Brochure NPI - Nederlandse Vereniging voor Psychoanalyse

Û www.psychoanalytischinstituut.nl
Û
Vestiging Amsterdam
Olympiaplein 4
1076 ab Amsterdam
t (020) 570 38 38
f (020) 679 89 91
[email protected]
Û
imh Centrum Amsterdam
(Infant Mental Health)
Wibautstraat 135–139 iv
1097 dv Amsterdam
t (020) 590 49 49
f (020) 590 49 40
imh­[email protected]
Û
Vestiging Utrecht
Maliestraat 1a
3581 sh Utrecht
t (030) 230 70 70
f (030) 234 38 83
[email protected]
Û
imh Centrum Utrecht
Nieuwe Houtenseweg 2
3524 sh Utrecht
t (030) 280 93 00
f (030) 280 93 99
imh­[email protected]
Û Informatie voor patiënten
3
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Inhoud
Inleiding 5
Psychoanalyse 6
Psychoanalytische psychotherapie 8
Groepstherapie 9
Is deze behandeling geschikt voor u? 11
Van aanmelding tot behandeling 13
Kinderen en adolescenten 16
Vergoeding van de behandelingen 17
Wetenschappelijk onderzoek 17
Rechten van de patiënt 18
Transculturele psychoanalytische behandeling 20
Toekomst voor psychoanalyse 22
Klachten over uw behandeling 23
4
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Patiëntenvertrouwenspersoon npi
Olympiaplein 4
1076 ab Amsterdam
t (020) 570 38 45
Klachtencommissie npi
Postbus 7031
1007 ja Amsterdam
t (020) 570 38 45
Vestiging Amsterdam
Olympiaplein 4
1076 ab Amsterdam
t (020) 570 38 38
f (020) 679 89 91
[email protected]
imh Centrum Amsterdam
(Infant Mental Health)
Wibautstraat 135–139 iv
1097 dv Amsterdam
t (020) 590 49 49
f (020) 590 49 40
[email protected]
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Inleiding
Adressen en contactpersonen
Patiëntenraad npi
Postbus 75377
1070 aj Amsterdam
t (020) 570 38 45
5
Vestiging Utrecht
Maliestraat 1a
3581 sh Utrecht
t (030) 230 70 70
f (030) 234 38 83
[email protected]
imh Centrum Utrecht
Nieuwe Houtenseweg 2
3524 sh Utrecht
t (030) 280 93 00
f (030) 280 93 99
[email protected]
Openingstijden
Het npi is op werkdagen open van
8.30–17.00 uur. Ook buiten deze tijden
vinden behandelingen plaats. De behandel­
tijden zijn bespreekbaar tussen patiënt en
behandelaar.
Het Nederlands Psychoanalytisch Instituut (npi) levert een belangrijke
bijdrage aan de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg in de vorm
van gespecialiseerde psychoanalytische behandeling van patiënten,
kennisoverdracht, onderzoek en opleiding.
Het npi is een landelijk centrum dat nauw samenwerkt met beroeps­
verenigingen op het gebied van psychoanalyse en psychoanalytische
psychotherapie. De behandelingen worden verricht vanuit locaties van het
npi in Amsterdam en Utrecht, maar ook landelijk in samenwerking met
regionale instellingen voor geestelijke gezondheidszorg (ggz).
De behandelingen van het npi maken onderdeel uit van het basispakket
voor de Zorgverzekeringswet. Daarmee valt ons zorgaanbod onder de
wettelijke zorgplicht van de zorgverzekeraars. Wij attenderen u erop dat
zorgverzekeraars in hun polissen (beperkende) voorwaarden kunnen stel­
len aan de vergoeding van psychoanalytische behandelingen. Voorzover
bekend voldoet het npi op dit moment aan alle eisen om voor volledige
vergoeding van behandelingskosten in aanmerking te komen. In geval
van twijfel dient u contact op te nemen met uw zorgverzekeraar.
Voor de behandelingen bij het npi geldt vanaf 2009 geen wettelijke
eigen bijdrage.
6
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Psychoanalyse
Psychoanalyse berust op de bevinding dat veel patronen in ons gevoel
en ons gedrag onbewust verlopen. Iemand kan zich ongelukkig, depres­
sief of angstig voelen, maar begrijpt niet waardoor dat komt. Het kan
bijvoorbeeld ook zijn dat iemand zich probeert te binden aan een
partner, maar dat lukt steeds niet; hoe graag hij of zij dat ook wil. Juist
omdat het zich om voortdurend herhalende en onbewuste patronen
gaat, kunnen mensen zichzelf met dit soort problemen niet helpen.
In een psychoanalyse proberen analyticus en patiënt samen te ontdekken
hoe deze onbewuste patronen van invloed zijn op de relaties, gedragingen
en gevoelens van de patiënt. Ook proberen zij te begrijpen hoe deze
patronen zich ontwikkeld hebben.
De patiënt komt vier of vijf keer per week gedurende drie kwartier bij de
analyticus en ligt daar op een bank. De analyticus zit op een stoel achter
de bank en vraagt de patiënt om alles te zeggen wat in hem opkomt. Door
zich over te geven aan die innerlijke stroom van gedachten, gevoelens en
fantasieën, wendt de patiënt zich als het ware af van de buitenwereld en
richt zich meer naar binnen. Allerlei gedachten en gevoelens, waar hij zich
voor schaamt of in het dagelijkse leven misschien als onbelangrijk of onzin­
nig verwerpt, kunnen zo meer aandacht krijgen. Dit betekent ook dat hij in
een andere belevingswereld terechtkomt; anders dan wanneer hij gewoon
met iemand praat. De analyticus kan van zijn kant zo goed mogelijk luis­
teren naar alles wat de patiënt naar voren brengt en probeert te onder­
kennen wat dit bij hemzelf oproept.
Soms vraagt de analyticus verduidelijking en van tijd tot tijd legt hij de
patiënt voor wat hij meent te zien. Dat kan bijvoorbeeld gaan om de
betekenis van een bepaalde gedraging of een bepaald gevoel. Ook komen
regelmatig zaken aan bod, die zich afspelen in het contact tussen patiënt
en analyticus.
7
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
In een goed lopende psychoanalyse ontstaat een sterke band tussen
analyticus en patiënt. Deze band maakt het mogelijk om over pijnlijke
en beschamende dingen te praten. De problemen waarmee de patiënt
worstelt, komen zo tot uitdrukking in het contact met de analyticus.
Daardoor kan de patiënt zijn problemen niet alleen verstandelijk,
maar ook emotioneel gaan begrijpen.
Op deze wijze worden geleidelijk de onbewuste patronen in gedrag en
gevoel duidelijk. Dit leidt niet alleen tot een vermindering van de klachten,
maar ook tot een andere manier van met zichzelf omgaan; de patiënt gaat
zijn binnenwereld meer serieus nemen en ook beter begrijpen. Dit bete­
kent dat het gevoel van eigenwaarde kan toenemen en ook de innerlijke
vrijheid. Hij kan daardoor
steviger in de wereld staan.
Wie meer naar binnen
durft te kijken, weet ook
duidelijker waar hij staat en
waarom hij bepaalde keuzes
maakt. Dat geldt in relaties,
maar ook in het werk of in
de studie. Uiteindelijk kan
het leven van de patiënt
dan ingrijpend veranderen,
zowel innerlijk als in de
contacten met anderen.
8
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Psychoanalytische psychotherapie
De psychoanalytische psychotherapie heeft dezelfde theoretische
uitgangspunten als de psychoanalyse. Het verschil zit vooral in
de setting, frequentie en in de techniek.
Bij een psychotherapie zitten de patiënt en de behandelaar tegenover
elkaar. De frequentie is meestal eenmaal per week. Ook bij een psycho­
analytische psychotherapie nodigt de behandelaar de patiënt uit zoveel
mogelijk te zeggen wat er bij hem of haar naar boven komt. Dat wil zeggen
dat de patiënt het woord heeft en bepaalt waar het over gaat. De behan­
delaar geeft geen ‘huiswerk’ op, waar hij de patiënt in de volgende zitting
naar vraagt. In die zin is er geen verschil
tussen een psychoanalyse en een psycho­
analytische psychotherapie. Verschillend
is wel is dat de behandelaar in dit geval
de patiënt vaker stuurt en zich richt op
bepaalde hypothesen, die tevoren met de
patiënt zijn besproken. Dit betekent dat er
in een psychoanalytische psychotherapie
vaker sprake is van zogenaamde ‘selectieve
aandacht’. Daarmee wordt bedoeld dat de
behandelaar op sommige thema’s die de
patiënt aandraagt wel ingaat en op andere
niet.
Een psychoanalytische psychotherapie richt zich in eerste instantie meer
op het laten ontstaan van een nieuw evenwicht, van waaruit de patiënt
zijn leven zelf weer verder kan oppakken. Meestal duurt een psycho­
analytische psychotherapie minder lang dan een psychoanalyse. Terwijl
een psychoanalyse bij het npi gemiddeld ruim vijf jaar duurt, is dat bij een
psychotherapie ongeveer twee jaar.
9
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Overige psychoanalytische
behandelingen
mbt-programma
tfp
Het mbt programma (mentaliseren
bevorderende therapie) is een therapie
die ontworpen is voor patiënten die het
geregeld moeilijk vinden om te blijven
nadenken in intieme relaties of onveilige
situaties, wat tot gevolg heeft dat bepaald
gedrag voorkomt zoals onbeheersbare
woedebuien, de controle verliezen, midde­
lengebruik, zelfbeschadiging en dergelijke.
Het doel van mbt is dat de patiënt gaat
ontdekken hoe hij over zichzelf en anderen
denkt, wat hij daarbij voelt en hoe dat zijn
reacties op anderen bepaalt. Uitleg van het
begrip mentaliseren is te vinden op
de npi-website.
Voor patienten met dezelfde ernstige
problemen als patiënten die een mbt
behandelprogramma krijgen (combinatie
groep en individueel) is ook een louter
individueel programma ontwikkeld waar­
bij de patient twee keer per week bij zijn
therapeut komt. In deze behandeling kijken
we heel zorgvuldig naar wat er binnen de
relatie tussen de patient en zijn behande­
laar gebeurt. De relatie is het centrale focus
in de behandeling, vanuit de gedachte dat
wat er zich binnen de relatie tussen behan­
delaar en patient afspeelt een getrouwe
kopie zal zijn van wat er tussen hem en
andere mensen zich afspeelt. Deze behan­
delvorm wordt ook wel Transference Focused Psychotherapy genoemd, een behandel­
vorm die bewezen effectief is. Omdat het
om gedrags- en relatiepatronen gaat die
reeds heel lang bestaan neemt de behande­
ling ook ruime tijd, gemiddeld ruim 2 jaar.
De behandeling bestaat uit een combinatie
van groepstherapie met acht mensen en
individuele therapie en heeft een vaste
duur van 18 maanden. De zittingen vinden
wekelijks plaats: de groepszitting duurt
3 uur en wordt geleid door twee therapeu­
ten; de individuele zittingen, van drie kwar­
tier, vinden eveneens wekelijks plaats met
een andere therapeut. Elke negen maanden
is er een wisseling: vier mensen verlaten de
behandeling en vier nieuwe beginnen met
het programma. Tussen de individuele en
de groepstherapeuten bestaat een inten­
sief contact.
10
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Psychoanalytische
Groepspsychotherapie
Themagerichte Psycho­analytische Psychotherapie
Groepspsychotherapie heeft hetzelfde
doel als individuele psychoanalytische
psychotherapie, dat wil zeggen: de patiënt
door doorleefd inzicht in zichzelf in staat
stellen zich te bevrijden van irrationele en
zelfbeperkende gedachten, gevoelens en
gedragingen. Bij groepstherapie is niet de
relatie met de behandelaar het therapeu­
tisch middel, maar de relatie met de groep
medepatiënten. Dat levert een vaak realisti­
sche confrontatie op en steun door herken­
ning van gelijksoortige problemen bij
anderen. Groepspsychotherapie is dan ook
aangewezen als de problemen zich vooral
manifesteren in de relatie met anderen en
ook als het gaat om een stagnatie in de
ontwikkeling van de persoonlijke identiteit.
De open inzichtgevende groep bestaat
uit ongeveer acht deelnemers, begeleid
door twee therapeuten en komt wekelijks
bijeen gedurende anderhalf uur. ‘Open’
wil hier zeggen dat men de groep binnen­
komt als er een plaats vrij is en vertrekt
als de behandeling voldoende is geweest.
De opengevallen plaats wordt door een
volgende patiënt opgevuld.
De themagerichte psychotherapie is een
vorm van behandeling voor mensen met
uiteenlopende emotionele klachten, zoals
depressieve, spannings-, of angstklachten.
Deze klachten zijn het gevolg van een
innerlijk conflict.
Voorbeeld van zo’n innerlijk conflict is
onvoldoende acht slaan op eigen verlan­
gens en té veel gericht zijn op de behoeftes
van anderen, waardoor het leven kan gaan
voelen als een voortdurend moeten, met
gevoelens van onmacht en depressie tot
gevolg. Een ander voorbeeld is het niet
voldoende kunnen verwerken van verlies,
omdat het rouwen zoveel pijnlijks oproept
en men (vaak onbewust) dan maar liever
alle gevoelens blokkeert.
Het verschil met de andere therapie­vormen
op het npi is dat bij deze therapie nog
preciezer een thema gekozen wordt om
mee te werken. Dit betekent ook dat de
therapeut een actievere rol heeft om
te zorgen dat het over dit thema gaat
en dat de therapie korter is, doorgaans
circa 20 zittingen.
11
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Is deze behandeling geschikt voor u?
Om na te gaan of een psychoanalytische behandeling
geschikt is, is een aantal punten van belang:
Hoe ernstig zijn de klachten?
Een psychoanalytische behandeling is een
intensieve, veelal zeer langdurige onder­
neming die veel tijd, energie en geld kost.
Dat betekent dat mensen die een behande­
ling starten veel problemen, conflicten en
klachten hebben. In de dagelijkse praktijk
van het npi gaat het om patiënten die al
langere tijd ernstig lijden onder hun klach­
ten en ervaren dat ze op een aantal belang­
rijke punten in hun leven vastgelopen
zijn. Ook hebben zij in veel gevallen één of
meerdere andere behandelingen in de ggz
achter de rug die echter onvoldoende resul­
taat opleverden. De klachten keerden na
verloop van tijd terug (recidiveren) of zijn
min of meer chronisch van aard.
Sluit een psychoanalytische behandeling aan bij de wijze waarop
iemand zijn klachten beleeft?
De psychoanalytische theorie kijkt op een
bepaalde manier naar mensen. Zij gaat
er onder meer vanuit dat veel van onze
persoonlijkheid zich tijdens de kindertijd
begint te vormen. Zo zullen de ervaringen
die iemand als kind opdoet een belangrijke
rol spelen in zijn persoonlijkheidsontwik­
keling; vooral in de wijze waarop hij of zij
sociaal functioneert. Het verleden is dus
van belang voor het heden, inclusief de
problemen die iemand heeft. Vanuit die
opvatting is het nodig dat iemand bij zich­
zelf stil probeert te staan om zichzelf beter
te gaan begrijpen. Als een dergelijke manier
van bij jezelf ‘naar binnen’ kijken totaal
niet aanspreekt, ligt een psychoanalytische
behandeling minder voor de hand, omdat
de kans op resultaat dan lager is.
12
Een psychoanalytische
behandeling vraagt
door­zettingsvermogen
De patiënt moet bijvoorbeeld kunnen
accepteren dat het een tijd duurt voordat
veranderingen merkbaar worden. Ook
moet hij zich over kunnen geven aan de
behandelsituatie en kunnen verdragen dat
een ander (de therapeut) een tijd lang zo
intensief in zijn leven meekijkt.
Kan de patiënt goed onderscheid
maken tussen fantasie
en realiteit?
In een psychoanalytische behandeling
wordt de patiënt als het ware uitgeno­
digd zich meer in zijn fantasiewereld te
ver­diepen. Om dat veilig te kunnen, moet
hij goed kunnen onderscheiden wat fanta­
sie en realiteit is; anders wordt het wel heel
moeilijk om na vijfenveertig minuten de
‘gewone’ wereld weer in te stappen.
Er moeten ook geen perioden zijn of
geweest zijn waarin iemand psychotisch is;
met andere woorden: het contact met de
werkelijkheid verliest.
Samenwerking tussen patiënt
en behandelaar
Wanneer een patiënt na zorgvuldig diag­
nostisch onderzoek het advies krijgt voor
een (langdurende) psychoanalytische
behandeling komt de persoon van de
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
behandelaar in zicht. Uit onderzoek blijkt
hoe belangrijk deze ‘werkrelatie’ is voor het
uiteindelijk te bereiken resultaat. Eigenlijk
moet je steeds vragen: valt te verwach­
ten dat deze patiënt en deze behandelaar
vruchtbaar samen kunnen werken om tot
een goed behandelresultaat te komen?
Dit laatste punt onderstreept nog eens
hoe essentieel het is dat de patiënt bij de
kennismaking met de behandelaar zorgvul­
dig bij zichzelf nagaat of hij deze voldoende
denkt te kunnen vertrouwen. Durft hij met
deze man of vrouw die moeilijke en lange
onderneming aan?
Het effect van psychoanalytische
behandelingen
Door gebruik te maken van het patiën­
tenvolgsysteem heeft het npi onderzoek
verricht naar het effect van psychoanaly­
tische behandelingen. Uit dit onderzoek
blijkt dat bij 70% tot 80% van de patiënten
een blijvende vermindering van klachten
wordt bereikt en dat dit effect ook nog
twee jaar na het einde van de behande­
ling gemeten is. Behalve dat de klach­
ten verminderen blijkt ook dat mensen
rapporteren dat hun kwaliteit van leven is
toegenomen en dat zij sterker staan in hun
relatie met anderen.
De behandelaar geeft bij de start van de
behandeling en de vaststelling van het
behandelplan hierover meer informatie,
specifiek afgestemd op de situatie
van de patiënt.
13
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Van aanmelding tot behandeling
Er wordt een aantal stappen doorlopen voordat met
de daadwerkelijke behandeling wordt gestart:
1 Aanmelding
2 Intakegesprek
Patiënten kunnen zich, op verwijzing van
de huisarts, telefonisch aanmelden bij het
npi. Ze krijgen dan een afspraak voor een
intakegesprek met de stafmedewerker die
werkzaam is in Amsterdam of Utrecht. Bij
afspraken bij het npi kunt u altijd kiezen
uit verschillende tijdstippen. Ook kunt een
voorkeur voor een behandelaar uitspreken.
Patiënten krijgen een bevestigingsbrief met
routebeschrijving thuisgestuurd.
Bij wet is bepaald dat patiënten een kopie
van legitimatiebewijs en burgerservice­
nummer moeten verstrekken. Tevens is een
kopie van het verzekeringsbewijs nodig
voor onze administratie. Deze stukken
dienen voorafgaand aan het eerste gesprek
opgestuurd te worden naar de vestiging
waar het gesprek zal plaatsvinden. Voor
het eerste gesprek worden de administra­
tieve gegevens gecontroleerd en wordt een
behandel­overeenkomst aangegaan. Dit is
een wettelijke verplichting die voor alle
ggz-aanbieders geldt.
Tijdens het intakegesprek gaan patiënt
en stafmedewerker samen na wat er aan
de hand is. Om dat goed uit te zoeken,
moet de stafmedewerker meer doen dan
de klachten aanhoren en daar, vanuit zijn
psychoanalytische deskundigheid, een
bepaalde betekenis aan toekennen.
Hij moet de patiënt zo aan het woord laten
dat duidelijk wordt welke betekenis de
patiënt zelf aan zijn problemen geeft.
Het is van belang hoe de patiënt zijn
klachten ziet en wat hij van een eventuele
behandeling verwacht. Na het gesprek
wordt de patiënt verzocht om één of meer­
dere vragenlijsten in te vullen, dit neemt
ongeveer een uur in beslag. In totaal zal het
eerste bezoek ongeveer twee uur duren.
14
Aan het einde van het intakegesprek
spreekt de stafmedewerker met u een
datum en tijdstip af voor het adviesgesprek,
zie kopje adviesgesprek. Dit zal ongeveer
twee à drie weken na het intakegesprek
plaatsvinden. Van het gesprek maakt de
stafmedewerker een verslag dat wordt
besproken in de intakestaf.
3 Intakestaf
In de vergadering van de intakestaf
bespreekt het team bestaande uit drie
of vier stafmedewerkers waaronder een
psychiater en psychotherapeuten en of
psychologen het totaal aan gegevens van
de patiënt. Vervolgens wordt een advies
geformuleerd. De patiënt is niet aanwezig
bij deze vergadering.
4 Adviesgesprek
In het adviesgesprek bespreekt de stafme­
dewerker met de patiënt de bevindingen
van de intakestaf. Daarna licht hij het
advies toe en bespreekt hij/zij samen met
u of u zich hierin kan vinden. In grote lijnen
kan het advies twee richtingen uitgaan,
namelijk:
ó Het is voldoende duidelijk dat behandeling bij het
npi niet passend is. Wij adviseren u dan om elders
in behandeling te gaan. Dit betekent dat in over­
leg met u vanuit het npi wordt bemiddeld bij het
zoeken van een geschikte behandeling. Het npi
werkt nauw samen met andere ggz-instellingen
en kan zorgen voor een goede doorverwijzing.
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Een vorm van behandeling bij het npi lijkt nodig.
ó
U krijgt een themagerichte psychoanalytische
psychotherapie aangeboden of een groepsthera­
pie, tenzij er aanwijzingen zijn dat een langerdu­
rende behandeling is aangewezen. Daartoe vindt
uitgebreider psychologisch onderzoek plaats
om een goed inzicht te krijgen in de aard van de
klachten. Aan de hand daarvan wordt vervolgens
bepaald welke type behandeling (psychoanalyse
of psychoanalytische psychotherapie) het beste is.
15
Bij de keuze tussen de vorm van therapie
spelen diverse factoren een rol. Het gaat
om een afweging van de ernst van de
problematiek, de mogelijkheden van de
desbetreffende patiënt en de behandelin­
gen die tot op dat moment hebben plaats­
gevonden. Deze factoren verschillen van
persoon tot persoon en worden daarom
individueel gewogen.
5 Indicatieonderzoek
6 Tweede adviesgesprek
Het indicatieonderzoek wordt gedaan door
een tweede stafmedewerker. Het bestaat
uit drie of vier gesprekken en een psycholo­
gisch testonderzoek. Alle gegevens worden
vervolgens besproken in de indicatiestaf­
vergadering. Aan deze vergadering nemen
tenminste twee stafleden deel.
De uitkomst van de indicatiestaf kan
twee richtingen uitgaan, namelijk:
ó Na onderzoek blijkt langdurige behandeling
Na de indicatiestaf volgt opnieuw een
adviesgesprek met de patiënt. Als deze
akkoord gaat met het advies wordt in
samenspraak met de patiënt een behan­
delplan gemaakt. Indien de behandeling
niet bij het npi in Amsterdam of Utrecht zal
plaatsvinden, wordt er een behandelplaats
gezocht in de regio waar de patiënt woont.
in npi kader alsnog niet nodig of mogelijk.
7 Behandeling
en/of groepsbehandeling aangeboden of wij
De behandeling vindt plaats volgens het
behandelplan. Bij psychoanalytische behan­
delingen is de behandelduur op voorhand
niet bekend. Regelmatig wordt de voort­
gang van de behandeling geëvalueerd in
vertrouwelijkheid in een bespreking met
andere stafmedewerkers/therapeuten. Zo
nodig wordt het behandelplan bijgesteld.
In de meeste gevallen eindigt de behan­
deling in overleg tussen de patiënt en de
behandelaar.
Er wordt dan alsnog een kortdurende individuele
bemiddelen u bij verwijzing naar een andere
ó
ggz-aanbieder;
Op grond van het onderzoek wordt een lang­
durige psychoanalyse of een psychoanalytische
psychotherapie geadviseerd. Deze behandelingen
kunnen worden uitgevoerd in het kader van
de opleiding tot psychoanalyticus of psycho­
analytisch psychotherapeut.
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
8 Patiëntenvolgsysteem
Om te beoordelen of de behandeling ook
het gewenste resultaat heeft, wordt de
patiënt bij de intake, tijdens en aan het
eind van de behandeling gevraagd vragen­
lijsten in te vullen die betrekking hebben
op verschillende aspecten van de behan­
deling . Bijvoorbeeld de ervaren klachten,
de informatievoorziening en de tevreden­
heid over de behandeling. Bij de jaarlijkse
collegiale evaluatie worden de uitkomsten
hiervan gebruikt om de voortgang van de
behandeling te toetsen. Zo nodig wordt het
behandelplan vervolgens in overleg met de
patiënt aangepast. Deze gegevens vormen
tevens de basis voor het aanpassen van het
kwaliteitszorgsysteem indien deze daartoe
aanleiding geven. Bijvoorbeeld, in het geval
patiënten als groep in een bepaald jaar
aangeven minder tevreden te zijn over de
kwaliteit van de hulpverlening, dan zullen
verbeteracties volgen.
16
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Kinderen en adolescenten
Bij het npi vinden ook psychoanalytische behandelingen
van kinderen en adolescenten plaats. Deze hebben dezelfde
theoretische uitgangspunten als de behandelingen van
volwassenen, maar zijn wel aangepast aan de specifieke
mogelijkheden van een bepaalde leeftijdscategorie.
Zo is bij psychoanalyses van kinderen en
adolescenten de frequentie in de regel
eveneens vier of vijf maal per week en
duurt een zitting ook vijfenveertig minu­
ten. Alleen liggen kinderen en jonge adoles­
centen niet op de bank. Zij kunnen zich vrij
in de behandelkamer bewegen en daarbij
praten over wat hen bezighoudt. Daarnaast
kunnen zij hun problemen ook uitdrukken
in spel of in tekeningen.
Bij psychoanalytische psychotherapie geldt
hetzelfde. Oudere adolescenten zitten,
net als volwassen patiënten, tegenover de
therapeut. Kinderen en jongere adolescen­
ten maken meer gebruik van spel en teke­
ningen om te laten zien met welke proble­
men zij worstelen.
Tijdens de behandeling van een kind of een
jonge adolescent worden ook regelmatig
gesprekken gevoerd met de ouder(s). Dit
gebeurt meestal niet door de behandelaar
van het kind, maar door een medewerker
die zich speciaal op (de begeleiding van)
de ouders richt.
17
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Vergoeding van de behandelingen
Langdurige psychoanalytische behandelin­
gen worden vergoed via de Zorgverzeke­
ringswet voor in Nederland verzekerden.
Het npi is een tweedelijns instelling, wat
wil zeggen dat de behandelingen (met
uitzondering van klassieke psychoanalyse)
onderdeel van het basispakket zijn en volle­
dig door de verzekeraar vergoed worden.
Wel geldt daarbij een wettelijke eigen
bijdrage van € 200,–. Voorwaarde voor
vergoeding is een verwijzing van de huis­
arts en dat na intake- en indicatie-onder­
zoek (zie blz 13 en 14) een behandelindicatie
wordt gesteld.
Mensen die bij een buitenlandse verzeke­
ringsmaatschappij zijn verzekerd adviseren
wij vooraf bij hun verzekeraar te informe­
ren of behandelingen bij het npi vergoed
worden.
Wegblijftarief
Alle contacten bij het npi zijn op afspraak.
Kunt u niet komen op de afgesproken tijd
dan verzoeken wij u minstens 24 uur van te
voren af te zeggen bij uw behandelaar of
het secretariaat. Doet u dat niet dan zijn
wij genoodzaakt u € 45,– aan kosten in
rekening te brengen.
Baby’s en kleuters
Een speciale groep zijn de baby’s en kleu­
ters. Een psychisch onbehagen komt op
deze leeftijd altijd via het lichaam naar
buiten. We zien dan bijvoorbeeld ernstige
slaap- of eetstoornissen. Een stoornis bij
het kind heeft invloed op de ouder(s) en
werkt door in de interactie tussen ouder en
kind. De ouder wordt dan ook altijd in de
behandeling betrokken. Veelal volstaat een
beperkt aantal gesprekken om de proble­
matiek te verlichten.
In veel gevallen vinden de gesprek­
ken plaats op het Infant Mental Health
Centrum aan de Wibautstraat te
Amsterdam.
Û Wetenschappelijk onderzoek
Het npi houdt zich als gespecialiseerde
zorgaanbieder actief bezig met het bevor­
deren van empirisch wetenschappelijk
onderzoek naar de effectiviteit van psycho­
analytische behandelingen. De ervaringen
van patiënten zijn daarbij van onschatbare
waarde. Dit betekent dat aan patiënten
regelmatig gevraagd wordt om mee te
doen aan onderzoeksprojecten. Deze
projecten richten zich op thema’s rond
de doelmatigheid en werkzaamheid van
onze diverse behandelingen.
18
Û Rechten van de patiënt
Bescherming van
de persoonlijke levenssfeer
Het npi heeft een aantal regelingen getrof­
fen die bescherming van de persoonlijke
levenssfeer van de patiënten waarborgen.
Deze regelingen liggen ter inzage in onze
vestigingen in Amsterdam en Utrecht en
kunnen op aanvraag worden toegezonden.
Deze betreffen dossiervorming, inrichting
van de patiëntenadministratie en regi­
stratie. In het dossier worden gegevens
vast­gelegd die betrekking hebben op de
patiënt. Alleen die medewerkers die recht­
streeks bij de hulpverlening betrokken
zijn, hebben toegang tot dit dossier. Allen
hebben een geheimhoudingsplicht. Infor­
matie aan derden wordt alleen verstrekt
met toestemming van de patiënt.
Een aantal persoonsgegevens wordt
verzameld in een registratiesysteem voor
doeleinden binnen en buiten het npi.
De beschikbaarstelling is gebonden aan
de regels van het privacyreglement van het
npi. Het dossier wordt na afsluiting van het
onderzoek of de behandeling vijftien jaar
bewaard (wettelijke termijn). Administra­
tieve en registratiegegevens worden vijf­
tien jaar na het onderzoek of na afloop van
de behandeling vernietigd. De patiënt kan
het npi verzoeken om de gegevens eerder
te vernietigen.
19
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Inzagerecht en correctierecht
Het is mogelijk om het eigen dossier in te
zien of een kopie te vragen. Er kan worden
gevraagd om correctie van gegevens als
deze feitelijk onjuist of niet ter zake doende
zijn. Inzage in of een kopie van het dossier
kunt u aanvragen door een brief te sturen
aan de raad van bestuur. Aan het opvragen
van een kopie zijn kosten verbonden. De
patiënt kan eventuele wensen ter correctie
kenbaar maken.
Vragen over de behandeling
Mochten er vragen zijn over de behande­
ling, dan zijn deze te bespreken met de
behandelaar. Ook het hoofd van de behan­
delafdeling (via de centrale receptie te
bereiken) is daarop aanspreekbaar. In de
onderzoeksfase voorafgaand aan de behan­
deling blijft de therapeutisch medewerker
waarmee u het intakegesprek hebt gevoerd
uw contactpersoon en is deze beschikbaar
voor vragen en bij problemen.
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Ideeënbus
Patiëntenraad
Het npi wil graag de kwaliteit, service en
patiënttevredenheid verbeteren. Indien
u ideeën heeft hoe dat gerealiseerd kan
worden, nodigen wij u uit uw suggestie in
de ideeënbus te posten. U vindt de ideeën­
bus in de wachtkamers.
De patiëntenraad behartigt de belangen
van patiënten. De taken van de patiënten­
raad zijn onder andere: advisering van
de raad van bestuur inzake organisatori­
sche wijzigingen, toelating en beëindiging
van zorg en kwaliteitsbewaking.
Minimaal één maal per jaar worden patiën­
ten geïnformeerd over de activiteiten van
de patiëntenraad.
Op de website van het npi is een forum
waarop patiënten, maar ook anderen met
elkaar van gedachten kunnen wisselen over
allerlei onderwerpen.
Zie www.psychoanalytischinstituut.nl
Acute zorg
Voor spoedgevallen kunnen npi-patiënten
tijdens kantooruren contact opnemen
met de dienstdoende psychiater
(020) 570 38 38 of (030) 230 70 70.
Patiënten krijgen de mogelijkheid aangeboden om een crisiskaart op te stellen.
Buiten kantoortijden kan de patiënt via
de huisarts in contact komen met
de crisisdienst.
Beroepscode
Op het beroepsmatig handelen van de
medewerkers van het npi is de beroeps­
code van de Nederlandse Vereniging voor
Psychotherapie van toepassing. Deze code
is in beide vestigingen in te zien en kan op
aanvraag worden toegezonden.
20
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Û Transculturele psychoanalytische
behandeling
Alle ‘gewone’ psychische klachten en problemen en alle ‘gewone’
kenmerken van een psychoanalytische behandeling kunnen bij eerste en
latere generaties migranten en bij mensen uit etnisch-culturele minder­
heden een extra dimensie krijgen. De werkgroep Transculturele Psycho­
analyse van het npi houdt zich bezig met de psychoanalytische behan­
deling van klachten en problemen die samenhangen met het leven in
een ander land en/of in twee culturen.
De transculturele psychoanalytische behandeling kan bestaan uit alle
vormen van behandeling die het npi aanbiedt. In de behandeling is er
echter extra aandacht voor hoe het is als je zelf of je (groot)ouders afkom­
stig zijn uit een land met een andere cultuur en samenleving, en hoe het is
om in Nederland deel uit te maken van een etnisch-culturele minderheid.
Aandachtspunten in de behandeling kunnen bijvoorbeeld zijn: trauma’s,
verlies en rouw, heimwee, schaamte, identiteitsproblemen, loyaliteits­
problemen. De therapeuten zijn extra geschoold in transculturele proble­
matiek en behandeling, en hebben daar affiniteit mee.
Voor volwassenen, adolescenten, ouders en kinderen
Enkele voorbeelden
U bent zelf als migrant of vluchteling naar Nederland gekomen
U bent hier misschien al een tijd, maar toch kunnen er innerlijke spannin­
gen en conflicten zijn die met de migratie samenhangen en die van invloed
zijn op uw emotionele en relationele functioneren. Het kan bijvoorbeeld
moeilijk zijn om innerlijk een verbinding te maken tussen uw herkomst
daar en toekomst hier doordat u belangrijke personen of zaken mist, zoals
uw familie, de geschiedenis van uw streek en al hetgeen dat voorheen
dichtbij en vertrouwd was. Het vinden van een eigen plek in de nieuwe
cultuur en samenleving kan ook bemoeilijkt worden door reacties van
mensen hier …
21
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
U bent in Nederland opgegroeid en jong volwassen of adolescent
Het vinden van een eigen innerlijk antwoord op de vraag ‘wie ben ik,
wat wil ik, wat kan ik, waar wil ik bijhoren’ kan extra moeilijk zijn doordat
je in verschillende werelden leeft waarin de verwachtingen van mensen
die belangrijk voor je zijn vergaand van elkaar en van je eigen behoeften
en ontwikkeling kunnen verschillen. Aan de ene kant wil je je misschien
losmaken van je ouders, familie en het land en de cultuur van herkomst
en aan de andere kant wil je er misschien juist trouw aan blijven …
Ouders en kinderen
Migratie betekent afstand nemen in tijd en ruimte. Dat geeft nieuwe
kansen, maar brengt soms ook een verlies van al het vertrouwde met
zich mee. Het krijgen en hebben van kinderen kan een bron van vreugde
zijn, maar leidt vaak ook tot angst en onzekerheid. Het opvoeden en laten
opgroeien van je kinderen in een cultuur en samenleving die zo anders is
dan waarin je zelf, je ouders en familie zijn opgegroeid, maakt het ouder­
schap vaak extra moeilijk. Hoe zorg je ervoor dat je kind in de nieuwe
maatschappij slaagt zonder het tegelijkertijd van jou en je achtergrond
te laten vervreemden …
Je bent in Nederland geboren, maar je ouder(s) of grootouders niet
Je ouders wonen hier, jij bent misschien hier geboren en gaat hier naar
school. Mogelijk voel jij je hier thuis. Maar je (groot)ouders hebben een ook
ander land waar zij zich thuis voelen. De normen en waarden die bij dat
land horen, zijn belangrijk voor hen. Als zij over dat land en de mensen daar
praten, is het verdriet en het verlangen soms voelbaar. Jij voelt je wellicht
ook thuis in dat andere land, maar je toekomst ligt hier. Hoe lukt het jou
om het verleden van je ouders en al het belangrijke dat daarbij hoort een
plaats te geven in jouw leven hier…
Overleg over verwijzing, consultatie of eigen aanmelding voor behandeling
is mogelijk via t (020) 570 38 38 (Amsterdam):
ó Afdeling Volwassenen
mw. drs. A. van Blokland, mw. drs. N. Colijn, mw. drs. M. Eybrechts,
mw. drs. A. Wever-Knierim, mw. dr. S. de Maat, mw. drs. G. Veen
ó Afdeling Kinderen en Jeugdigen
mw. drs. F. Sampaio de Carvalho, drs. J. Ubbels
22
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Voor nadere informatie of overleg t.a.v. de activiteiten van de werkgroep
Transculturele Psychoanalyse kunt u contact opnemen met:
ó dr. W. Gomperts, coördinator transculturele behandelingen,
t (020) 570 38 38
[email protected].
Voor informatie kunt u ook de website bezoeken.
www.psychoanalytischinstituut.nl
[email protected]
Û Toekomst voor psychoanalyse
Het Cliënten Platform voor Psychoanalyse en Psychoanalytische
Psychotherapie (cppp) is een platform van (ex-) cliënten voor cliënten
en richt zich op het behoud van de psychoanalyse en psychoanalytische
psychotherapie in Nederland.
Het cppp vindt het belangrijk dat deze therapievormen toegankelijk blijven
voor degenen die deze langdurige en vaak zeer intensieve therapie niet uit
eigen middelen kunnen financieren.
Wilt u het cppp ondersteunen en wilt u meer informatie?
Kijk dan op onze website www.cppp.nu
23
Û Klachten over uw behandeling
Informatie voor patiënten
Het Nederlands Psychoanalytisch Instituut (npi) behandelt kinderen,
adolescenten en volwassenen. De behandelingen worden uitgevoerd
door psychoanalytici en psychotherapeuten. Daarbij wordt ernaar
gestreefd om de behandeling af te stemmen op de wensen en verwach­
tingen van patiënten. Mocht er ondanks onze nagestreefde zorgvuldig­
heid toch ontevredenheid zijn ontstaan dan willen we daarvan graag op
de hoogte worden gesteld. In deze brochure worden de mogelijkheden
beschreven om klachten kenbaar te maken.
Er zijn vijf mogelijkheden om uw klacht in te dienen, te weten:
Uw klacht bespreken met uw behandelaar;
Uw klacht bespreken met de patiëntenvertrouwenspersoon;
ó Uw klacht bespreken met de raad van bestuur;
ó Een klacht indienen bij de klachtencommissie;
ó Een klacht indienen buiten het npi.
ó
ó
De bovenstaande mogelijkheden worden in deze brochure toegelicht.
Verder worden een aantal adressen en telefoonnummers vermeld die
belangrijk zijn in het kader van uw klachtenbehandeling.
Om uw ontevredenheid kenbaar te maken, kunt u contact opnemen met
de behandelaar, de patiëntenvertrouwenspersoon of de raad van bestuur
van het npi. Het is ook mogelijk om uw klacht voor te leggen aan de klach­
tencommissie of in te dienen bij een externe instantie. Meestal ligt het
voor de hand om uw klacht eerst te bespreken met uw behandelaar of de
patiëntenvertrouwenspersoon. De verschillende mogelijkheden worden
verder toegelicht.
24
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
1 Uw klacht bespreken met uw behandelaar
U kunt de ontevredenheid of klacht kenbaar maken aan uw behandelaar.
U mag ervan uitgaan dat hij of zij bereid is met u te overleggen en zo snel
mogelijk een oplossing tracht te vinden. In zo’n gesprek kunnen soms
misverstanden uit de weg worden geruimd. Als een gesprek met de behan­
delaar niet mogelijk is of niet naar tevredenheid verloopt, kunt u contact
opnemen met de patiëntenvertrouwenspersoon of de raad van bestuur
van het npi. Het is ook mogelijk om uw klacht direct in te dienen bij de
klachtencommissie.
2 Uw klacht bespreken met
de patiëntenvertrouwenspersoon
De patiëntenvertrouwenspersoon is volledig onafhankelijk en verplicht tot
geheimhouding. De patiëntenvertrouwenspersoon is psychoanalyticus.
Als u belt met een klacht, dan zal de vertrouwenspersoon u uitnodigen
voor een gesprek en een advies geven over de mogelijkheden die u heeft
om uw klacht op te lossen. Ook kan de vertrouwenspersoon ondersteunen
door met u een gesprek voor te bereiden, een brief op te stellen, informatie
voor u te verzamelen en u zorgvuldig te informeren over de keuzemoge­
lijkheden die u heeft. Hij of zij kan ook als toehoorder met u meegaan naar
een gesprek met de behandelaar, raad van bestuur of klachtencommis­
sie. Op deze manier wordt ervoor gezorgd dat de vragen of klachten die u
heeft ook echt aan de orde komen. De patiëntenvertrouwenspersoon kan
uw klacht niet zelf oplossen, maar kan u wel helpen om uw ontevreden­
heid op passende wijze kenbaar te maken.
3 Uw klacht bespreken met de raad van bestuur
Als u er met de behandelaar niet over wilt praten of u bent er niet uitge­
komen dan kunt u de klacht indienen bij de raad van bestuur. Het kan
ook zo zijn dat de patiëntenvertrouwenspersoon u heeft geadviseerd om
contact op te nemen met de raad van bestuur. De raad van bestuur onder­
zoekt de klacht, bemiddelt eventueel en neemt zo nodig maatregelen om
25
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
de klacht op te lossen. Als de raad van bestuur in uw ogen geen afdoende
oplossing heeft aangeboden, kunt u alsnog contact opnemen met de
klachtencommissie. Het is ook mogelijk om uw klacht zonder tussenkomst
van de raad van bestuur in te dienen bij de klachtencommissie.
4 Een klacht indienen bij de klachtencommissie
U kunt uw klacht schriftelijk indienen bij de klachtencommissie van het
npi. Dat kan tijdens uw behandeling bij het npi, maar eventueel ook na
afloop. U kunt klagen namens uzelf of namens iemand anders. Het is
mogelijk om uw klacht direct in te dienen bij de klachtencommissie.
De klachtencommissie bestaat uit personen die volledig onafhankelijk zijn
van het npi. De voorzitter en plaatsvervangend voorzitter zijn jurist. Verder
maken een onafhankelijke psychiater en psychoanalyticus deel uit van de
klachtencommissie.
De procedure is als volgt: U zet uw klacht op papier en stuurt deze naar de
secretaris van de klachtencommissie. Op de envelop dient u duidelijk aan
te geven dat de brief bedoeld is voor de klachtencommissie. De persoon
waarop uw klacht betrekking heeft, wordt door de klachtencommissie
gevraagd om een reactie. Vervolgens zal de klachtencommissie u beiden
uitnodigen voor een hoorzitting. U kunt vragen of de klachtencommis­
sie u apart wil horen. Voor dit gesprek mag u iemand meenemen. Dit kan
bijvoorbeeld een familielid, vriend, patiëntenvertrouwenspersoon of advo­
caat zijn. De klachtencommissie oordeelt op basis van de verkregen infor­
matie over de gegrondheid van uw klacht.
Als de uitspraak daartoe aanleiding geeft, zal de klachtencommissie de
raad van bestuur aanbevelen om de kwaliteit van de zorgverlening te
verbeteren. De raad van bestuur neemt vervolgens een beslissing over de
eventueel te nemen maatregelen.
U ontvangt de uitspraak van de klachtencommissie schriftelijk. De betrok­
ken persoon krijgt de uitspraak eveneens toegezonden. Tegen de uitspraak
26
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
van de klachtencommissie kunt u niet in hoger beroep gaan. Het is wel
mogelijk om uw klacht voor te leggen aan een andere instantie.
In het reglement van de klachtencommissie vindt u meer informatie over
de procedure. Dit reglement kunt u kosteloos opvragen bij het secretariaat
van het npi.
5 Een klacht indienen buiten het npi
Als u niet tevreden bent over de beslissing van de behandelaar, raad van
bestuur of klachtencommissie dan kunt u uw klacht voorleggen aan een
aantal instanties buiten het npi.
De belangrijkste zijn:
ó Inspectie voor de gezondheidszorg;
ó Rechtbank;
ó Regionaal medisch tuchtcollege;
ó Stichting kwaliteitsbewaking psychotherapie.
Een advocaat kan u hierin adviseren. Het vragen van advies aan een
­advocaat is voor (eigen) kosten van de patiënt.
27
n p i i n f o r m a t i e v o o r pa t i ë n t e n
Adressen en telefoonnummers
Nederlands Psychoanalytisch
Instituut (npi)
Vestiging Amsterdam:
Olympiaplein 4
1076 ab Amsterdam
t (020) 570 38 38
Rechtbank Amsterdam
Parnassusweg 220
Amsterdam
Postbus 84500
1080 bn Amsterdam
t (020) 541 21 11
Vestiging Utrecht:
Maliestraat 1a
3581 sh Utrecht
t (030) 230 70 70
Rechtbank Utrecht
Vrouwe Justitiaplein 1
Utrecht
Postbus 16005
3500 da Utrecht
t (030) 223 30 00
Patiëntenvertrouwenspersoon
Mevrouw K. Mispelblom Beyer Broeshart
Van Ysselsteinlaan 26
1181 pv Amstelveen
t (020) 641 38 33
Klachtencommissie npi
Postbus 7031
1007 ja Amsterdam
t (020) 570 38 45
Stichting Kwaliteitsbewaking
Psychotherapie
Maliebaan 50b
3581 cs Utrecht
t (030) 251 01 61
Inspectie voor de Gezondheidszorg
Koninginneweg 111
2012 gm Haarlem
t (023) 516 03 30
Regionaal Tuchtcollege
Noord-Holland en Utrecht
Parnassusweg 220
Amsterdam
Postbus 84500
1080 bn Amsterdam
t (020) 541 21 11
Raad voor Rechtsbijstand
Amsterdam
Nieuwpoortstraat 82b
Postbus 58132
1040 hc Amsterdam
t (020) 580 59 99
Patiëntenraad npi
Postbus 75377
1070 aj Amsterdam