Zin en Onzin van Voedingssupplementen

Wijchen Gezond Café
Zin en Onzin van
Voedingssupplementen
Bas vd Steeg & Harry vd Brink
21-03-2015
Stelling
Wie eet volgens de schijf van vijf krijgt
ruim voldoende vitamines en
mineralen binnen!
TNO
• TNO onderzoek toonde in 1995 al aan dat we
voedingstekorten hebben zelfs als we eten
volgens de voorschriften…
• Uit dit TNO rapport bleek al dat tekorten aan
vitamine A, selenium en koper bij de gehele
bevolking voorkomen.
• Daarnaast bleek inname van vitamine D,
calcium, ijzer, zink en magnesium bij
specifieke bevolkingsgroepen te laag
Voedingscentrum
• Rapport Gezondeidsraad 2006/7:
– Zelfs als we ons houden aan de “Schijf van vijf”
van het Voedingscentrum hebben we ook nu nog
tekorten aan foliumzuur, vitamine D, vitamine A,
ijzer, selenium en zink
– Daarbij moeten we nog bedenken dat slechts een
heel klein deel van ons zich aan de
voedingsvoorschriften van de “Schijf van vijf”
houdt
Wageningen
“De kwaliteit van onze andijvie, bloemkool en
wortelen holt achteruit. In de afgelopen
twintig jaar is de aanwezigheid van vitaminen
en mineralen in de zogeheten vollegronds
groente fors teruggelopen, soms met meer
dan vijftig procent”
En bedenk dat het bij groente en fruit niet
alleen maar gaat om vitaminen en
mineralen!
Inventarisatie…
•
•
•
•
•
•
Wat zijn voedingssupplementen?
Wie gebruikt ze?
Welke zoal?
Met welk doel?
Hoe weet je of ze werken?
En of ze wel veilig zijn?
Wat zijn voedingssupplementen?
•
•
•
•
In lage dosering aanvulling op voeding?
In hoge dosering medicinale werking?
Voorkomen van ziekte of behandeling van ziekte?
Verschillende soorten:
–
–
–
–
Vitaminen
Mineralen/sporenelementen
Fytonutriënten
Nutriceuticals: probiotica, visolie, kruiden,
aminozuren, melatonine, etc.
– (Homeopathische producten)
Vorm en formulering
• Natuurlijk versus synthetisch?
– Matrix: bijv. vitamine C plus bioflavonoïden
– Whole Food Supplements
• Goed opneembaar zout: bijv.
magnesiumcitraat i.p.v. magnesiumoxide
• Actieve vorm: bijv. P5P i.p.v. pyridoxine en 5methyltetrahydrofolaat i.p.v. foliumzuur
• Maagsapresistent, time release, ect.
• Liposomen
Zijn voedingssupplementen veilig?
•
•
•
•
•
•
•
Natuurlijk is niet gelijk aan veilig!
Meer is niet gelijk aan beter!
Antioxidanten en kanker: Feit of fictie?
Vitamine B6 en zenuwschade Feit of fictie?
Vitamine C en nierstenen: Feit of fictie?
Let op met kruiden…
Kruiden te beschouwen als geneesmiddelen?
Over vrije radicalen gesproken…
• Een te veel aan vrije radicalen maakt gezonde
cellen kapot (oxidatie)
• Maar we hebben ook vrije radicalen nodig:
– Witte bloedcellen maken bacteriën onschadelijk
door ze te bestoken met vrije radicalen
– Vernietigen van kankercellen
– Als “trainingsprikkel” voor onze weerstrand!
• Antioxidanten: Niet te veel, niet te weinig!
• Liever indirecte antioxidanten
Zijn voedingssupplementen werkzaam?
• Lastig te meten!
• Bestaat er zo iets als “evidence based nutrition”?
• Regulier motto “alleen inzetten bij aangetoond
tekort” is te kort door de bocht
– Onderschatten werkzaamheid en veiligheid
• Maar de “orthomoleculaire visie” is dat ook!
– Overschatten werkzaamheid en veiligheid
• EFSA en gezondheidsclaims: Zegen of last?
• Moraal: Zinvol inzetten…
• Maar wat is dan zinvol?
Zinvol gebruik van
voedingssupplementen
• Suppleer alleen preventief datgene waar je
redelijkerwijs een tekort aan kunt oplopen
– Bijv. visolie als je geen/weinig vette vis eet
– Bijv. vitamine D als je te weinig in de zon
komt…dus bijna iedereen!
– Niet meer dan een tot enkele keren de ADH
• Suppleer altijd bij aangetoonde tekorten
– Bijv. vitamine B12 en D
• Knelpunt: ADH en normaalwaarden?
Zinvol gebruik van
voedingssupplementen (2)
• Voor therapeutische toepassingen in overleg
met professional!
– Maar reguliere gezondheidsprofessionals weten
doorgaans bedroevend weinig over voeding en
supplementen
– En alternatieve therapeuten worden vaak niet
gehinderd door reguliere kennis en
wetenschappelijke inzichten…
– Het goed en verantwoord kunnen adviseren van
fytonutriënten en nutriceuticals vraagt om kennis
van beide werelden!
…En ook dat is een mening….
Supplementen zijn geen
vervanging voor een ongezonde
life style!
Vitamine C
•
•
•
•
Weerstand
Huid/bindweefsel
Antioxidant (soms pro-oxidant?)
IJzer opname
• Afhankelijk van inname groente/fruit
• ADH 75 mg?
• Optimaal 250-500 mg?
• Advies: Afhankelijk van behoefte en verspreid over de dag!
• Geen grammen per dag chronisch voor iedereen!
• Maar wel kortdurend bij verhoogde behoefte: o.a.
marathonlopers, griep, periode van overmatig stress
Vitamine B-complex
•
•
•
•
•
•
Stofwisseling
Energieproductie
Zenuwstelsel
Homocysteine
Risico: overdosering B6 (pyridoxine)?
B12 regulier alleen bij anemie/neuropathie en
aangetoond tekort: Tablet of injectie?
• Advies: Vitamine B6 als P5P max. 25 mg per dag
•
•
•
•
•
Vitamine D
Botten
Afweersysteem
Spieren
Hart en bloedvaten?
Cognitie?
• Advies: vitamine D3 800-1600 I.E. per dag
(bij voldoende blootstelling aan de zon
niet in maanden zonder R)
Vitamine K2
•
•
•
•
•
Botten
Aderverkalking
Niet te verwarren met K1
MK7
Traditionele Japanse keuken: Natto
• Advies: Menaquinon 7 (MK7) 90 microgram per
dag. Bij voorkeur in combinatie met vitamine
D3.
Magnesium
•
•
•
•
•
Spieren
Zenuwstelsel
Energie
Bloeddruk
Bloedsuiker
• Advies: 150-300 mg per dag als citraat of
bisglycinaat
Zink
• Weerstand
• Energie
• Antioxidant
• Advies: 10-15 mg per dag als citraat
Selenium
•
•
•
•
•
Immuunsysteem
Schildklier
Detoxificatie (met name van zware metalen)
Kanker?
Risico: bij hoge doseringen waarschijnlijk niet
veilig! O.a. verhoogd risico op suikerziekte
• Advies: Seleniummethionine max. 100
microgram per dag
Jodium
• Metabolisme
• Schildklier
• Jodiumtekort komt steeds vaker doordat er
steeds minder bakkerszout aan brood toegevoegd
wordt en we minder vis eten
• Vooral tekorten bij mensen die geen of biologisch
brood eten of zelf brood bakken
• JoZo bevat veel minder jodium dan bakkerszout!
• Advies: 150 microgram per dag.
Visolie (DHA/EPA)
•
•
•
•
•
•
Bloeddruk
Cholesterol
Ontsteking?
Brein: Depressie en ADHD
Bloedstolling
Krill?
• Advies: 500-1000 DHA/EPA mg per dag
Yakult..
• Lactobacillus Casei Shirota
• Microbioom heel belangrijk voor onze hele
stofwisseling en immuunsysteem en zelfs genexpressie
• Poeptransplantatie
• Meerdere stammen nodig om darmflora te verbeteren.
Alleen effectief bij goede voedingsbodem(vezels uit
groente en fruit!)
• Advies: Eventueel een breed probioticum gebruiken
tijdens en gedurende enkele weken na een
antibioticum kuur
Multi-vitamine
• Er is geen standaard
• Nut afhankelijk van inname overige
supplementen
• Nut afhankelijk van dieet
• Natuurlijk matrix met fytonutriënten?
• Vorm: Bijvoorbeeld liever P5P dan B6; liever
5MTHF dan foliumzuur; etc.
• Mannen: Liever geen ijzer!
• Multi bevat vrijwel nooit relevante hoeveelheden
magnesium, visolie en vitamine D
Glucosamine
•
•
•
•
•
Artrose?
Pijn?
Alleen als sulfaat, NIET als hydrochloride!
Combinatie met chondroitine?
Let op: Allergie voor schaaldieren
• Advies: Glucosaminesulfaat 1500mg/dag (=1183
mg/dag elementaire glucosamine)
• Bij veel supplementen wordt deze dosering NIET
gehaald
Cranberry
•
•
•
•
Blaasontsteking
Vooral preventief!
Gaat niet om aanzuren van de urine!
PAC’s gaan hechting van E. coli aan blaaswand
tegen
• Advies: extract 250-500 mg
• Cranberry sap wordt vaak slecht verdragen!
Vlierbes
• Immuunsysteem
• AntiVirin©
• Remt hechtingseiwit in de eiwitmantel van het
virus
• Advies: Sambucol Immuno Forte Capsules 2x
daags in capsules gedurende 3-5 dagen. Meteen
starten bij eerste symptomen van griep of
verkoudheid. Preventief lagere dosering!
Valeriaan
•
•
•
•
Angst/onrust
Slaapstoornis
NIET verslavend?
Let op rijvaardigheid bij hoge dosering!
• Advies: Bij spanningsklachten 3 x daags 200
mg gestandaardiseerd extract; bij
slaapstoornissen een uur voor het slapen
gaan 400 mg
Echinacea
• Verkoudheid
• Onderzoek: Wisselende resultaten, maar
positieve meta-analyse in Lancet 2009
• Dosering onduidelijk
Melatonine
•
•
•
•
Jetlag
Slaapstoornissen
Immuunsysteem?
Vanaf 0,3 mg verstoring biologische klok mogelijk
(IGZ):
– Vanaf 0,3 mg beschouwd als geneesmiddel
– Vanaf 1 oktober 2015 >0,3 mg strafbaar!
• NB volgens de ontdekker (Wurtman) is 0,3 mg de
meest effectieve dosering bij slaapstoornissen!