Eerste titel

Arbeidsgebonden blootstellingen
en het reproductief stelsel: veel
meer dan een KB
moederschapsbescherming
Philippe Kiss
arbeidsgeneesheer Securex EDPBW
Niet
● moederschapsbescherming
● biologische agentia en zwangerschap
Wel
● situering voortplantingsstelsel
● wat men niet weet
2
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Menselijke voortplanting
Actoren
● mannelijk voortplantingsstelsel
● vrouwelijk voortplantingsstelsel
● vrucht
3
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Mannelijk voortplantingsstelsel
● geen langdurig cyclisch regelingsproces
● kort op de bal
● continu groot aantal celdelingen,
celdifferentiaties en maturatieprocessen
● vanaf puberteit tot dood
4
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Hypothalamo-hypofysaire-gonadale as
(HHGA)
Major components of the HPG axis and recognized hormone feedback pathways. GnRH,
gonadotropin-releasing hormone; PRL, prolactin; T, testosterone; FSH, follicle-stimulating
hormone; LH, luteinizing hormone; +, positive feedback; -, negative feedback.
(http://www.health.am/sex/more/components_of_the_hpg_axis/)
5
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Hormonal regulation of testicular function and spermatogenesis
Mahmoud A and Comhaire FH (2006) Mechanisms of Disease: late-onset hypogonadism
Nat Clin Pract Urol 3: 430–438 doi:10.1038/ncpuro560
Spermatogenese
delende en
rijpende cellen
12 wk
belang tijdsvenster
(bron: http://bio1152.nicerweb.com/Locked/media/ch46/spermatogenesis.html)
7
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Vrouwelijk voortplantingsstelsel
●
●
●
●
●
alle oöcyten gevormd tijdens foetale periode
maximaal 7 miljoen oöcyten
omringd door granulosacellen
inactief tot volwassenheid
slechts enkele zullen verder rijpen
● regeling cyclisch vanaf puberteit tot menopauze
8
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Vrouwelijk voortplantingsstelsel
9
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Vrucht
● bevruchting
● embryo-implantatie
● overgang van embryo naar foetus
● ontwikkeling van de foetus tot aan geboorte
10
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Vrucht
11
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Effecten
● vruchtbaarheidsproblemen
●
●
+/- onzichtbaar
vrouw
man
● zwangerschapsverloop
●
●
spontane abortus
vroeggeboorte
+/- zichtbaar
● congenitale afwijkingen
● afwijkingen bij het kind op latere leeftijd
●
●
●
12
ontwikkelingsstoornissen
maligniteiten
vruchtbaarheidsproblemen
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
blootstelling
effect
wat ? hoelang ? hoeveel ?
wie ? paternaal
maternaal
kind in utero
wanneer ? pre-conceptie
spermatogenese
zwangerschap
13
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Wie x Wanneer
● paternale blootstelling
●
ganse periode vóór conceptie
● relevant tijdsvenster spermatogenese
● maternale blootstelling
●
vóór de zwangerschap
● tijdens de zwangerschap
● kind in utero
●
14
relevant tijdsvenster embryogenese
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Effecten paternale blootstelling
Blootstelling toekomstige vader
● mannelijke vruchtbaarheid
● spontane abortus
● congenitale afwijkingen
● afwijkingen bij het opgroeiende / volwassen
kind
15
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Effecten maternale blootstelling
Blootstelling toekomstige moeder
● vrouwelijke vruchtbaarheid
● spontane abortus
● congenitale afwijkingen
● afwijkingen bij het opgroeiende / volwassen
kind
16
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Effecten maternale blootstelling
tijdens zwangerschap
Blootstelling vrucht + moeder
● spontane abortus
● congenitale afwijkingen
● afwijkingen bij het opgroeiende/volwassen
kind
17
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Effecten arbeidsgebonden blootstelling
● effecten blootstelling vader
●
●
effecten op de vruchtbaarheid
effecten ná de bevruchting
• spontane abortus
• congenitale afwijkingen
• afwijkingen bij het kind op latere leeftijd
● effecten blootstelling moeder
●
blootstelling vóór de bevruchting
• effecten op de vruchtbaarheid
• spontane abortus
• congenitale afwijkingen
• afwijkingen bij het kind op latere leeftijd
●
blootstelling tijdens de zwangerschap
• spontane abortus
• congenitale afwijkingen
• afwijkingen bij het kind op latere leeftijd
18
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
KB Moederschapsbescherming
Effecten arbeidsgebonden blootstelling van
moeder tijdens de zwangerschap
● effecten blootstelling moeder
●
blootstelling tijdens de zwangerschap
• spontane abortus
• congenitale afwijkingen
“meest bestudeerd”
● 70.000 chemische producten
● 4 miljoen mengsels
● voor 2.300 producten gegevens over invloed op ongeboren
kind (Scialli, 1994)
●
820 farmaceutische producten (45% menselijke gegevens)
● 1337 niet-pesticiden (13% menselijke gegevens)
● 159 pesticiden (3% menselijke gegevens)
19
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Informatiebronnen
● patiënten
● dierexperimentele literatuur
● epidemiologische literatuur
20
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Dierexperimentele publicaties
Beperkingen
● extreem heterogeen
●
leeftijd
● duur blootstelling
● grootte blootstelling
● alg. intoxicatieverschijnselen
● design en bestudeerde uitkomstparameters
● interspecies / interstrain verschillen
● onmogelijke vergelijking / extrapolatie
21
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Epidemiologische publicaties
Beperkingen
● studiedesign
●
retrospectief / prospectief
● blootgestelde populatie
●
samenstelling
● response rate
● niet-blootgestelde populatie
●
samenstelling
● response rate
● verstorende variabelen
●
arbeidsgebonden
● niet-arbeidsgebonden
22
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Epidemiologische publicaties
Beperkingen
● blootstellingsevaluatie
● zwakste schakel
●
beroepsgroep
● milieublootstelling
● individuele blootstelling (roken, voeding, …)
● duur / grootte van de blootstelling
● relevant tijdsvenster
● indirecte blootstelling
● paternale + maternale blootstelling
● parentale foetale blootstelling
23
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Literatuur
● extreem heterogeen
● niet conclusief
● “aanwijzingen voor”
● “verder onderzoek noodzakelijk”
24
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Mannelijk voortplantingsstelsel
en blootstelling
● spermatogenese één van de meest gevoelige biologische
processen
● kwetsbaar omwille van continu proces van
●
●
●
groot aantal celdelingen
celdifferentiatie
celontwikkeling
● kan leiden tot suboptimaal sperma-DNA en –kwaliteit
● spermatogenese gevoelig aan chemische agentia aan zeer
lage blootstellingsniveaus (zonder intoxicatieverschijnselen)
● mannen hebben vaak een veel hogere blootstelling dan
vrouwen
25
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Vrouwelijk voortplantingsstelsel
en blootstelling
● oöcyten meest kwetsbaar voor toxische stoffen,
chemotherapie en straling tijdens de vorming en
vermenigvuldiging in beide ovaria in de foetale
periode van de moeder
● foetale blootstelling kan aanleiding geven tot
verminderde vruchtbaarheid
● ook latere blootstelling aan toxische stoffen
(arbeidsgebonden of niet) kan cytotoxische
schade toebrengen aan de oöcyten met
subfertiliteit als gevolg
26
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Invloed op mannelijke vruchtbaarheid
● fysische agentia
●
●
●
stralingswarmte
ioniserende straling
hoog frequente electromagnetische straling
● chemische agentia
●
●
●
●
CS2
ethyleen glycol ethers
sommige pesticiden (dibromochloropropaan, ethyleendibromide en
DDT/DDE)
bepaalde zware metalen (anorganisch lood, kwik)
● werkprocessen: lassen van metaal
● psychosociale stress ?
27
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Spontane abortus
● paternale blootstelling aan inox-lassen
Congenitale afwijkingen
● paternale blootstelling aan organische
solventen
28
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Latere leeftijd
● blootstelling in utero
●
verminderde semenkwaliteit
● cryptorchidie
● hypospadie
● testiskanker
● ontwikkelingsstoornissen
29
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Noden voor verder onderzoek
over fertiliteit
● studies om blootstelling-effect-relatie in kaart te
brengen
● studies bij zeer grote onderzoekspopulatie
(internationale samenwerking)
● zowel effecten van specifieke individuele agentia
als mengsels
● gebruik van biologische monitoring voor dose–
response studies
● focus op koppels (bijv. TTP is een maat voor
vruchtbaarheid van een koppel)
30
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
Time to pregnancy (TTP) studies
● nuttig instrument voor opsporing van
vroegtijdige reproductieve effecten
● veel gebruikt in recente studies
31
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013
T
U
S
C
TTP
B
Gestation
T = target time
U = beginning of period of unprotected intercourse
C = conception
B = birth
S = duration of spermato- and spermio-genesis (12 weeks)
TTP = TTP interval (variable)
Gestation = gestational length (default: 9 months)
32
“Ik zal … waar mogelijk bijdragen tot de
vooruitgang van de geneeskundige kennis”
uittreksel uit de Artseneed van de
Nationale Orde van Geneesheren van België
33
Nationale Dagen - Dampremy, 28 november 2013