewenst.
Datum
2 oktober 2012
Rijksnetwerk: een netwerk van netwerken
De stuurgroep Basis infrastructuur , die onder leiding staat van de CIO Rijk heeft
het initiatief genomen om te komen tot een visie op de connectiviteit voor het Rijk
met als uitgangspunt een netwerk van netwerken die op basis van
overeengekomen (rijks)standaarden (op gebied van connectiviteit en veiligheid)
zijn gekoppeld. Uitgangspunten zijn:
♦ De samenhang tussen deze netwerken en standaarden eenvoudig en tegen
lagere dan de huidige kosten kan worden beheerd.
♦ De doelstellingen uit CRD en de I-strategie efficiënt en effectief kunnen worden
gerealiseerd.
♦ De huidige belangen en verantwoordelijkheden van de rijksorganisaties zijn
geborgd.
Dit Rijksnetwerk (RON2.0) draagt zorg voor de communicatie tussen vooraf
gedefinieerde bronnen en bestemmingen op netwerkniveau binnen de rijksdienst
waarbij any-to-any communicatie mogelijk is (‘in principe communicatie tussen alle
bronnen en bestemmingen’). Het Rijksnetwerk koppelt tevens op veilige wijze met
netwerken van andere overheden, ketenpartners en het internet en is geschikt voor
data-, spraak- en videocommunicatie via zowel vaste, als draadloze netwerken.
De definitie van het RijksOverheidsNetwerk (RON 2.0):
RON2.0 is een gesloten virtueel netwerk, samengesteld uit enkele bestaande
hoofdnetwerken, voor de rijksoverheid voor data, spraak en video en biedt via
standaarden en koppelvlakken tevens de mogelijkheid voor veilige connectiviteit
met andere overheden, burgers en bedrijven, ook over landsgrenzen heen.
RON2.0 vormt samen met de geconsolideerde datacenters het fundament van de
generieke ICT-infrastructuur van de rijksoverheid met respectievelijk connectiviteit,
verwerkingscapaciteit en opslagvoorzieningen.
Voor de netwerkconnectiviteit worden generieke, rijksbrede (technische) kaders
opgesteld op basis waarvan een samenhangend netwerk van netwerken zal worden
gerealiseerd als generieke ICT-voorziening voor de rijksoverheid waarin
interoperabiliteit is gewaarborgd en waarmee de beoogde doelen van de I-strategie
worden ondersteund. Daarmee wordt uiteindelijk bijgedragen aan de CRD
doelstelling kleiner en beter. Kostenbesparing en adequate informatiebeveiliging bij
realisatie van deze doelen gelden als belangrijke randvoorwaarden.
De doelen uit de I-strategie leiden tot de volgende eisen verbonden aan de
netwerkconnectiviteit:
♦ Meer interdepartementaal samenwerken
Eis: eenvoudige communicatie via data-, spraak- en videotoepassingen voor
alle medewerkers en diensten van de Rijksoverheid mogelijk maken (any to
any communicatie via virtuele netwerken binnen RON2.0).
♦ Beter plaats/tijd/apparaat onafhankelijk werken
Eis: ondersteuning van de functionaliteit in het netwerk om via de identiteit van
de gebruiker, de plaats, het type apparaat en beschikbare bandbreedte,
transparante toegang te (doen kunnen) bepalen. Dit kan zowel over bedraadde
als draadloze netwerkdragers.
Pagina 2 van 6
♦
♦
♦
♦
♦
Flexibel generieke rijksapplicaties (zoals rijksportal, hrm, documentbeheer)
ondersteunen
Eis: eenduidige netwerkarchitectuur om toegang eenvoudig en snel rijksbreed
te kunnen realiseren.
Consolidatie van datacenters en realisatie gesloten Rijkscloud
Eis: eenduidige netwerkarchitectuur om datacenters effectief te kunnen
verbinden en in te zetten als één virtueel datacentrum c.q. als de gesloten
Rijkscloud voor de gehele rijksoverheid.
Gemeenschappelijke internetvoorziening en koppelvlakken externe netwerken
Eis: eenduidige koppelvlakarchitectuur zodat de (logische) koppelingen
eenduidig en redundant al dan niet op meerdere fysieke plaatsen in het
netwerk is te realiseren.
Bedrijfsverzamelgebouwen (voordeurdeling)
Eis: interconnectiviteit en transparantie zodat virtuele netwerken op elke
willekeurige locatie zijn te configureren voor elke organisatie binnen de
rijksoverheid. Daarmee is toegang voor elke organisatie binnen de rijksoverheid
op elke willekeurige locatie te verlenen.
Rijksbreed identity- en accessmanagement
Eis: standaarden en technische voorzieningen op netwerkniveau die identity- en
accessmanagement mogelijk maken.
Datum
2 oktober 2012
Waarom een netwerk van netwerken?
Als de rijksoverheid echt één organisatie zou zijn, zou dit ervoor pleiten één
netwerk te hebben. Dit wordt door veel deskundigen gepropageerd. Echter, de
rijksoverheid bestaat uit meerdere organisaties die daar waar mogelijk diensten
met elkaar delen. Dit betekent:
♦ De grote functionele diversiteit en de daarmee samenhangende zeer
uiteenlopende eisen van de vele rijksoverheidsorganisaties maken het streven
om te komen tot één netwerkinfrastructuur simpelweg niet realistisch en
wenselijk.
♦ migratie naar één netwerk is op de schaal van de rijksoverheid zeer omvangrijk
en risicovol en zou alleen al vanwege de vele uit fase lopende contracten en
vernieuwingstrajecten leiden tot kapitaalvernietiging.
♦ het beleggen van een dergelijk groot netwerk in de markt zou kunnen leiden tot
verstoring van die markt, zelfs als van meerdere leveranciers gebruik zou
worden gemaakt.
♦ ten slotte leidt het behouden van meerdere netwerkaanbieders tot meer
concurrentie en marktwerking.
Daarom streeft de rijksoverheid met deze visie naar een netwerk van netwerken in
plaats van één groot netwerk. Concreet betekent dit dat:
♦ Het besloten Rijksnetwerk bestaat uit een beperkt aantal hoofdnetwerken
(grote netwerken van o.m. V&J, RWS, Defensie, Belastingdienst)
♦ waar rijksorganisaties op kunnen aansluiten (onder de conditie dat bij
aansluiten zij voldoen aan de daarvoor benodigde eisen en standaarden)
♦ en een centraal deel dat zorgt voor interconnectiviteit tussen de
hoofdnetwerken, verbinding met de datacenters, implementeren en bewaken
van de standaarden.
In de technische versie van deze visie is dit uitgewerkt.
Pagina 3 van 6
Waarom een gesloten netwerk en niet het open internet?
Voor een gesloten netwerk kan de kwaliteit en veiligheid gedefinieerd en geborgd
worden, dit in tegenstelling tot internet. Dit is nodig om zowel de continuïteit en de
vertrouwelijkheid alsook de integriteit van informatiestromen en achterliggende
informatiesystemen te kunnen waarborgen. Hoewel de vertrouwelijkheid en
integriteit door middel van vercijfering (encryptie) via internet in principe technisch
geregeld kunnen worden, leiden de eisen met betrekking tot
beschikbaarheidsgaranties van informatiestromen en achterliggende
informatiesystemen tot uitsluiting van internet als medium voor een rijksnetwerk.
Dit zou in de toekomst wel tot de mogelijkheid kunnen behoren als de techniek zo
ver is gevorderd dat data kosteneffectief kan worden versleuteld met behoud van
kwaliteit en beschikbaarheid. Dit is echter op dit moment niet haalbaar vanwege de
hoge kosten en het feit dat alle techniek nog niet beschikbaar is. Internet kan wel
worden ingezet aan de ‘randen’ van het netwerk zoals feitelijk nu al gebeurt voor
bijvoorbeeld plaatsonafhankelijk werken en mobiele toepassingen. Hiertoe worden
uiteraard extra beveiligingsvoorzieningen ingezet. De beschikbaarheidseisen
hiervoor laten dit ook toe.
Datum
2 oktober 2012
Wat is de relatie tussen rijksinfrastructuur en de (bredere)
overheidsinfrastructuur?
In de huidige situatie vormt het Diginetwerk de verbindingsschakel tussen de
diverse ‘koppelnetwerken’ in de publieke sector. De standaarden en
koppelvlakken(definities) die reeds in de huidige situatie daartoe door Logius zijn
geïmplementeerd, worden voor RON2.0 doorontwikkeld. Gemeenschappelijke
infrastructuurcomponenten zullen in het RON2.0 worden opgenomen zodat deze
efficiënt kunnen worden ingezet in de publieke sector.
Governance
Het besturingsmodel van RON 2.0 zal voldoen aan de algemene uitgangspunten
voor sturing en regie van de rijksbrede ICT, gebaseerd op de verzorgingsgebieden
zoals gedefinieerd binnen de rijksdienst en de rol die de interne strategische
partners hebben binnen de aanbodstructurering. Hierbij wordt zoveel als mogelijk
aangesloten bij de bestaande besluitvormings- en overlegstructuren. Aanvullend
geldt:
♦ De beheerders van de hoofdnetwerken voeren samen met de beheerder van
het centrale deel van het rijksnetwerk de tactische regie en coördinatie op
samenhang en kwaliteit van het rijksnetwerk.
♦ Op strategisch niveau zijn vertegenwoordigers vanuit bedrijfsvoering Rijk en eoverheid verantwoordelijk voor de ontwikkeling van RON2.0 (met een adequate
rol voor de grote uitvoeringsorganisaties).
♦ Op strategisch niveau wordt toezicht gehouden en periodiek opdracht gegeven
tot de uitvoering van een onafhankelijk onderzoek naar de uitvoering van het
beleid, inclusief de praktische ervaringen vanuit de gebruikersorganisaties.
Financiering
Met de implementatie van de visie wordt gestreefd naar een structurele financiering
voor de rijksconnectiviteit. Hiertoe gelden de volgende uitgangspunten voor de
dekking van de kosten van RON2.0:
♦ De centrale delen van RON2.0 voor wat betreft exploitatie, inclusief beheer en
de ontwikkeling, zullen centraal worden gefinancierd.
♦ Organisaties nemen een aansluitnetwerk als dienst af en betalen naar rato van
aansluitcapaciteit aan de leverancier van het netwerk.
♦ Organisaties nemen aanvullende diensten af van een leverancier en betalen
naar rato van aansluitcapaciteit.
Pagina 4 van 6
Wat betekent het als hier ‘ja’ tegen wordt gezegd?
Het onderschrijven van de visie op de rijksconnectiviteit betekent het volgende:
♦ Een geharmoniseerd (virtueel) netwerk is een noodzakelijke voorwaarde voor
het realiseren van de generieke informatie-infrastructuur. De implementatie
van RON2.0 leidt tot een stevige technische en functionele basis voor de
informatie-infrastructuur en versterkt de realisatie van de doelstellingen uit de
Compacte Rijksdienst.
♦ Biedt handvatten voor een eenduidiger sturing (bijvoorbeeld door het in één
hand brengen van de regisserende verantwoordelijkheid, kan beter op de
kwaliteit - o.a. op het gebied van standaardisatie, protocollen, veiligheid enz. van het geheel aan netwerken worden gestuurd).
♦ Vraagbundeling van individuele organisaties leidt tot harmonisatie en
standaardisatie en maakt het gezamenlijk halen van efficiencyvoordelen
mogelijk en leidt tot bundeling en hergebruik van schaarse kennis van
netwerktechnologie binnen het rijk.
♦ Functionaliteit van het rijksnetwerk neemt zowel op departementaal als
interdepartementaal niveau toe. Implementatie van verbindingen tussen
partijen, zowel tussen organisaties binnen het rijk als erbuiten, wordt
aanzienlijk versneld waardoor ketenautomatisering en ondersteuning wordt
vereenvoudigd.
♦ Om dubbelingen te voorkomen, zal de basisinfrastructuur van het Rijk bij
voorkeur en daar waar logisch en waar mogelijk, samenvallen met de
basisinfrastructuur van de overheid. Tevens wordt de ervaring en kennis inzake
ICT-netwerken binnen de overheid hergebruikt. De aansluiting op
rijkskantoorlocaties wordt genormaliseerd en gestandaardiseerd en maakt
voordeurdeling met meerdere ICT-dienstverleners in één pand praktisch
mogelijk.
♦ Financiering op basis van een ‘vastrecht’ (‘gebruik waterleiding’)gecombineerd
met een opslag naar verbruik (‘water uit de kraan’), leidt tot een rechtvaardige
en transparante, structurele financiering. De implementatie van de rijkscloud
wordt aanzienlijk vereenvoudigd en in combinatie met RON2.0 leidt volgens
analisten (w.o. Gartner) tot een aanzienlijke kostenreductie rijksbreed .
Datum
2 oktober 2012
En wat als we dit niet doen?
Indien de huidige situatie ongewijzigd wordt voortgezet, zal de
netwerkdienstverlening zoals die nu bestaat (met alle bijbehorende discussies,
afstemmingsvragen en financieringsvragen) feitelijk doorlopen. Dit betekent voor
zowel de huidige situatie, als in de toekomst:
♦ Toegang tot rijksbrede systemen, verbindingen met eigen systemen of
verbindingen met eigen organisaties binnen andere verzorgingsgebieden vraagt
veel afstemming. Dit leidt tot onnodige kosten om verbindingen tussen
organisaties binnen het rijk en met organisaties buiten het rijk te organiseren.
De coördinatiekosten worden navenant hoog.
♦ Ad-hoc benadering vanuit individuele belangen die interdepartementale
samenwerking vertraagt en leidt tot veel dubbelingen (w.o. dubbele lijnen) en
dus onnodige kosten.
♦ Uitrollen (deployment) van ICT-diensten binnen - en over organisaties gaat
langzamer.
♦ Het technisch onderhouden kost veel meer tijd, deskundigheid (kennis) en
capaciteit.
♦ Veiligheid lastiger te garanderen.
Pagina 5 van 6
Relatie met ON2013
In oktober 2013 eindigt de looptijd van de raamovereenkomst OT2006 Cluster
Data. Dit betekent onder meer dat een deel van de ICT-netwerken opnieuw
Europees aanbesteed dient te worden. De andere overeenkomsten van Cluster Data
eindigen uiterlijk 1 april 2014. Om ook na die tijd verzekerd te zijn van netwerk- en
connectiviteitsdiensten, dient op korte termijn de aanbesteding
OverheidsNetwerken 2013 (ON2013) van start te gaan.
Datum
2 oktober 2012
Dankzij de visie op rijksconnectiviteit kan in de aanbesteding ON2013 optimaal
worden aangesloten op de kaders die voortvloeien uit de visie en daarmee kunnen
kostenvoordelen direct worden nagestreefd.
De visie op de basisinfrastructuur en de vraagverkenning worden opgesteld onder
verantwoordelijkheid van de stuurgroep Basisinfrastructuur, die onder leiding staat
van de CIO Rijk. Deze stuurgroep zal zich ook over de aanbesteding ontfermen,
daarin ondersteund door de HIS als IUC. De aanbesteding start in oktober en is
eind 2013 afgerond.
Pagina 6 van 6