Geothermie en bodemdaling

Geothermie en bodemdaling
Inleiding: waarom gebruiken we geothermie?
In onze ondergrond neemt de temperatuur per kilometer diepte met ruim 30°C toe. Zo is
het op één kilometer diepte ongeveer 40°C en op twee kilometer diepte ongeveer 70°C.
Meer en meer gebruiken we deze (duurzame) warmte in Nederland voor de verwarming van
kassen, gebouwen en huizen. Geothermie (of ‘aardwarmte’) is hiermee net als bijvoorbeeld
biomassa, opslag van warmte en zonneboilers één van de manieren om de
warmtevoorziening in Nederland duurzamer te maken.
Geothermie maakt gebruik van het in de diepe ondergrond aanwezige warme water. Het
warme water komt met hulp van pompen via een productieput naar boven en gaat door een
warmtewisselaar, die het koude water uit de bovengrondse verwarmingsbuizen op
temperatuur brengt. Het afgekoelde grondwater gaat via een injectieput weer terug in de
aardlaag (reservoir) waar het vandaan kwam. Beide putten samen heten een doublet.1
Geothermie lijkt op ‘bodemenergie’ maar is toch anders: bodemenergie (zoals warmtekoude –opslag (WKO)) gaat over warmte in de bodem op maximaal zo’n 200 meter diep.
We spreken meestal van geothermie als het gaat om warmte van 500 meter diepte of meer.
Kan geothermie tot bodemdaling of verzakkingen leiden?
Geothermie onttrekt geen materie permanent aan de ondergrond, zoals bij
delfstoffenwinning. Het geproduceerde water wordt na het oppompen weer in dezelfde
aardlaag geïnjecteerd. Alleen de warmte blijft bovengronds. Hierdoor blijft de gemiddelde
druk in het reservoir vrijwel onveranderd, ook na jaren van productie (zo blijkt bijvoorbeeld
in Frankrijk waar langjarige ervaring is op dit gebied). Het injecteren van afgekoeld water
zorgt er voor dat er wel enige krimp zal optreden in het gesteente rond de injectieput.
(afkoeling veroorzaakt krimp.) De krimp van het gesteente en daaruit voortkomende
bodemdaling zijn met modellen te berekenen. Een recent artikel 2 komt uit op een mogelijke
daling van 17 millimeter na 100 jaar productie onder voor Nederland representatieve
omstandigheden. Dit is bijzonder gering in vergelijking tot andere processen, zoals
natuurlijke processen (inklinking, depositie van plantenresten) en menselijk handelen zoals
grondwaterbeheer en drinkwaterwinning. Bodemdaling door geothermie is daarom niet te
verwachten en zeker niet in die mate dat het merkbaar is.
Kijk voor meer informatie over geothermie bijvoorbeeld op
https://geothermie.nl/index.php/nl/geothermie-aardwarmte/de-bron-van-energie.
1
2
'Surface Movement Induced by Geothermal Operations', 16 juni 2014, P.A. Fokker en J.D. van Wees.
http://earthdoc.eage.org/publication/publicationdetails/?publication=76247
Stichting Platform Geothermie
Oude Delft 37 - 2611BB Delft - [email protected] KvK nr 27254030
Soms komt met het water een kleine hoeveelheid gas (of olie) mee. Dit wordt bijvangst
genoemd. Deze bijvangst is zo klein in volume dat er ook hierdoor geen verzakkingen zullen
optreden.
De volledigheid gebiedt om op te merken, dat het injecteren van het afgekoelde water
ervoor zorgt dat er een drukverhoging ontstaat rondom de injectieput. Deze verhoging is
klein ten opzichte van de normale druk in het reservoir. Er zijn evenmin voorbeelden
bekend dat de iets lagere druk bij de productieput heeft geleid tot bodemdaling. Er is ook
geen blijvend effect te verwachten. Als de productie beëindigd wordt, zal de normale
reservoirdruk terugkeren.
Voor zover bekend heeft geothermie ook nooit tot merkbare daling geleid in omringende
landen als Frankrijk en Duitsland (waar langjarige ervaring is en de bodem in dit opzicht op
sommige plaatsen vergelijkbaar is).
Stichting Platform Geothermie – maart 2017
Stichting Platform Geothermie
Oude Delft 37 - 2611BB Delft - [email protected] KvK nr 27254030