Archeologen ontdekken `Doggerland-menu`

PERSBERICHT
1 november 2016
Archeologen ontdekken ‘Doggerland-menu’
Zoetwatervis favoriet bij bewoners prehistorisch Noordzeelandschap
Zo’n 8000 jaar geleden stond er vooral zoetwatervis op het menu van de jager-verzamelaars in
‘Doggerland’, het verdronken landschap tussen Nederland, Engeland en Denemarken. Dat
concluderen Nederlandse archeologen op basis van isotopenonderzoek van prehistorische menselijke
botresten uit de Noordzee. De ontdekking levert belangrijke aanwijzingen op over de bewoning van
dit uitgestrekte verdronken landschap in de midden-steentijd (het Mesolithicum) en de effecten van
klimaatverandering op vroegere samenlevingen.
Voorkeur voor vis
Het isotopenonderzoek is uitgevoerd door de Universiteit Groningen, het Rijksmuseum van Oudheden,
Stichting Stone en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het toont aan dat het menu van de
Doggerland-bewoners in een periode van 4000 jaar, tussen 9500 en 6000 v.Chr., geleidelijk overgaat van
hoofdzakelijk vlees in vooral vis. Vooral zoetwatervis wordt veel gegeten, evenals kleine dieren als otter,
bever en watervogels. Het onderzoek is gebaseerd op metingen van stabiele isotopen. Dat zijn variaties
van atomen met een bepaalde waarde. De waarde van sommige isotopen, zoals stikstof en koolstof,
verschillen al naar gelang de plaats in de voedselketen verandert. Een echte vleeseter heeft een andere
isotopensignatuur dan iemand die zeevis eet of iemand in een zoetwatergebied.
Leven in een verdrinkend landschap
De ontdekte verandering in de samenstelling van het Doggerland-menu houdt verband met het
verdrinkende landschap tussen Nederland, Engeland en Denemarken, na de laatste ijstijd. Tussen 9500
en 6000 v.Chr. warmde het klimaat op en de zeespiegel steeg gemiddeld zo’n twee meter per eeuw. Dat
is maar liefst zo’n tien keer zo snel als tegenwoordig. Het laaggelegen Noordzeebekken liep vol met
water. Voorheen werd gedacht dat dit verdrinkende land en het wassende water de bewoners steeds
verder landinwaarts drongen, of dwong zich te specialiseren in een marien dieet. De isotopenmetingen
wezen echter uit dat men meer zoetwatervis ging eten. Dat duidt erop dat men zich niet liet wegjagen,
maar juist bleef wonen in de uitgestrekte wetlands die toen in de delta’s van Maas, Rijn en Thames
ontstonden. Juist daar was het goed toeven en was voldoende voedsel te vinden.
Schatkist voor onze kust
Het botmateriaal dat voor het isotopenonderzoek is gebruikt, is afkomstig uit de Noordzee. Daar zijn de
laatste jaren veel prehistorische vondsten gedaan. Het materiaal wordt niet alleen opgediept met
vissersnetten, maar wordt vooral gevonden in het opgespoten zand voor de kustversterking en grote
projecten zoals de Tweede Maasvlakte en de Zandmotor. Dit zand is afkomstig van de Noordzeebodem
en bevat de overblijfselen van een uitgestrekt en grotendeels onontdekt prehistorisch landschap.
Hoewel onderzoek ter plekke lastig is, tonen de resultaten aan dat er een schat aan gegevens ligt en dat
het de moeite loont sommige vindplaatsen te onderzoeken en te beschermen.
Vondsten in het museum
Verschillende vondsten en overblijfselen van de prehistorische bewoners van het verdronken
Noordzeeland zijn onder meer te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden op de afdeling
Archeologie van Nederland. Het museum is ook één van de plekken waar vondsten afkomstig uit de
Noordzee gemeld kunnen worden.
z.o.z.
1
Noot voor de redactie, niet voor publicatie:
Dit onderzoek is onlangs gepubliceerd in Journal of Archaeological Science Reports (2016/10):
Van der Plicht, J., L.W.S.W. Amkreutz, M.J.L.Th. Niekus, J.H.M. Peeters, B.I. Smit, ‘Surf'n Turf in
Doggerland: Dating, stable isotopes and diet of Mesolithic human remains from the southern
North Sea’. Zie de link: http://authors.elsevier.com/a/1Tma2,rVDBGByX
Voor meer informatie over het isotopenonderzoek kunt u terecht bij
prof. Hans van der Plicht, Universiteit Groningen en Leiden: 050 363 47 30,
[email protected]
of afdeling communicatie RUG, [email protected]
Voor informatie over het archeologische verhaal kunt u terecht bij:
dr. Luc Amkreutz, Rijksmuseum van Oudheden: 071 5 163 167, [email protected]
of afdeling PR, Marketing en Communicatie, 071-5 163 164, [email protected]
Beeldmateriaal is beschikbaar via www.rmo.nl/pers. Rechtenvrij te gebruiken over vermelding
van: © Martin Valkhoff, Archeologie gemeente Rotterdam BOOR
2