Pioniers De eerste `dijken`

Strijd tegen water
Het Groninger landschap is getekend door de zee. Het is
een afspiegeling van de voortdurende strijd van mens tegen
water. De zee gaf en nam, waardoor de Groningse kust door
de eeuwen heen regelmatig een ander aanzien kreeg.
Pioniers
ca. 500 v.Chr.
De eerste bewoners vestigden zich zo’n 2500 jaar geleden langs de Waddenkust. Door de zee afgezette grond bleek namelijk erg vruchtbaar. Ongevaarlijk
was dat niet. Grote stormen vormden voortdurend een bedreiging. Vandaar
dat de bewoners hun woonplaatsen telkens verhoogden. Huiswierden groeiden aan elkaar en vormden samen grotere wierden, waarop ‘dorpjes’ ontstonden. Het ophogen van wierden ging lange tijd door. Stijging van de zeespiegel
maakte dat nodig.
KB – 12,9 meter
BC – 1,3 meter
CH – 6,1 meter
JB – 3,3 meter
de eerste dijken werden veelal op initiatief van monniken aangelegd
bewoners verhogen hun woonplaats
Land op zee veroveren
bron: gemaalhaastrecht.nl
ca. 1200 - 1250
Rond 1200 ging men juist aanslibbingen bedijken en veroverde zo land op zee.
De eerste inpolderingen vonden plaats door kloosterordes die zich rond die tijd
in het gebied vestigden. Zo was de provincie Groningen rond 1250 door een
aaneengesloten dijk tegen de zee beschermd. De eerste dijken waren
‘dwergen’; vaak niet hoger dan 1,5 meter en niet breder dan 5 meter.
Stormvloeden
ca. 1140 - 1717
Vanouds was aanleg, onderhoud en reparatie van de dijken een zaak van de
dijkplichten, de aanpalende landgebruikers. Ieder lette alleen op zijn eigen
stukje, zonder oog te hebben voor het grote geheel. De provincie gaf slechts
financiële ondersteuning. Saamhorigheid was ver te zoeken, met als gevolg dat
de dijken regelmatig begaven. Tussen 1140 en 1717 zijn in Groningen ruim
40 overstromingen geweest.
schets van een wierdedorp
bron: rob van eerden
kleiputten als kleine watertjes zichtbaar in het landschap
De eerste ‘dijken’
Uit het journaal van Van Seeratt: De dijk zoals die was en zoals Van Seeratt die versterkte
Dijken van nu
heden
Van Seeratt legde als het ware de basis voor de hedendaagse dijk. Met de eeuwen zijn de dijken nog verder verbreed en opgehoogd. De opbouw is niet overal hetzelfde. Het stuk dijk van Lauwersmeer tot Eemshaven kent geen oude
kleikern, maar is grotendeels opgebouwd uit zand. Het stuk dijk vanaf Eemshaven naar Delfzijl kent deze kleikern nog wel.
waterspanningsmeter
pijlbuis
bron: rtv-noord
ca. 900 - 1100
Doordat de grond zo vruchtbaar was behoorden de zeekleigebieden van Groningen en Friesland rond 900 tot de dichtstbevolkte gebieden van NoordwestEuropa. Tot ongeveer 1100 was het ophogen van wierden de enige manier om
huis en haard tegen het hoge water te beschermen. Ook de eerste dijken werden om defensieve redenen aangelegd. De akkers moesten worden beschermd
tegen overstromingen van het zoute zeewater.
ossengang
dobbe
(drinkplaats)
LF – 33,5 meter
AD – 17 meter
EF – 14 meter
HE – 4,2meter
FG – 6,1 meter
valge
(opgeworpen
akker)
De laatste - Kerstvloed 1717
1717
In de kerstnacht van 1717 brak een hevige noordwesterstorm los die het kustgebied van Nederland, Duitsland en Scandinavië teisterde. In dit gebied kwamen
naar schatting 14.000 mensen om het leven. Het was de grootste vloed sinds
bijna vier eeuwen en de laatste grote overstroming in Noord-Nederland. Op
het noordelijke platteland stond het water een paar meter hoog en in de stad
Groningen kwam het water enkele voeten hoog. In de provincie Groningen
werden dorpen die direct achter de zeedijk lagen bijna volledig weggevaagd.
In totaal maakte de overstroming in Groningen 2276 dodelijke slachtoffers.
Er werden 1455 huizen vernield of ernstig
beschadigd en hele veestapels werden
verloren.
Kijk in de dijk
Met de techniek van nu leren we dijken steeds beter
kennen. Door het plaatsen van sensoren, nemen we als het ware
een kijkje ‘in’ de dijk. Deze innovatieve dijkmonitoring geeft ons aanvullende
informatie over de opbouw van bodem en dijk. We verzamelen de meetgegevens in een landelijke database, het Dijk Data Service Centrum. Door meetgegevens samen te brengen, kunnen we bijvoorbeeld ook voorspellingen doen
over de sterkte van de dijk.
Projectoverstijgende Verkenning Waddenzeedijken
ossengang
kleimest/
stromest
teelaarde,
plaggen
kleimest/
woningresten
opgeslibte grond
(zandklei)
Opbouw van wierden
Een doorsnede van een wierde laat duidelijk zien dat een wierde is opgebouwd uit verschillende
lagen. Bewoners gebruikten mest, afval en graszoden om de wierden op te hogen. Gaandeweg
werd de wierde ook steeds groter.
Van Seeratt
Al in 1716 waarschuwde Van Seeratt voor de slechte staat
van de Groningse zeeweringen: “Dei nait wil dieken mout
wieken.” Maar pas ruim na de ramp in 1717 kon hij echt
overstromingsgebied kerstvloed 1717 bron: RHC Groninger Archieven
aan de slag. In 1721 kwam onder de stimulerende leiding
van de provinciale ambtenaar Thomas Van Seeratt een nieuwe zeedijk gereed. Deze dijk werd op
advies van Van Seeratt hoger dan de oude en vooral aan de buitenzijde minder steil.
Nooit af
Het werk aan de dijk is nooit af. In onze
regio hebben we bijvoorbeeld te maken met
aardbevingen en bodemdaling. Maar wereldwijd
stijgt ook de zeespiegel. En onze inzichten veranderen. We weten steeds meer. Daarom zijn we ook
nu bezig om onze dijk te versterken. Op meerdere plekken langs de Waddenzeekust.