Hoofdstuk 4 Elasticiteiten en schokken

Economie, een Inleiding
Hoofdstuk 4:
Elasticiteiten en Schokken
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
1
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
2
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
1.
2.
3.
4.
2.
3.
4.
5.
De eigen prijselasticiteit van de vraag
De inkomenselasticiteit van de vraag
De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
De prijselasticiteit van het aanbod
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
3
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Mate waarin gevraagde hoeveelheden reageren op
prijsveranderingen
 Beter dan richtingscoëfficiënt van vraagfunctie

Prijsstijging van 1 euro
 Voor broodje
 Voor auto
 Moeilijk vergelijkbaar
 Vandaar relatieve prijs- en hoeveelheidveranderingen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
4
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Prijselasticiteit van de vraag:
 Algemene uitdrukking: boogelasticiteit:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
5
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Prijselasticiteit van de vraag:
 Puntelasticiteit:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
6
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
7
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Twee bijzondere gevallen:


Perfect inelastische vraagcurven
 Geen reactie van gevraagde
prijsveranderingen
 Verticale curve
 Elasticiteit = 0
hoeveelheid
op
Perfect elastische vraagcurven
 Horizontale curve
 Elasticiteit = -∞
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
8
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
9
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Alle andere (lineaire) gevallen:



Richtingscoëfficiënt constant langsheen curve
Elasticiteit varieert langsheen curve
Puntelasticiteit = -1 halverwege vraagcurve
 Scheidingslijn?


Vraag is elastisch: prijselasticiteit in absolute waarde
groter dan 1
Vraag is inelastisch: prijselasticiteit in absolute waarde
kleiner dan 1
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
10
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Belang van scheidingslijn


(Perfect) inelastische vraag:
 Prijsdaling: minder dan proportionele toename van
gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen af
 Prijs en ontvangsten bewegen in dezelfde richting
(Perfect) elastische vraag:
 Prijsdaling: meer dan proportionele toename van
gevraagde hoeveelheid, inkomsten nemen toe
 Prijs en ontvangsten bewegen in omgekeerde
richting
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
11
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Elasticiteiten in realiteit
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
12
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Prijseffect meestal negatief, resultante van



Substitutie effect
Inkomenseffect
Werken in dezelfde richting, nl. het goed wordt duurder
(t.o.v. andere) én wij worden armer bij prijsstijging
 Maar er zijn uitzonderingen:



Prijsstijging: toename gevraagde hoeveelheid
Prijsdaling: afname gevraagde hoeveelheid
Voorbeelden:
 Giffengoederen
 Snobgoederen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
13
1.1. De eigen prijselasticiteit van de vraag
 Algemeen: vraag wordt elastischer naarmate




er meer vervangproducten aanwezig zijn;
vraag een minder dringend karakter heeft;
aandeel van beschouwde goed in budget groter wordt;
beschouwde tijdsperiode langer wordt
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
14
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
1.
2.
3.
4.
2.
3.
4.
5.
De eigen prijselasticiteit van de vraag
De inkomenselasticiteit van de vraag
De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
De prijselasticiteit van het aanbod
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
15
1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
 Inkomens(boog)elasticiteit van de vraag:
 Relatie tussen gevraagde hoeveelheid en inkomen

Partiële vraagfunctie (Engelcurve)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
16
1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
 Normale goederen


Inkomenselasticiteit positief
Onderscheid tussen
 Noodzakelijke goederen (inkomenselasticiteit tussen 0
en 1)
drank
 Luxegoederen (inkomenselasticiteit groter dan 1)
wonen
 Inferieure goederen

Inkomenselasticiteit negatief
 Sommige goederen zijn


niet-inferieur bij lage inkomens
inferieur bij hoge inkomens
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
17
1.2. De inkomenselasticiteit van de vraag
 Budgetaandeel:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
18
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
19
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
20
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
1.
2.
3.
4.
2.
3.
4.
5.
De eigen prijselasticiteit van de vraag
De inkomenselasticiteit van de vraag
De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
De prijselasticiteit van het aanbod
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
21
1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
 Kruiselingse prijselasticiteit van de vraag:
 Twee goederen:



Complementen: kruiselingse prijselasticiteit < 0
Substituten: kruiselingse prijselasticiteit > 0
Onafhankelijke goederen: kruiselingse prijselasticiteit ~ 0
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
22
1.3. De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
 Illustratie:
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
23
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
1.
2.
3.
4.
2.
3.
4.
5.
De eigen prijselasticiteit van de vraag
De inkomenselasticiteit van de vraag
De kruiselingse prijselasticiteit van de vraag
De prijselasticiteit van het aanbod
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
24
1.4. De prijselasticiteit van het aanbod
 Boogelasticiteit:
 Puntelasticiteit:
 Scheidingslijn elastisch / inelastisch:

Prijselasticiteit = 1
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
25
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
2. De markt in werking
1. Aanbodschokken
2. Vraagschokken
3. Prijsregulering
4. Quota’s
5. Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
26
2.1. Aanbodschokken
 Aanbodcurve verschuift






Bijvoorbeeld onder invloed van weersomstandigheden
Naar links
Aanbod perfect inelastisch (oogst)
Vraagoverschot
Opwaartse druk op prijs
Nieuw evenwicht
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
27
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
28
2.1. Aanbodschokken
 Verandering in evenwichtsprijs? Beperking aanbod



Leidt tot scherpe prijsstijging bij steile vraagcurve
Leidt tot beperkte prijsstijging bij vlakke vraagcurve
Heeft geen effect op prijs bij perfect elastische curve
 Vraagoverschot wordt weggewerkt zonder prijsstijging
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
29
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
30
2.1. Aanbodschokken
 Verandering in ontvangsten?

Voor aanbodverschuiving
Ontvangsten boeren: A + B

Na aanbodverschuiving
 Inelastische vraag
Ontvangsten boeren: B + C + D: boeren doen goede zaak
 Elastische vraag
Ontvangsten boeren: B + C: boeren doen slechte zaak
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
31
2.1. Aanbodschokken
 Hetzelfde geldt voor aanbodverschuiving naar boven



Normale vraagcurve:
 Prijs- en hoeveelheidseffect
Afhankelijk van prijsgevoeligheid
 Kostenstijging te verdelen over beide marktpartijen
Perfect inelastische vraagcurve:
 Prijseffect
 Geen hoeveelheideffect
 Kostenstijging ten laste van vrager
Perfect elastische vraagcurve:
 Hoeveelheideffect
 Geen prijseffect
 Kostenstijging ten laste van aanbieder
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
32
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
33
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
2. De markt in werking
1. Aanbodschokken
2. Vraagschokken
3. Prijsregulering
4. Quota’s
5. Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
34
FIGUUR 4.6. - VOLATIELE GRONDSTOFFENPRIJZEN OP DE WERELDMARKT
9000
8000
7000
5000
4000
3000
2000
1000
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
zink
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
2010
2009
2008
2007
aluminium
2006
2004
koper
2005
2003
2002
2001
0
2000
$ / ton
6000
lood
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
35
2.2. Vraagschokken
 Volatiele grondstoffenprijzen



Economische conjunctuur: verschuiving vraagcurven
Eerder inelastische aanbodcurve grondstoffen
 Nieuwe mijn openen is dure en moeizame investering
Eerder elastische aanbodcurve afgewerkte producten
 Exporteurs van grondstoffen

Grote prijsschommelingen
 Exporteurs van afgewerkte producten

Kleinere prijsschommelingen
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
36
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
37
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
2. De markt in werking
3. Prijsregulering
1. Maximumprijs
2. Minimumprijs
4. Quota’s
5. Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
38
3. Prijsregulering
 Marktevenwicht (p*, q*)

Vaak door overheid gecorrigeerd of bijgestuurd
 Redenen



Prijs voor consument te hoog of te laag
Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen
Prijs voor producent te laag
 Marktconform versus niet-marktconform


Markconform: vrije prijsvorming gehandhaafd
Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
39
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
2. De markt in werking
3. Prijsregulering
1. Maximumprijs
2. Minimumprijs
4. Quota’s
5. Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
40
3.1. Maximumprijs
 Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal
niet verantwoord is
 Maximumprijs als bescherming tegen te hoge prijs
 Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
41
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
42
3.1. Maximumprijs
 Probleem: vraagoverschot


Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme
Nieuwe toewijzingsmechanismes:
 Zwarte markt
 First-come, first-served
 Trouwe klanten
 Arbitrair
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
43
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1. Elasticiteiten
2. De markt in werking
3. Prijsregulering
1. Maximumprijs
2. Minimumprijs
4. Quota’s
5. Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
44
3.2. Minimumprijs
 Indien overheid oordeelt dat evenwichtsprijs sociaal
niet verantwoord is
 Minimumprijs als bescherming tegen te lage prijs
 Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
45
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
46
3.2. Minimumprijs
 Probleem: aanbodoverschot



Graanberg, wijnplas, boterberg
Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme
Alternatief:
 Overheid koopt overschotten op
 Slecht nieuws voor belastingbetalers & consumenten
 Slecht nieuws voor wereldmarkt
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
47
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
48
4. Quota’s
 Overheidsinterventie:


Prijsreglementering
Maar ook: restricties op verhandelde hoeveelheden
 Quota: ingeperkte hoeveelheid
 Voorbeeld: visvangst
 Slechts bindend indien quota beneden evenwichtshoeveelheid
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
49
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
50
4. Quota’s
 Prijsregulering en quota’s:



Verstoren marktevenwicht
Leiden tot aanbod- of vraagoverschotten of motieven voor
producenten of gebruikers om quota’s te omzeilen
= Niet-marktconforme interventies
 Vergen inzet vanwege overheid (opkopen overschot,
vergunningen, …)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
51
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
1. BTW en accijnzen
2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
3. Verdeling van de belasting over consument en
producent
4. Een belasting is niet wat ze lijkt
5. Belasting op de consument of op de producent?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
52
5.1. BTW en accijnzen
 Accijnsbelasting: vast bedrag per fysieke eenheid van
het product
 BTW: waardebelasting: belasting in verhouding tot de
prijs van het goed
 Indirecte belastingen drijven wig tussen


Prijs die kopers betalen (consumentenprijs, PV)
Prijs die verkopers ontvangen (producentenprijs, PA)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
53
5.1. BTW en accijnzen
 Accijnsbelasting op producenten
 Accijnsbelasting op consumenten
 Algemeen: accijnsbelasting
 Waardebelasting op consumenten
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
54
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
1. BTW en accijnzen
2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
3. Verdeling van de belasting over consument en
producent
4. Een belasting is niet wat ze lijkt
5. Belasting op de consument of op de producent?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
55
5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
 Zie oefening Hoofdstuk 3: de markt van broodjes

Belasting van 1 euro per geproduceerd broodje
 Marktevenwicht

Kopers stemmen hun gedrag af op consumentenprijs

Verkopers stemmen hun gedrag af op producentenprijs
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
56
5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
 Nieuw marktevenwicht berekenen

Los volgend stelsel op (oefening Hoofdstuk 3)
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
57
5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
 Producentenbelasting

Verschuiving van de aanbodcurve naar boven
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
58
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
59
5.2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
 Evenwichtsprijs = 3,6 euro
 Evenwichtshoeveelheid = 240 eenheden (vraaguitval)
 Belastingsontvangst = 240 euro
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
60
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
1. BTW en accijnzen
2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
3. Verdeling van de belasting over consument en
producent
4. Een belasting is niet wat ze lijkt
5. Belasting op de consument of op de producent?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
61
5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent
 Incidentie van de belasting

Wie draait uiteindelijk op voor de belasting?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
62
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
63
5.3. Verdeling van de belasting over consument en producent
 Verdeling van de belastingslast

Via helling van vraag en aanbod
 Concreet: Hoe inelastischer de vraag,


Hoe kwetsbaarder consumenten voor afwenteling van de
producentenbelasting
Via een verhoging van de consumentenprijs
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
64
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
1. BTW en accijnzen
2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
3. Verdeling van de belasting over consument en
producent
4. Een belasting is niet wat ze lijkt
5. Belasting op de consument of op de producent?
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
65
5.4. Een belasting is niet wat ze lijkt
 Wie betaalt?
 Milieuheffingen


Verhandelde hoeveelheid (vervuiling) terugdringen
Maar… vergelijk linker- en rechterpaneel in Figuur 4.12
 Voedselsubsidies




Tegen hongersnood
Maar… aanbod is perfect inelastisch
Aanbod blijft ongewijzigd
Subsidie in zakken van graanverkopers
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
66
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
67
Elasticiteiten en Schokken - Inhoudstafel
1.
2.
3.
4.
5.
Elasticiteiten
De markt in werking
Prijsregulering
Quota’s
Indirecte belastingen en subsidies
1. BTW en accijnzen
2. Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de
belasting
3. Verdeling van de belasting over consument en producent
4. Een belasting is niet wat ze lijkt
5. Belasting op de consument of op de producent
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
68
5. Belasting op de consument of op de producent?
 Voor marktevenwicht en verdeling belastingslast:


Geen verschil tussen belasting op producent dan wel op
consument
Equivalentie gaat enkel op voor perfect competitieve
markten
 Arbeidsmarkt: voldoet niet aan perfecte mededinging
 Geen perfecte equivalentie tussen sociale bijdragen
werknemer en werkgever
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
69
ECONOMIE, EEN INLEIDING 2010
4 – ELASTICITEITEN EN SCHOKKEN
© S. COSAERT, A. DECOSTER & T. PROOST
UNIVERSITAIRE PERS LEUVEN
70