klik hier - Jonge Kerk Roermond

Overweging bij Deuteronomium 7,1-5.16a
IN NAAM VAN GOD
17 januari 2016
'U moet hen doden'.
Zo'n tekst in ónze bijbel: stuitend, weerzinwekkend. En het is niet de enige bijbeltekst waarbij in
naam van God, in opdracht van God of zelfs door God zelf gedood wordt.
Er zijn mensen die zeggen dat we alle godsdiensten moeten afschaffen.
Want die zijn de oorzaak van de oorlogen in de wereld. Dit blijkt niet te kloppen.
Van de oorlogen, die in de laatste honderd jaar de meeste slachtoffers veroorzaakten, is geen enkele
ontstaan vanuit religieuze motieven.
Bij de Eerste en de Tweede Wereldoorlog – met hun telkens meer dan 50 miljoen doden – en ook bij
de Chinese revolutie, de Russische revolutie, de Congolese burgeroorlog, de Koreaanse oorlog, de
Cambodjaanse genocide en de oorlog in Vietnam gaat het om nationalistische conflicten,
communistische revoluties of conflicten uit de koude oorlog.
Het ging steeds en het gaat nog altijd om macht en belang.
Zelfs het reduceren van IS tot louter religieuze motieven is historisch en sociologisch onhoudbaar.
Toch horen wij: 'God is groot', 'In naam van God'.
Op de koppelriem van Duitse soldaten in de Tweede Wereldoorlog stond Gott mit uns, ofschoon das
Reich niets met God of godsdienst te maken had.
Het is altijd handig God voor je karretje te kunnen spannen.
Met het beroep op een hogere macht legitimeert men de eigen wandaden en geeft die zelfs een
schijn van heldenmoed en idealisme.
Het is niet zo moeilijk om teksten uit welk heilig boek dan ook zó te interpreteren dat ze voor je
eigen politieke doeleinden bruikbaar zijn.
Zo kun je als jood met de Torah in de hand beweren dat Israël inclusief de Palestijnse gebieden aan
jou gegeven is.
Christenen trokken er op uit om met geweld te bekeren, want 'Wie niet gelooft, is veroordeeld'.
Als je sommige passages uit de Koran uit hun verband rukt, kun je als gelovige moslim ongelovigen
en christenen het hoofd afslaan, hele streken brandschatten en je nog idealist noemen ook.
De Belgische kunstenaar Willem Vermandere heeft mooi verwoord hoe wij tegen zulke 'idealisten'
en zulke praktijken aankijken.
'Die god van 't eigen volk is nen gruwel.
Die gott mit uns die tut mir so leid;
'k geloof niet in een god tot de tanden bewapend,
in dieu le veut en in god on my side.
Zwijg mij van al die wrokkige goden, of het nu Adonai danwel Allah is.
Die zijn al dood.
Vertel ons liever over vriendschap en vrede en 't eerlijk delen van 't dagelijks brood.'
Hoe is het mogelijk dat godsdienst zo misbruikt kan worden?
Religies zijn leveranciers van betekenis en van identiteit.
Ze spreken mensen aan op hun diepste inspiratie en bieden samenhang aan een groep.
Religie is zo een relatief eenvoudig middel om mensen die zich in economisch, politiek of sociaal
opzicht uitgesloten voelen, tot gewelddaden te brengen. Zoals IS dat doet.
Wie 'niemand' is, wordt iemand: een held, een martelaar voor de 'goede' zaak.
Terrorisme en extremisme konden opbloeien op de puinhopen van eerder politiek-militair geweld.
Geweld lokt wraak uit. En wraak lokt weer nieuw geweld uit.
Het is daarom van groot belang de structurele oorzaken van conflicten en de mechanismen van
geweld op te sporen en te doorzien.
Niet alleen van fysiek en gewapend geweld, maar ook het geweld van racisme en discriminatie, van
armoede en extreme rijkdom, van uitsluiting en ongelijkheid. Ook in eigen kring en in eigen leven.
Religie kan je inspireren je radicaal te geven voor een betere wereld zonder gewelddadig te worden.
Alle religies hebben die sterke radix, wortel, kern: liefde en het onverwoestbare geloof in de kracht
van het goede.
Radicaal zijn in geloof daagt uit tot solidariteit met al wat leeft, tot leven naar de diepe betekenis
van het woord 'vrede', 'sjalom', 'salam'.
Religie kan zo de lont uit het kruitvat halen in plaats van die erin te stoppen.
Nu blijven we nog zitten met die onverteerbare bijbeltekst. Enkele tips:
- Besef dat alle woorden in de Bijbel en evenzeer in de Koran woorden van mensen zijn, ook als ze
in de mond van God worden gelegd.
- Bedenk dat deze woorden stammen uit een ver verleden tijd en cultuur.
Ze kunnen niet zonder meer op onze tijd worden gelegd en mogen nooit verabsoluteerd worden.
- Het zijn verhalen van de underdog. Haal ze niet uit het grotere verband.
- Er is verschil tussen wat verteld wordt en wat gebeurd is.
Bijbelwetenschappers en historici zijn het erover eens dat de intocht in het land vreedzaam was.
De uitroeiing van de Kanaänieten is geen geschiedkundige moordpartij, maar een literaire en
theologische. Het getal van zeven volken is een indicatie. En hoe kan je kind trouwen met iemand
van een uitgeroeid volk?
Zulke verhalen zijn overdreven zwart-wittekeningen, bedoeld om iets heel nadrukkelijk te
beklemtonen. Hier is dat: niet terugvallen in slavernij.
- Tenslotte en bovenal: laten we ons bepalen door datgene waar Bijbel en Koran van overlopen:
medemenselijkheid, barmhartigheid, opkomen voor de zwakke, heb lief je naaste, een mens als jij.
Hoor door gewelddadige stemmen heen de stem van die Ene, de God bij wie vreemdelingen,
weduwen en wezen veilig zijn, bij wie onze menselijkheid gewaarborgd is.
In naam van dié God kan de wereld een thuis worden voor iedereen, samen verscheiden verbonden.
Carola Dreier.
Bronnen:
Tijdschrift voor Geestelijk Leven 2015-5 (In naam van God. Radicalisme en religieus geweld.)
R.P., God met ons?, in: De Roerom jaargang 29 nr. 1 september 2014, p.1.
Janneke Stegeman, Religie en geweld, in: Ekklesia Maandbrief jrg. 20 nr. 5 november 2015, 10-12.
Sam Janse, Voor een fundamentalist is de Bijbel een gruwelboek, in: Trouw, letter & geest, 21
november 2015, 5-7.
Loed Loosen, Lezen om te leven, Den Bosch 2003, 9-12.