Gezin Antje de Goede en Dirk Jansen

Familieportretten - Genealogie Goeden/de Goede/Gooden – door Wim de Goede ([email protected])
VIERDE GENERATIE – IV– 1:
Het gezin van Anna (Antie, Antje) de Goede en Dirk Jansen/Martinus van Woerden (1763 – 1834)
IV – 1
Anna de Goede was een dochter van Hermanus (Herman) Goeden (de Goede)
(III-1) en Geertruijd (Truijtje) van Wunnik
Hun personalia
Anna (Antie, Antje) de Goede is gedoopt op 10 april 1763 in de R.K. kerk van
Driehuis, van beroep dagloonster, werkster. Zij is overleden 2 december 1834
Beverwijk.
Getrouwd (1) 11 januari 1784 te Beverwijk met Dirk Jansen, geboren ca. 1760 in
Nijmegen. Dirk is overleden op 4 december 1804 te Beverwijk.
Getrouwd (2) op 25 februari 1816 te Beverwijk met Martinus van Woerden,
gedoopt op 11 november 1775 te Beverwijk. Martinus is overleden te Beverwijk
19 april 1821. Hij was van beroep dagloner, zoon van Philip van Woerden en Elsje
ten Bosch. Jan de Goede, broer van Antje de Goede en op dat moment 41 jaar was
hierbij een van de getuigen.
Hun kinderen
1
Albert Jansen, ged. 25 augustus 1786 Beverwijk. Overleden voor 1793.
2
Elisabeth Jansen, ged. 16 september 1790 Beverwijk. Beroep:
tuinderesse. ondertrouwd te Beverwijk 04 mei 1810.
Gehuwd te Beverwijk 20 mei 1810 met Hendrik Duindam, geb. te
Beverwijk 19 juli 1787, ovl. te Beverwijk 16 maart 1825, beroep(en):
tuinder, woonplaats(en): Beverwijk, Hobbesteeg, zoon van Jeroen
Duindam en Tijsje van Roode
3
Albert Jansen, ged. 20 april 1793 Beverwijk.
Getuigen: Keesje de Goede en Mietje Stijgers.
Overleden 12 februari 1864 Beverwijk.
Beroep(en): dagloner, tuinier, woonplaats(en): Beverwijk, 1826: Zeeweg
Wijk aan Duin, Achterweg/Koningsweg 298 Beverwijk.
Gehuwd te Beverwijk 21 mei 1815 met: Dorothea Jacoba Doni, geb. te
Haarlem ± 1790, beroep(en): dienstbode, tuinster, woonplaats(en):
Beverwijk, dochter van Daniel Doni en Anna Wortelman.
Getuigen bij het huwelijk waren Jan de Goede 42j oom, Hendrik
Duindam 28j zwager beide van de bruidegom, Willem Duindam 29j,
Martinus van Woerden 39j
4
Geertruij Jansen, ged. 30 maart 1796 Beverwijk.
Getuigen: Jan de Goede (broer van Antje) en Elisabeth Vink (echtgenote
van broer Jan) .
Gehuwd te Beverwijk 31 mei 1840 met Pieter van Lishout, geboren te
Erp in de meijerij van Den Bosch ±1782, beroep(en): metselaarsknecht,
metselaar, woonplaats(en): Beverwijk, zoon van Hendrik van Lishout en
Maria Joes Lishout. Getuigen bij het huwelijk: Willem van Lishout
metselaar 33j zoon van de bruidegom, Albert Jansen 48j tuinier broer
van de bruid. Pieter van 't Hoog 48j arbeider, schoonbroeder bruid,
Arend van der Pol 48j tuinbaas oom van de bruid, allen wonende in
Beverwijk. Pieter van Lishout was eerder getrouwd te Beverwijk 26 mei
1803 met Maria Mulder, geb. te Haarlem, ovl. voor 1835.
Hun verhaal:
Het gezin waarin Antje opgroeide
Anna (hierna Antje) de Goede is geboren omstreeks 9 april 1763 in Velsen. Haar ouders Herman en Truijtje
woonden toen in de Breesaap, een duingebied bij Velsen en later in Beverwijk. Over de geboorte van Anna is
trouwens het een en ander bekend. Dat ging niet bepaald vlekkeloos. De vroedvrouw die moeder Truijtje hielp
bij de bevalling stond niet goed bekend. Er is zelfs een proces gevoerd tegen haar waarbij Truijtje als getuige
werd opgeroepen en verklaarde “dat het nawerk niet goed was gedaan, de vroedvrouw behandelde mij als een
beest. Het kind dat ter wereld kwam (Anna dus) was zo zwart als roet. Ik wil haar nooit meer hebben voor een
bevalling, al kreeg ik nog tien kinderen”.
Antje had drie jongere broers, nl. Dirk, Jan en Cornelis (die Keesje werd genoemd. Vader Herman had zich
vanuit Heel (bij Roermond) ergens voor 1763 in Velsen gevestigd. Het gezin zal bepaald niet rijk zijn geweest
maar de omstandigheden in Velsen en Beverwijk waren toch wel zo dat er een redelijk bestaan mogelijk was. In
1781 overleed vader Herman en Antje was toen 18 jaar oud en dus minderjarig. Over de lotgevallen van het
gezin van Herman en Truijtje heb ik al een uitgebreid verhaal geschreven 1.
1 Zie III – 1: Het gezin van Hermanus (Herman) Goeden (de Goede) x Geertruijd (Truijtje) van Wunnik
10 april 1763 – Doop van Anna de Goede in de kerk van Driehuis te Velsen
Huwelijk en een gezin
Op 11 januari 1784 – drie maanden voordat Antje meerderjarig werd en exact een jaar nadat haar moeder
Truijtje opnieuw in het huwelijk was getreden, trouwde zij te Beverwijk met Dirk Jansen, die toen plm 24 jaar
oud was. Dirk was afkomstig uit Nijmegen. De drie gulden uit de erfenis van vader Herman Goede die aan
Antje was toegewezen zal op die datum door de Weeskamer Beverwijk zijn uitgekeerd maar daarvan is geen
administratief bewijs terug te vinden 2.
Tussen 1784 en 1796 kregen Antje en Dirk 4 kinderen te weten Albert, Elisabeth, Albert en Geertruij.
De eerste Albert is jong overleden vandaar dat het derde kind, een zoon , weer Albert is genoemd.
Albert zal vernoemd zijn naar opa Jansen en dochter Geertruij naar oma de Goede (Van Wunnik).
2 De Weeskamer was een plaatselijke juridische bestuursinstelling die verantwoordelijk was voor het toezicht op de
afhandeling en regeling van de nalatenschap van de minderjarige kinderen en van geestelijk onvolwaardige erfgenamen.
De bezittingen van de wezen en halfwezen werden beheerd totdat zij de mondige leeftijd van 25 jaar bereikt hadden, dan
wel reeds voor die leeftijd getrouwd waren.
Ondertussen – de politieke situatie
Deze periode was een onrustige tijd – de neergang van de Republiek en de opmaat naar de revolutie, hoewel
die in Nederland tamelijk vreedzaam verliep.
1780-1784: de 4e Engelse oorlog tussen Engeland en de Republiek der Verenigde Nederlanden.
1785-1787: Patriottenbeweging komt op die stadhouder Willem V wist te verjagen
1787: Pruisische inval in de Republiek: Willem V wordt weer stadhouder
1789: De Franse revolutie breekt uit gevolgd door een oorlog tussen Frankrijk enerzijds en
Pruissen en Oostenrijk anderzijds.
1793: Onthoofding van Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie-Antoniette
1794-1795: Bezetting van de Republiek door een Frans leger. Stadhouder Willem V vlucht naar Engeland en
de Patriotten roepen de Bataafsche Republiek uit.
1795: Vrijheid, gelijkheid en broederschap in de Bataafsche Republiek
1796: De Nationale Vergadering van de Bataafsche Republiek (het parlement) stelt de eerste grondwet van
Nederland vast.
De vraag is in hoeverre al deze politieke ontwikkelingen een gewoon-dagloners-gezin raakte.
Waarschijnlijk niet veel. De Verlichting en Patriottenbeweging was toch vooral een zaak van de gegoede
burgerij en de revolutie was ver weg. Het gewone volk kon veelal niet lezen en schrijven en las zeker geen
Oprechte Haarlemse Courant! De doorsnee Kennemerlander moest zorgen voor brood op de plank.
Maar toch, alles veranderde begin 1795 met de komst van de Fransen.
Op 22 januari 1795 was in Beverwijk voor het eerst een contingent Franse militairen, aangekomen
bestaande uit ruim 100 Franse huzaren en 500 man soldaten, zogenaamde Carmagnole (Jakobijnen,
Franse revolutionairen van het eerste uur), onder leiding van een generaal. Vele duizenden Franse en
Bataafsche (Hollandse) soldaten zouden de komende jaren tot 1813 nog volgen. En op 25 januari
1795 werden alle burgers van 18 jaar en ouder opgeroepen om 12 uur in de Grote Kerk aanwezig te
zijn, om uit hun midden een vijftal kiesmannen aan te wijzen. Deze kiesmannen moesten het nieuwe
bestuur, de Municipaliteit genaamd, samenstellen. Alle vijf waren patriotten van het eerste uur.
Een van die vijf kiesmannen was Pieter Stelt. Pieter was een telg uit een katholiek Beverwijks
azijnmakersfamilie en was een aanhanger van de Verlichting en vurig Patriot3.
Een jaar later werd iedere burger van 20 jaar of ouder stemgerechtigd en diende op 17 april 1796 te
gaan stemmen in de Grote Kerk voor het "effectief Stedelijk bestuur". De Bataafsche democratie was
geboren! 4.
3 Pieter Stelt komen we in de archieven van Beverwijk in die tijd heel veel tegen. Zijn naam staat ook onder
talloze aktes van de Burgelijke Stand die onder invloed van de Fransen werd ingesteld. Zie de akte die in 1816
werd opgemaakt bij Antjes tweede huwelijk.
4 Lees meer over de Franse tijd en de rol van Pieter Stelt in het Ledenbulletin van het Historisch Genootschap
Midden Kennemerland nr 20 – http://www.hgmk.nl/wp-content/uploads/Ledenbulletins/LB20-1995.pdf
Haarlemse Courant 21 jan 1795 – Vryheid, gelykheid en broederschap
3 dagen voordat de Franse revolutionaire troepen in Beverwijk aankwamen was Haarlem al omgegaan naar de
Bataafsche Vrijheit. Op 19 januari had men het “haatlijk Juk van de aan hen onwettig opgedrongen regenten afgeschud”
en deze dag wordt dan ook de “eerste dag van de Hollantse vryheid”genoemd 5.
Vanaf 21 januri 1795 voerde de Haarlemse Courant voor het eerst de revolutionaire term
“Vryheid, gelykheid en broederschap” in de kop.
5 Haarlemse Courant 22 jan 1795
1804 – Overlijden van echtgenoot Dirk Jansen.
Op 4 december 1804, de kinderen waren respectievelijk 8, 11 en 14, overleed vader Dirk. Hij was 44 jaar oud
en dat zal dus een zware slag geweest zijn. En dit terwijl het toch allemaal al niet zo makkelijk was. NoordHolland was in 1799 getroffen door de inval van Engelsen en Russen en de daardoor ontstane oorlog tussen
Nederlanders (Bataven) en Fransen aan de ene kant en Engelsen en Russen aan de andere kant. Hoewel
Beverwijk niet direct aan het front lag (dat lag bij Castricum), lag het er wel direct achter. De streek had zwaar
te lijden van inkwartieringen, troepenverplaatsingen en gevechten.
Dit zal niet ongemerkt aan het gezin van Antje en Dirk zijn voorbijgegaan. Kennemerland verarmde en de
sterfte was hoog.
De periode 1804-1813
De Franse tijd liep in 1813 af. Napoleon had zijn Grande Armee in Rusland verspeeld en was verslagen bij
Leipzig. De Franse bezetting vertrok in november en december 1813 uit Nederland. Oranje werd weer in ere
hersteld. Ook Beverwijk werd weer Oranjegezind.
Hoe Antje de Goede het rooide met haar kinderen in deze periode is niet bekend. Zij verdiende de kost als
dagloonster en werkster.
En misschien zal zij door haar broers Dirk en Jan of door andere familieleden zijn ondersteund; zeker is dat
iedereen het in die tijd moeilijk had.
1816 -Tweede huwelijk van Antje de Goede
25 februari 1816, 12 jaar na het overlijden van eerste echtgenoot Dirk Jansen, hertrouwde Antje op (zij was 52
jaar oud) te Beverwijk met de veel jongere Martinus van Woerden (41 jaar oud). Hij was een Beverwijker en
net als zovelen dagloner van beroep6.
Antje was dagloonster en werkster volgens de trouwakte. Twee van Antjes kinderen waren al getrouwd, een
kind was overleden en dus had ze nog maar 1 kind thuis. Dat was te doen waarschijnlijk en daarom pas na 12
jaar een tweede huwelijk?.
Getuige bij het huwelijk waren Dirk Zonneveld 50j, Hendrik Rumping 47j behuwd broeder (zwager) van
Martinus, Jan de Goede 41j broer van de bruid en Hendrik Duindam 30j behuwd zoon (schoonzoon) van Antje.
6 Een dagloner is een arbeider (arbeidster) die per dag werd betaald en die met name in de land- en tuinbouw
werkte. De dagloner had geen vaste betrekking en verdiende daardoor niet als er geen werk voorhanden was.
Het jaarinkomen van een dagloner was zo'n 130 gulden, dus 11 gulden per maand.
Bron: http://www.hgmk.nl/wp-content/uploads/Ledenbulletins/LB20-1995.pdf
februari 1816 – Huwelijks akte van Antje de Goede en Martinus van Woerden te Beverwijk (blad 2)
25 februari 1816 – Huwelijks akte van Antje de Goede en Martinus van Woerden te Beverwijk
met handtekening van Pieter Stelt en getuige D. Zonneveld.
Antje en Martinus en de andere getuigen konden niet schrijven volgens de akte. (blad 3) 7
7 Blad 1 van de huwelijksakte ontbreekt
Het overlijden van Martinus en Antje
Lang heeft het huwelijk niet geduurd. 5 jaar later, op 19 april 1821, is Martinus op 45-jarige leeftijd te
Beverwijk overleden.
Antje was weer weduwe op 58-jarige leeftijd.
De kinderen Elisabeth en Albert waren inmiddels getrouwd en alleen Geertruij (25 jaar) was wellicht nog thuis.
Zij woonden toen in de Kerkbuurt in Beverwijk. Martinus was tuinder.
20 april 1821 Beverwijk – overlijdensakte Martinus van Woerden
Tenslotte ruim 13 jaar later - op 30 november 1834 overleed Antje in Beverwijk. Ze woonde niet bij een van
haar kinderen in mogen we aannemen want de getuigen die het overlijden kwamen aangeven waren twee
Duitse “gebuuren” die in de Torenstraat woonden: Karel (Carel) Scheffer (Schäeffer) en Johann Georg
Lentsch. Karel Scheffer was landbouwer/arbeider van beroep en kwam uit Arnolse (Waldek). Hij was op 8
maart 1832 in Beverwijk getrouwd met Anna Maria Elisabeth Kotther uit Meppen in Hannover. Karel was
geboren in 1773 en Anna Maria Elisabeth Kotther in 1789. Karel was eerder getrouwd met Geertje de Wolf die
voor 1831 is overleden.
Johann Georg Lentsch was horologiemaker van beroep en in 1827 weduwnaar geworden. Hij is rond 1760 in
Leipzig geboren. Via Hoorn (waar hij op 8 augustus 1793 was getrouwd met Christina Meijer) was hij in
Beverwijk verzeild geraakt. We mogen dus aannemen dat Antje in de Torenstraat woonde. Net als in 1821 nog
steeds in de Kerkbuurt dus.
Nu zal ze niet zo op stand hebben gewoond zoals de afbeelding uit 1730 van de Kerkbuurt laat zien. Misschien
had ze kost en inwoning op een kamertje of misschien was er wel een soort pension voor ouderen?
Zij was bij haar overlijden volgens de akte 76 jaar oud en geboren op 14 april 1758 wat niet juist is want zij is
op 10 april 1763 gedoopt8. Bij haar overlijden moet ze 71 jaar oud zijn geweest. Haar ouders waren volgens de
akte onbekend. Blijkbaar wisten de getuigen niet precies hoe het zat. De Burgerlijke Stand was ook nog niet
perfect in die tijd!
8 Zie III – 1: Het gezin van Hermanus (Herman) Goeden (de Goede) x Geertruijd (Truijtje) van Wunnik
De kerkbuurt – Torenstraat – Kerkstraat omstreeks 1730-1735
(Bron: Beeldbank Noordhollands Archief)
2 december 1834 Beverwijk – overlijdensakte Antje de Goede