Dynamiek

Oogstgetuige 123
Graanprijs
De prijs van graan is hoog, zowel in de EU als op de wereldmarkt. In Groningen noteert
voertarwe 140 euro per ton, en in Chicago 135 euro per ton. Dat graan duur is heeft
ongetwijfeld met het weer van de afgelopen zomer te maken, maar er zit ook een meer
structureel verhaal achter.
De Europese Unie heeft voor graan vanaf 1992 haar beleid van hoge prijzen verlaten. In
sneltreinvaart heeft men de prijssteun en de exportsubsidies afgebouwd. De steunprijs in
de EU was toentertijd zo’n 170 euro, en is momenteel ongeveer 100 euro. Die steunprijs
van 100 euro heeft momenteel geen effect, omdat de marktprijs veel hoger is. Niemand
verkoopt graan aan de overheid voor 100 euro als in de markt 140 euro gekregen kan
worden. Bijkomend effect is dat Europa al een groot aantal jaren zonder exportsubsidies
kan exporteren.
De verwachting was in 1992 al dat de wereldmarktprijs van tarwe zou gaan stijgen. In die
tijd lag de wereldmarktprijs op zo’n 90 euro. Zoals gezegd, de EU-prijs was bijna het
dubbele. Productievermindering in de EU en minder gesubsidieerde export leidde tot
minder aanbod op de wereldmarkt. Er is meer gebeurd, ook in andere landen. De
Amerikanen hebben hun beleid een beetje aangepast, en in Europa viel de muur om.
Daarnaast is er meer vraag naar biobrandstoffen ontstaan, en ook dat stuwt de graanprijs
op. En misschien speelt de klimaatverandering ook wel al een rol. Hoe dan ook, het eind
van het liedje is dat de wereldmarktprijs inderdaad gestegen is.
De huidige EU-marktprijs van 140 euro ligt nog altijd een stuk lager dan in 1992. Bij de
overgang naar het lage-prijs systeem zijn de akkerbouwers gecompenseerd met directe
inkomenstoeslagen. Die compensatie was bedoeld om de verlaging van de
interventieprijs enigszins op te vangen. De compensatie was lang niet volledig, maar bij
de huidige marktprijzen hebben ze weinig te klagen. Ze klagen dan ook niet.
Is daaruit af te leiden dat het allemaal wel goed komt als het Europees landbouwbeleid
verder ontmanteld wordt? Nee, zeker niet. Zonder de compensatie zou het nog steeds
geen vetpot zijn. Belangrijker is dat zonder een regulerend landbouwbeleid er grote
prijsbewegingen kunnen ontstaan. Grote prijsstijgingen en prijsdalingen zijn in het
verleden reden geweest om markt- en prijsbeleid te gaan voeren. Die reden is nog steeds
actueel, voor je het weet is het vangnet van 100 euro per ton weer hard nodig. Ondanks
de mooie graanprijzen van nu, en ondanks het feit dat ook voor de komende jaren dit
soort prijzen verwacht worden.
Dirk Strijker is hoogleraar Plattelandsontwikkeling op de S.L. Mansholt leerstoel van de
Rijksuniversiteit Groningen