Milieuklassificatie in CLP

Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Productbeleid
Opleiding ‘CLP voor experten’
Milieuklassificatie in CLP
Dagobert Heijerick, ARCHE
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
INHOUD
- Achtergrond CLP wetgeving
- Definitie aquatisch milieugevaar
- Afleiding ERV waarden
- Beslissingsboom stoffen
- Beslissingsboom mengsels
Intermezzo’s: voorbeelden en oefeningen
1
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Doel van deze sessie: afleiden van een
milieu-klassificatie voor een stof en/of
mengsel van stoffen
Gebaseerd op
ecotoxicologische data
(stoffen of mengsels)
Gebaseerd op gekende
klassificatie van de individuele
componenten van een mengsel
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Achtergrond CLP wetgeving
Bouwblokken
UN-GHS
- CLP verordening 1272/2008
- 1ste ATP 790/2009
- 2de ATP 286/2011
- 3de ATP 618/2012
- 4de ATP 487/2013
- 5de ATP 944/2013
2
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Wat sinds 1 juni 2015??
Stoffen
Mengsels
Moeten worden geklasseerd, geëtiketteerd
en verpakt volgens de CLP-richtlijnen (reeds
sinds 2010 van kracht)
Tot 1 Juni 2017 moeten mengsels die vòòr 1
Juni 2015 werden geklasseerd, geëtiketteerd
en verpakt volgens de DPD-richtlijn, niet
worden aangepast naar de CLP richtlijn.
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Nieuwe symbolen onder CLP: van 7 naar 9
---
Physicochemische
gevaren
Gevaren voor de mens
Milieugevaren
3
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Physico-Chemische Gevaren
Explosives
Flammable Gases
Flammable Aerosols
Oxidising Gases
Pressurised Gases
Compressed Gases
Liquefied Gases
Refrigerated Liquefied Gases
Dissolved Gases
Flammable Liquids
Flammable Solids
Self Reactive Substances
Pyrophoric Liquids
Pyrophoric Solids
Self Heating Substances
Water ReactiveèFlammable Gases
Oxidising Liquids
Oxidising Solids
Organic Peroxides
Corrosive to Metals
Gevaar catergorieën
Unstable
Explosives
Div1.1
Div 1.2
Div 1.3
1
1
1
1
1
1
2
2
3
4
Type B
Type C
2
2
2
2
3
3
3
1
1
1
Type A
1
1
1
1
1
1
Type A
1
2
2
Type B
Type C
Div 1.4
Div 1.5
Div 1.6
Type D
Type E
Type F
Type G
Type D
Type E
Type F
Type G
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Physicochemische gevaren: van DSD naar CLP
Gevaarklasse ongewijzigd
Herstructurering van de gevaarklasse
Bestaande gevaarklasse met gewijzigde indelingscriteria
Bestaande gevaarklasse met nieuwe sub-categorieën
Nieuwe gevaarklasse
Nieuwe gevaarklasse, maar stoffen/mengels die hieraan voldoen
werden vroeger reeds in een andere gevaarklasse ingedeeld
4
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Definitie aquatisch milieugevaar
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Drie classificatie pijlers
Ecotoxiciteit
Acuut en chronisch
Afbreekbaarheid
Bioaccumulatie
5
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Ecotoxiciteit
aquatische toxiciteitstesten: test organismen worden indirect aan een
chemische stof blootgesteld door een oplossing te maken van de
chemische stof met het water waarin de organismen leven
effect criteria of eindpunten met betrekking tot de toxiciteit worden
gebruikt wanneer blootgestelde organismen worden vergeleken met nietblootgestelde organismen (“maat voor toxiciteit”)
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aquatische toxiciteit
Acuut of chronisch giftig voor
- Vissen
- Schaaldieren (crustacea)
- Groenwieren/waterplanten
6
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aquatische toxiciteit
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Afleiding ecotoxiciteit referentie waarde
Stap 1
• Collectie acute en chronische data
(algen, vissen, kreeftachtigen)
Stap 2
• Evaluatie kwaliteit (Klimisch 1-2 data)
Stap 3
• Data aggregatie en afleiding
acuut/chronische referentie waarden
7
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Stap 1: collectie data
Test set up: OECD 201, 202, 203, 211 protocols
Acute test protocols (L(E)C50)
-Vis mortaliteit (96 h)
- Kreeftachtigen (48h)
- Algen (72h)
- Lemna (14 dagen)
Chronische test protocols
(NOEC- EC10)
-Vis (30 d) ELS test (14d))
- Kreeftachtigen (21d)
-Algen (72h)
Testsoorten: liefst standaard species: zoetwater-zoutwater
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Stap 2: data evaluatie
Klimisch Scoring
Evaluatie van de “reliability’ en “relevance” van data aan de hand van
verschillende criteria.
Enkel K1-data (Reliable) en K2-data (Reliable with restrictions) worden
gebruikt voor classificatiedoeleinden
8
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Stap 3: data aggegratie/ERV afleiding
Algemene regel: gebruik laagste waarde indien
enkel minimum basis set beschikbaar
Water vlo (Daphnia)
n
L(E)C50
(mg/L)
Algen (Raphidocelis)
Vis (regenboogforel)
1
1
1
10
3
2
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Stap 3: data aggegratie/ERV afleiding
Indien meer dan 1 data punt aanwezig per species?
Gebruik laagste waarde
(n < 4)
Gebruik geometrisch
Gemiddelde (n ≥ 4)
9
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Microcystis
Cumulative probability
100%
ERV = HC5
Species Sensitivity
Distribution (SSD)
80%
60%
40%
20%
0%
10
100
1000
10000
100000
Concentration ( mg/l)
Pimephales
Daphnia
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Afbreekbaarheid
Criteria snelle afbraak (abiotisch en biotisch)
In een 28 dagen test minstens
- 70 % afbraak (DOC)
- 60 % afbraak (zuurstof depletie of CO2 test)
Halfwaardetijd < 16d
In afwezigheid data: screening formule
BOD/COD ≥ 5
10
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Bioconcentratie/Bioaccumulatie/biomagnificatie
Bioconcentratiefactor (BCF)
≥ 500
Of verdelingscoëfficient
Log Kow ≥ 4
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Beslissingsboom voor het testen van
mengsels en niet-degradeerbare stoffen
11
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Gevaarsklassen onder CLP
Acute categorie
Chronische categoriën
Acuut
categorie 1
Chronisch
categorie 1
Chronisch
categorie 3
Chronisch
categorie 2
Vangnet: Chronisch
categorie 4
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aq.Acuut Categorie 1 (CLP & GHS)
Zeer giftig voor het waterleven -> ERVacute ≤ 1 mg/L
- 96 uur-LC50 (vissen); of
- 48 uur-EC50 (schaaldieren); of
- 72 uur of 96 uur ErC50 (algen/andere waterplanten)
ErC50 = EC50 gebaseerd op groeisnelheid
12
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aq.Acuut Categorie 2,3 (enkel GHS)
Giftig voor het waterleven: 1 mg/L < ERVacuut ≤ 10 mg/L
- 96h-LC50 (vissen)
- 48h-EC50 (schaaldieren)
- 72h of 96h ErC50 (algen/andere waterplanten)
Aq.Acuut 2
Schadelijk voor het waterleven: 10 mg/L < ERVacuut ≤ 100 mg/L
- 96h-LC50 (vissen)
- 48h-EC50 (schaaldieren)
- 72h of 96h ErC50 (algen/andere waterplanten)
Aq.Acuut 3
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Chronische indeling
Chronische data
beschikbaar
Geen chronische
data beschikbaar
13
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Chronische categoriën op basis van chronische
test data (MENGSELS en NIET-AFBREEKBARE STOFFEN
• Chronische NOEC of EC10 (vissen)
en/of
• Chronische NOEC of EC10 (schaaldieren)
en/of
• 72h of 96h ErC10 (algen/andere waterplanten)
Bepalen van de ERVchronisch
ERVchronisch ≤ 0.1mg/L
Aq.Chron.1
0.1 < ERVchronisch ≤ 1 mg/L
Aq.Chron.2
Data voor de meest gevoelige acute taxonomische
groep moeten beschikbaar zijn!!
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Chronische categoriën in aanwezigheid
chronische data- ENKEL VOOR SNEL-AFBREEKBARE STOFFEN
• Chronische NOEC of EC10 (vissen)
en/of
• Chronische NOEC of EC10 (schaaldieren)
en/of
• 72h of 96h ErC10 (algen/andere waterplanten)
Bepalen van de ERVchronisch
ERVchronisch ≤ 0.01 > ERVchronisch ≤ 0.1 > ERVchronisch
0.01 mg/L
0.1 mg/L
≤ 1 mg/L
Aq.Chron.1
Aq.Chron.2
Aq.Chron.3
Data voor de meest gevoelige acute taxonomische
groep moeten beschikbaar zijn!!
14
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Chronische categoriën in afwezigheid
chronische data (surrogaat methode)
Startpunt: ACUTE DATA
• 96h-LC50 (vissen)
en/of
• 48h-EC50 (schaaldieren)
en/of
• 72h or 96h ErC50 (algen/andere waterplanten)
Bepalen van de ERVacuut
For substances: And the substance is not rapidly degradable and/or the
experimentally determined BCF is equal to/larger than 500 (or, if absent,
the log KOW is equal to/larger than 4)
ERVacu. ≤ 1mg/L
Aq.Chron.1
1> ERVacu. ≤ 10 mg/L
Aq.Chron.2
10 > ERVacu. ≤ 100 mg/L
Aq.Chron.3
Alle acute data > 100 mg/L : geen chronische klassificatie
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Vermenigvuldigingsfactor (M-factor)
Vermenigvuldigingsfactor voor stoffen met acute toxiciteit < 1 mg/L of een
chronische toxiciteit < 0,1mg/L (niet snel afbreekbaar) of < 0,01 mg/L (snel
afbreekbaar)
15
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aq.Acuut 1
Binnen een factor van ??
M=1000
M=100
0.001 mg/L
M=10
Aq.Acuut
2
Aq.Acuut
3
Binnen een
factor 10
Binnen een
factor 10
ERVacuut
M=1
0.01 mg/L 0.1 mg/L
1 mg/L
Niet
geklasseerd
10 mg/L
100 mg/L
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
16
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeelden - stof
Acute data:
Chronische data:
48h -Daphnia: 101 mg/L
72h-alg: 18 mg/L
96h-vis: 16 mg/L
21d-Daphnia: 12 mg/L
72h-alg: 2.6 mg/L
28d-vis: 0.2 mg/L
17
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Beslissingsboom voor mengsels
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Getrapte benadering
Testdata van het
mengsel
Extrapolatie
gelijkaardige mengsels
Optelmethode en/of
somformule methode
18
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Testdata van het mengsel
- Moet gebruikt worden indien beschikbaar
- Indien nog niet beschikbaar à gebruik van alternatieve
methoden alvorens te testen (optelmethode)
- Data voor biodegradatie en bioaccumulatie voor
mengsels mogen niet gebruikt worden
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeelden -mengsel
Acute data:
Chronische data:
48h -Daphnia: 0.85 mg/L
72h-alg: 1.2 mg/L
96h-vis: 0.96 mg/L
21d-Daphnia: 0.12 mg/L
72h-alg: no data
28d-vis: no data
19
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeelden -mengsel
Acute data:
Chronische data:
48h -Daphnia: 4.5 mg/L
72h-alg: 9.3 mg/L
96h-vis: 2.0 mg/L
21d-Daphnia: no data
72h-alg: no data
28d-vis: no data
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeelden -mengsel
Acute data:
Chronische data:
48h -Daphnia: 0.9 mg/L
72h-alg: 4.5 mg/L
96h-vis: no data
21d-Daphnia: no data
72h-alg: 0.95 mg/L
28d-vis: 0.70 mg/L
20
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Extrapolatie tussen mengsels (bridging)
Wanneer er voldoende (test)data ter beschikking zijn van
gelijkaardige mengsels
Verdunning: een mengsel behoudt zijn klassificatie
wanneer het wordt verdund met een stof die minder
streng wordt geklasseerd.
Batching: dezelfde klassificatie kan worden gebruikt
voor verschillende “batches” van eenzelfde mengsel
(identieke productie-omstandigheden, zelfde ingrediënten en zelfde concentratie)
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Extrapolatie tussen mengsels (bridging)
Zeer toxische mengsels: een mengsel dat voor een
eindpunt reeds de strengste classificatie heeft, behoudt
deze wanneer de concentratie aan stoffen met deze
classificatie wordt verhoogd.
Interpolatie-methode
“Substantially similar mixtures”
Aerosolen
21
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Extrapolatie tussen mengsels (bridging)
Toegelaten variatie voor een mengel waarvan de
classificatie is gebaseerd op test gegevens
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Optel-methode: Welke componenten?
Concentratie
Geklasseerde componenten
• Aq.Acute/Chron.1 : 0.1% / M
• Aq.Chron.2,3 : 1%
Klassificatie categorie
M-factor
22
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Optelmethode (summation method)
Acute klassificatie
Som van geklasseerde componenten
Mengsel klassificatie:
Aq.Acuut 1 * M ≥ 25%
Aq.Acuut 1
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Optelmethode (summation method)
Chronische klassificatie
Som van geklasseerde componenten:
Mengsel klassificatie:
Chron.1 * M ≥ 25%
Aq.Chronisch 1
(Chron.1 * M *10) + Chron.2 ≥ 25%
Aq.Chronisch 2
(Chron.1*M*100) + (Chron.2*10) + Chron.3 ≥ 25%
Aq.Chronisch 3
Chron.1 + Chron.2 + Chron.3 + Chron.4 ≥ 25%
Aq.Chronisch 4
23
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Aq.Chr.1 Aq.Chr.2
Mengsel
0.15
%
8.0%
Aq.Chr.3
Niet geklasseerd
11.0%
80.85%
M=1
Aq.Chr.1?
x M-factor
Aq.Chr.2? (
x 10 x M ) +
Aq.Chr.3? (
x 100 x M ) + (
= 0.15% < 25%
= 9.5% < 25%
x 10) +
= 106% < 25%
Mengsel geklasseerd als Aq.Chronisch 3
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeeld optelmethode chronisch
Acute
klassificatie
M
Chronische
klassificatie
M
C (%)
Aq.Acuut 1
10
Aq.Chron.1
10
1
Aq.Acuut 1
1
Aq.Chron.2
-
3
Geen class.
-
Aq.Chron.2
-
10
Geen class.
-
Aq.Chron.3
-
10
Geen class.
-
Geen class.
-
10
Geen class.
-
Geen class.
-
66
Acute klassificatie?
Chronische klassificatie?
24
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeeld optelmethode chronisch
Acute klassificatie:
Acuut geklasseerde componeneten zijn C1 en C2
(C1 * M1 ) + (C2 * M2) = 1%*10 + 3%*1 = 10% + 3% = 13% < 25%
Þ Geen acute klassificatie
Chronische klassificatie:
Aq.Chron.1 geklasseerde componenten: C1 (1%)
C1 * M1 = 1%*10 = 10% <25% : geen Aq.Chron.1 klassificatie
Aq.Chron.2 geklasseerde componenten: C2 (3%) en C3 (10%)
Aq.Chron.2 + 10*Aq.Chron.1*M-factor = 3% + 10% + 1%*10*10 = 113% > 25%
Þ Aq.Chron.2 klassificatie
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Voorbeeld 2
Mengsel “Essenscia” met 3 componenten:
- C1 = 10 % ; M factor: 10 ; Aq.Chron.1
- C2 = 0.2 % ; M factor 100 ; Aq.Chron.1
- C3 = 15 % ; Aq.Chron.3
Resultaat:
Aq.Chron.1? : (10% X 10) + (0.2% X 100) = 120% ≥ 25 % à Aq.Chron.1
25
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Bridging of optelmethode?
Mengsel “Essenscia”: Chronisch 1 klassificatie
Verdunning 1:5 met water (niet-geklasseerde stof)
Bridging: Het verdunde mengsel heeft dezelfde classificatie als het origineel mengsel
Optel-methode:
- C1 = 2 % ; M factor: 10 ; Chron. Cat 1
- C2 = 0.04 % ; M factor 100 ; Chron; Cat 1
- C3 = 3 % ; Chron. Cat 3
Chron. Cat 1? (2% X 10) + (0.04% X 100) = 24% < 25 % à GEEN Aq.Chronisch 1
Chron. Cat 2? (2% X 10 x 10) + (0.04% X 100 x 10) = 240% ≥ 25 % à Aq.Chronisch 2
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Somformule (additivity formula) acuut
- Ci = concentratie component (gewichtspercentage)
- L(E)C50 = LC50 of EC50 component (mg/L)
-n = aantal bestanddelen
-L(E)C50m = LC50 of EC50 mengsel (mg/L)
26
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Somformule (additivity formula) chronisch
- Ci = concentratie component (gewichtspercentage)- snel afbreekbare stoffen
- Cj = concentratie component (gewichtspercentage)- niet afbreekbare stof
- NOECi= NOEC (EC10) snel afbreekbare component (mg/L)
- NOECj= NOEC (EC10) niet afbreekbare component (mg/L)
-n = aantal bestanddelen
- NOECm = Equivalente NOEC van het gedeelte van het mengsel met testdata
En nu is het jullie beurt om in het diepe water te
springen: oefeningen!!
Productbeleid
Opleiding ‘CLP voor experten’
2011
27
Oefening 1
“Mix 1”
“Mix 2”
“Mix 3”
0.15%
0.12%
0.11%
4%
16%
14%
12%
10%
10%
83.85%
73.88%
75.89%
Chronische klassificatie?
Productbeleid
Opleiding ‘CLP voor experten’
2011
Productbeleid - Opleiding ‘CLP voor experten’ (2015)
Oefening 2
n.r.: niet relevant
M-factor
Mengsel “1”
Mengsel “2”
10
1.9 %
2.1 %
1
11 %
10.5%
n.r.
7%
7%
n.r.
3.5%
3.5%
n.r.
76.6 %
76.9 %
Chronische test gegevens voor mengsel “1”
21d-EC10 voor D.magna (invertebraat): 0.87 mg/L
72h-EC10 voor alg: 0.18 mg/L
28d-EC10 voor vis: > 1 mg/L
28