Dierproeven: niet wetenschappelijk niet ethisch

Dierproeven:
Niet wetenschappelijk
Niet ethisch
Stijn Bruers
Bite Back
22-2-2013
Probleem van dierproeven in drie
stappen
• Stap 1) Dierproeven zijn wetenschappelijk
onbetrouwbaar: te weinig voorspelbaarheid
voor mensen
• Stap 2) Dierproeven zijn ethisch
onverantwoord: te veel welzijnsverlies bij
dieren
• Stap 3) Dierproeven zijn ethisch
onverantwoord: te veel rechtenschendingen
bij dieren
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Stel dat dieren niet konden voelen en lijden. Hebben
dierproeven dan een waarde voor mensen?
– Amper voor toegepast biomedisch onderzoek
– Wel voor fundamenteel onderzoek
• Probleem 1: te veel vals positieve en vals negatieve
testresultaten
 Te weinig voorspellende waarde voor mensen
Effect bij mensen
Effect bij Wel
dieren Geen
Wel
Geen
Juist positieve test
Vals positieve test
Vals negatieve test
Juist negatieve test
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Vals positieve testen
– Chocolade? Dodelijk voor honden!
– Veilige geneesmiddelen toch schadelijk voor dieren.
Bv.: aspirine,…
– Veel stoffen kankerverwekkend voor muizen maar niet
voor mensen
• Positief voorspellende waarde: als er een effect is
waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan
de kans dat het effect optreedt bij mensen?
• Vaak < 50% kans!
• Vertraging van ontwikkeling goede producten en
medicijnen
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Valse negatieve testen
– Geen effect bij dieren, wel bij mensen
– Bv.: Softenon (thalidomide), Vioxx, cyclosporin, TGN1412,…
Veilig bij geteste diersooren, dodelijk bij mensen
– Roken: longkanker bij mensen, niet bij muizen
– Epidemiologisch onderzoek in plaats van dierproeven
• Negatief voorspellende waarde: als er geen effect is
waargenomen bij dierproeven, hoe groot is dan de
kans dat het effect wel optreedt bij mensen?
• Vaak < 50% kans!
• Toelaten van schadelijke producten op de markt
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Probleem 2: welke diersoort?
• Ontdekking van het eerste antibioticum:
penicilline (A. Fleming, 1928)
– Geen effect bij konijnen (vals negatief)
– Goed resultaat bij honden (juist positief)
– Schadelijk en dodelijk bij ratten, hamsters en
cavia’s (vals positief)
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Hoe het juiste lottonummer voorspellen?
• Er is meestal wel een winnaar, dus kijken naar
alle spelers?
Geen voorspelling mogelijk
• Welke speler?
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Probleem 3: hoe de menselijke ziekte
veroorzaken bij gezonde dieren?
• Bv. MS, Parkinson,…
• Vaak kan men enkel schade toebrengen bij de
dieren zodat ze een aantal symptomen
vertonen (bv. bibberen)
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Geen anekdotes! Geen “kersenplukken” van
voorbeelden
• Wel:
– analyse van verzameling van studies (metaanalyse)
– Blind peer reviewed (gecontroleerd door andere,
onafhankelijke wetenschappers)
– Kritisch, onpartijdig
Systematische reviews
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
Systematische review studies
•
•
•
•
•
•
Anisimov V.N., Ukraintseva S.V., Yashin A.I. (2005). Cancer in rodents: does it tell us about cancer in humans? Nat
Rev Cancer 5:807-819.
Knight A., Bailey J., Balcombe J. (2006) Animal carcinogenicity studies: 1. Poor human predictivity. Altern Lab Anim
34:19-27.
Knight, A. (2007). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor human clinical and toxicological
utility. ATLA 35:641-659.
Knight, A. (2008). Systematic reviews of animal experiments demonstrate poor contributions toward human
healthcare. Rev. Recent Clin. Trials 3:89-96.
Pound P., Ebrahim S., Sandercock P., Bracken M.B., Roberts I. (2004). Where is the evidence that animal research
benefits humans? BMJ 328:514-517.
Shanks, N. Greek, R. Greek, J. (2009) Review: Are animal models predictive for humans? Philosophy, Ethics, and
Humanities in Medicine, 4(2).
Boeken
•
•
•
LaFollette H., Shanks N. (1996). Brute Science: Dilemmas of Animal Experimentation. London and New York:
Routledge.
Greek R, Greek J. (2002). Specious Science. Why Experiments on Animals Harm Humans. New York: Continuum Int.
Knight, A. (2011). The Costs and Benefits of Animal Experiments. Basingstoke, UK: Palgrave Macmillan.
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Waarom zo weinig voorspelbaarheid? Waarom zo
veel vals positieve en vals negatieve
testresultaten?
• Complexiteitstheorie: kleine verschillen met grote
gevolgen
– Genenregulatie, complexe interacties
– Bv. chimpansees: 98% van genen gemeenschappelijk
met mensen
– Nochtans: chimpansees zijn niet vatbaar voor HIV,
hepatitis en malaria (vals negatieve tests)
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Huidige biomedisch onderzoek (medicijnen en
toxische stoffen): erg specifiek, afhankelijk van
complexe interacties van genen,…
• Op dit specifieke niveau: verschillen tussen
soorten (en populaties, geslachten, leeftijden,…)
belangrijk
• Dus niet ruwe niveau, zoals algemene werking
van bloedvaten
• Extra verstorende factoren: stress bij proefdieren,
kweekprocedure, ziek maken van dieren
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Alternatieven van dierproeven worden
betrouwbaarder, want mensspecifiek en
technologische ontwikkelingen
– Epidemiologisch onderzoek
– Klinisch onderzoek
– Autopsies
– Menselijke (stam)cel- en weefselculturen
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Nieuwe technologieën
– Computersimulaties en wiskundige modellen
– Microdosering
– MRI-scanners
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Nieuwe technologieën
– Genenchips (DNA microarrays)
– Human-on-a-chip
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Dierproeven kunnen schadelijk zijn voor
mensen:
1. Misleidend
– Vals positieve en negatieve resultaten:
• Tegenhouden van goede producten
• Toelaten van schadelijke producten
– Alternatieven zijn betrouwbaarder, dus minder vals
positieve en vals negatieve resultaten
2. Dierproeven vormen verspilling van schaarse
onderzoeksmiddelen
Stap 1: wetenschappelijk
onbetrouwbaar
• Waarom zijn er dan nog dierproeven?
• Psychologische mechanismes bij
dierproefnemers: 4 G’s
– Gewoonte
– Geloof
– Groepsdruk
– Geldbelangen
• Stap 1: wat als dieren niet kunnen voelen?
• Stap 2: wat als ze wel kunnen voelen?
Stap 2) ethisch onverantwoord:
welzijnsverlies bij dieren
• Dieren te verschillend van mensen voor
hedendaags toegepast biomedisch onderzoek
• Maar dieren wel gelijk op vlak van globale
functies: bloedcirculatie, ademhaling,…
• En bewustzijn (gevoelens)!
• Dus:
– Voor wat ethisch belangrijk is: veel gelijkenis tussen
mensen en dieren
– Voor wat wetenschappelijk belangrijk is: veel
verschillen tussen mensen en dieren
• Volgens dierproefnemers: net omgekeerd!
Stap 2) ethisch onverantwoord:
welzijnsverlies bij dieren
• Welzijn van dieren wel in rekening brengen
• Verplaats jezelf in de positie van proefdieren
en mensen, en weeg dan welzijnsverlies af
• Welzijn van iedereen verhogen, met prioriteit
voor de ergste lijders
• Welzijnsverlies door kweken, opsluiten, testen
en vroegtijdig doden van proefdieren
• Proefdieren zijn vaak de ergste lijders
Stap 2) ethisch onverantwoord:
welzijnsverlies bij dieren
Drie V’s
• Verfijnen
• Verminderen
• Vervangen
Geloofwaardigheid van dierproefnemers?
• Regelmatig schenden van 3 V’s in vroegere experimenten
• Wat eten dierproefnemers?
– Schending van 3 V’s meerdere keren per dag!
– Dierlijke producten zijn niet nodig voor gezonde voeding
– Koemelk vervangbaar door soja-, haver-, rijst-, amandel-,
hazelnoot- of kokosmelk
Stap 3) ethisch onverantwoord:
rechtenschendingen van dieren
• Mensen hebben niet enkel recht op leven en welzijn
• Ook basisrecht om niet gebruikt te worden als louter
middel voor iemand anders zijn doelen
• Mensen zijn geen gebruiksvoorwerpen
– Bv. slavernij
– Geen gebruik als bezit
• Geen gedwongen mensproeven
– zelfs niet volgens de 3 V’s
– zelfs niet als het welzijn van anderen sterker zou toenemen
(als mensproeven medisch goed zijn voor een
meerderheid)
– zelfs niet op permanent diep mentaal gehandicapte
weeskinderen
Stap 3) ethisch onverantwoord:
rechtenschendingen van dieren
• Geen experimenten op permanente diep mentaal
gehandicapte weeskinderen: de kwetsbaarste mensen
– Geen ouders of familie om hen te beschermen
– Geen mentale vermogens hoger dan die van proefdieren
• Geen zelfbewustzijn
• Kunnen niet praten en opkomen voor rechten
• Kunnen geen vrijwillige, geïnformeerde toestemming geven
– Kans dat zo’n gehandicapte ooit kan praten, is even groot
als de kans dat een muis ooit kan praten
• Wat is moreel relevante verschil tussen deze mens en
een proefdier?
• Wat rechtvaardigt het gebruik van dieren (pijn, angst,
stress) in experimenten?
Stap 3) ethisch onverantwoord:
rechtenschendingen van dieren
• Rechten van dieren schenden is een vorm van
discriminatie
Speciesisme (ideologie zoals racisme en
seksisme)
Conclusie
• Stap 1: heel veel dierproeven stoppen
• Stap 2: nog meer dierproeven verbieden (niet
enkel dierproeven voor cosmetica)
• Stap 3: ongeveer alle dierproeven verbieden