3-De-Geest


3. De goddelijkheid van de heilige Geest
Meestal worden studie 3 en 4 samen behandeld: de goddelijkheid en de persoonlijkheid van de
Geest. In de christelijke traditionele theologie spreekt men immers van de Geest als aparte persoon
van de Godheid en van goddelijke drie-eenheid, drie goddelijke personen in één.
In de voorbije studies gaven we al aan dat wij ons vooral willen richten op wat Gods Geest wil en
kan doen in de wereld en in de mens(en). Hoe arrogant klinkt het immers op zoek te willen gaan
naar de ‘natuur’ of ‘het wezen’ van God! Wie of wat is God (en dus ook zijn Geest)? En wat is ‘een
persoon’? Iemand zoals wij, maar dan veel groter?
 De theologe E. Flesseman - van Leer verwoordt het zo: ”De Geest is evenmin werkelijk te definiëren of
te objectiveren als God zelf. Zodra wij in onze gedachten en woorden menen te weten wat wij er precies
mee bedoelen blijkt het ons weer te ontsnappen. En als wij ervan uitgaan dat de Geest de samenvattende aanduiding is voor de macht van Gods tegenwoordigheid die mensen in hun leven ervaren, is het
ook vanzelfsprekend dat dit niet eens en voor altijd verwoord kan worden.” (Geloven vandaag p. 119)
Het loont de moeite om in een goed theologieboek eens te lezen hoe moeizaam de ‘leer van de H.
Geest’ vanaf de late 4de eeuw tot stand kwam (en eeuwenlang, tot op vandaag voor discussies zorgde). U bent wel gewaarschuwd: makkelijk is het niet. Bereid u voor op moeilijke termen als: hypostasen,
substantia, distincti non divisi of discreti non separati, perichoresis, appropriatie, circumincessio (wederzijdse doordringing), modalisme, tritheïsme… In deze studie willen we enigszins anders te werk gaan.
 Samen overleggen
1. Bespreek samen het korte citaat van E. Flesseman – van Leer. Bent u het er mee eens? Zo ja, wat
houdt dit dan concreet in (ook voor de studies van dit kwartaal) ?
 Hoe is God?
In studie 1 zagen we al dat er in het oude Israël vooral gesproken werd over de Geest als ‘geest van
God’ of ‘geest van de Heer (JHWH)’. Spreken over de Geest is dus spreken over God. En dan is nederigheid en terughoudendheid geboden!
Natuurlijk wordt er in de Bijbel over God gesproken en krijgt God zelfs ‘namen’. Zijn belangrijkste naam,
JHWH, is echter onuitspreekbaar. En staat er ook niet in de decaloog om God niet op te sluiten in
een gesneden beeld? Een beeld, ook een mentaal beeld (of met woorden, zoals in leerstellingen) is
statisch, duidelijk omlijnd, bevroren. Kan God echter opgesloten worden? Is één beeld genoeg? Eén
woord? Eén naam? Eén leerstellige omschrijving? Kunnen we beschrijven wie God is, wat God is?
Exodus 3 vertelt hoe God Mozes ontmoet en roept vanuit een brandend (maar niet verteerd!) braambos. “Mozes zei: ‘Stel dat ik naar de Israëlieten ga en tegen hen zeg dat de God van hun voorouders mij
gestuurd heeft, en ze vragen: “Wat is de naam van die God?” Wat moet ik dan zeggen?’ Toen antwoordde
God hem: ‘Ik ben die er zijn zal. Zeg daarom tegen de Israëlieten: “IK ZAL ER ZIJN” heeft mij gestuurd” – Ex 3:13,14
Wanneer Mozes wil weten wie Hij is, vraagt hij niet mi shmo - Wat is je naam? (‘wie ben je?)) maar: "hoe
ben je?" (mah shmo – letterlijk: hoe is je naam?). Waar het op aankomt is uiteindelijk niet Gods wezen
te doorgronden, wel wie of wat God voor ons wil zijn of betekenen. En dat is precies wat het beeld
van ‘de Geest’ wil meegeven: goddelijke dynamiek, God die werkt in de wereld en de mens!
In de context van het Exodusverhaal wordt deze goddelijke dynamiek (RUACH: wind, adem, begeestering) mooi geïllustreerd. God belooft om mee te gaan, om er te zijn (JHWH = Ik zal er zijn), om het
herstel van zijn oorspronkelijke idee als Schepper te bewerken (een vernieuwd leven voor zijn volk in
een nieuw land). De profeet Jesaja verbindt wat God wil(de) bewerken met de idee van ‘heilige
geest’ / ‘geest van de Heer’:  “Ik zal de liefde van de HEER gedenken en zijn roemrijke daden bezingen:
alles wat de HEER voor ons heeft gedaan, de goedheid die hij het volk van Israël bewees in zijn ontferming en
onbegrensde liefde. Hij zei: ‘Natuurlijk, het is mijn volk! Mijn kinderen zijn te vertrouwen.’ Daarom wilde hij hun
redder zijn. In al hun nood was ook hijzelf in nood: zij werden gered door de engel van zijn tegenwoordigheid.
In zijn liefde en mededogen heeft hij hen zelf verlost, hij tilde hen op en heeft hen gedragen, alle jaren door.
Maar zij zijn in opstand gekomen en hebben zijn heilige geest gekrenkt. (…) Waar is hij die zijn volk door de zee
voerde, waar zijn de herders van zijn kudde? Waar is hij die hen bezielde met zijn heilige geest? Die Mozes
terzijde stond met zijn luisterrijke arm, die voor hen het water kliefde om zich een eeuwige naam te verwerven?
Die hen door de diepte leidde als paarden door de woestijn, zonder dat ze struikelden, als vee dat afdaalt
naar het dal? Het was de geest van de HEER die hun rust gaf. Ja, u hebt zelf uw volk geleid…” Jesaja 63: 7-14
1ste kwartaal 2017 – De Geest – studie 3
J.D.
 Samen overleggen
1. Wie / wat God is… of hoe Hij is… Is er een verschil? Kan het een verschil maken in je leven als je
vooral focust op theoretische kennis van God of eerder op wat God wil en kan doen in de wereld
/ in je leven?
2. Ga samen op zoek in de tekst van Jesaja 63 welke ‘acties’ kunnen verbonden worden met Gods
Geest. Wat betekende het concreet voor het volk van Israël? Welke aspecten vind jij belangrijk /
wat heb jij zelf ervaren?
 Heilige Geest
“Wees heilig, want ik, de HEER, jullie God, ben heilig.” - Leviticus 19:2
In de tekst van Jesaja 63 is er 1x sprake van ‘de geest van de Heer’ en 2x van ‘heilige geest’. ‘Heilig’
wordt meestal vooral gezien als een eigenschap van God. Dus: de heilige Geest is deel van de
godheid... Toch even een kanttekening.
Heiligheid wordt heel vaak uitgelegd in de zin dat God heel anders is (‘apart’), en hoog boven de
mens verheven. Ook wordt ‘heiligheid’ vaak in oppositie geplaatst met ‘zonde’. Heiligheid als verhevenheid, en als verterend vuur. Helaas wordt een aspect meestal uit het oog verloren. Het Hebreeuwse
werkwoord waarvan het begrip heiligheid is afgeleid, betekent niet gewoon ‘apart zetten’, maar: apart
zetten voor iets, met een bedoeling. Gewijd aan, toegewijd aan. Zo waren voorwerpen in het
heiligdom ‘heilige voorwerpen’ omdat ze bestemd (gewijd) waren voor de dienst in de tabernakel.
In Jesaja 63 zagen we Gods toewijding aan het volk (d.m.v. zijn geest – RUACH: adem, wind, dynamiek, begeestering…). Zo is God. En Hij hoopt dat diezelfde geest ook mensen begeestert: “Ik ben
de HEER, jullie God. Jullie moeten heilig zijn. Wees heilig, want ik ben heilig (…) Ik ben de HEER, die
jullie uit Egypte heeft geleid om jullie God te zijn. Wees heilig, want ik ben heilig.” (Leviticus 11:44,45)
De context is duidelijk het VERBOND. God is heilig. En omdat Hij heilig is, wijdt Hij zich aan de mens.
Hij wil immers zijn kinderen, die vaak in zonde en ellende leven, weer oprichten. Dit kan alleen maar als
ook de mens ‘heilig wil zijn’ : als hij zich op zijn beurt toegewijd wil zijn, zodat het VERBOND echt zin krijgt.
 Even terug naar Jesaja. In hoofdstuk 6 ziet Jesaja de Heilige op zijn troon. Zijn reactie is : “Wee mij,
ik ga ten onder !” Het verschil tussen de heilige God en een zondig mens is inderdaad enorm. En toch...
In de verzen 6 en 7 kun je lezen hoe ‘de heiligheid’ de afstand overbrugt, en de mens tegemoet komt
om een oplossing te zoeken en te vinden. De tekst eindigt heel sterk : Jesaja kan opstaan en zeggen:
“Hier ben ik, zend mij !” (= toewijding; = in Gods naam of met Gods Geest afstand helpen overbruggen!).
Jesaja wordt een door Gods geest begeesterde, die zijn leven zal wijden aan het herstel (van mens,
volk en land) dat God wil bewerken. In les 6 komen we terug op Gods geest en een heilig leven.
 Samen overleggen
1. Exodus 3: Mozes ziet een vuur op heilige grond… alleen is het een vuur dat het braambos niet
verteert! Wat leer je hieruit?
2. Bespreek samen wat het concreet kan betekenen om ‘heiligheid’ ook (en misschien vooral) te zien
als ‘toewijding’. Wat betekent het voor het Godsbeeld? Aan wie en/of wat is God toegewijd?
3. Wat betekende dit alles voor Israël en wat betekent het voor ons (of: onze opdracht)? Geef
voorbeelden van Gods ‘toewijding’… En: hoe kan onze toewijding en begeestering er uitzien?
Beelden van de geest
Als God zich ‘toont’, dan moet Hij dat doen op zo’n manier dat de mens er iets kan uit begrijpen en
leren. Daarom ook krijgen we vaak beelden, ook i.v.m. de Geest. Het leert ons iets, maar... je kunt de
geest er niet in opsluiten. Opvallend is wel dat het hoofdzakelijk heel actieve, dynamische beelden zijn.
1. Bespreek met elkaar wat we uit elk van die beelden kunnen leren i.v.m. het leven, geloofsleven,
kerkleven, maatschappelijk leven… Wat wil God via zijn ‘RUACH’ bereiken of bewerken?
  Wind
“Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak waren ze allen bij elkaar. Plotseling klonk er uit de hemel een
geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde. (…) allen werden
vervuld van de heilige Geest” - Handelingen 2:1-4
1ste kwartaal 2017 – De Geest – studie 3
J.D.
De geest (RUACH) als wind kwam al uitgebreid ter sprake in de twee voorafgaande studies. Mysterieus,
ongrijpbaar… maar de uitwerking is voelbaar. Zoals een schip dat vooruit geblazen wordt met wind in
de zeilen. Zoals de wind die de zee doet splijten waardoor een slavenvolk de vrijheid tegemoet kan
gaan, en optrekken naar een nieuw land waar een (ver)nieuw(d) leven mogelijk wordt. Zoals de frisse
wind die iemands leven positief ondersteboven kan zetten (bekering) zoals bij Nikodemus. Zoals de
stormwind die de discipelen uit hun gesloten kamer blaast zodat het goede nieuws van het Koninkrijk
(evangelie) over de wereld kan waaien. Wind… verlossende en dynamiserende kracht van God.
 (Levens)adem
“Profeteer, en zeg tegen deze beenderen: “Dorre beenderen, luister naar de woorden van de HEER! Dit zegt
God, de HEER: Beenderen, ik ga jullie adem geven zodat jullie tot leven komen (…) ‘Profeteer tegen de wind,
profeteer, mensenkind, en zeg tegen de wind: “Dit zegt God, de HEER: Kom uit de vier windstreken, wind, en
blaas in deze doden, zodat ze weer gaan leven.”’ Ik profeteerde zoals hij mij gezegd had, en de lichamen
werden met adem gevuld. Ze kwamen tot leven en gingen op hun voeten staan: een onafzienbare menigte.
En hij zei tegen mij: ‘Mensenkind, deze beenderen zijn het volk van Israël. Het zegt: “Onze botten zijn verdord,
onze hoop is vervlogen, onze levensdraad is afgesneden.” Profeteer daarom en zeg tegen hen: “Dit zegt God,
de HEER: Mijn volk, ik zal jullie graven openen, ik laat jullie uit je graven komen en ik zal jullie naar het land van
Israël terugbrengen. Jullie zijn mijn volk, en jullie zullen beseffen dat ik de HEER ben als ik je graven open en jullie
uit je graven laat komen. Ik zal jullie mijn adem geven zodat jullie weer tot leven komen” - Ezechiël 37:1-14
Wanneer Gods RUACH (adem, wind, geest) over de aarde blaast, ontstaat (nieuw) leven. Dat was zo
bij de schepping (Genesis 1), dat was zo in de tijd na de ballingschap, wanneer er een soort nieuwe
schepping nodig was voor het volk. Geest is leven. Leven zoals de Schepper het eigenlijk in gedachten
had en heeft. In Ezechiël 37:1-14 is het beeld bijzonder sterk. Dode beenderen komen weer tot leven.
Letterlijk (opstanding?) en / of figuurlijk: de hoop van een verloren volk wordt nieuw leven ingeblazen!
Geen dorheid meer, maar sprankelend leven dat wordt hersteld!
 Vuur
“Ík doop jullie in water, omdat jullie voortaan willen gaan leven zoals God het wil. Maar na mij komt
Iemand die machtiger is dan ik. Ik ben het niet eens waard om zijn sandalen voor Hem te dragen. Híj
zal jullie dopen met de Heilige Geest en met vuur.” – Mat 3:11
Vuur doet ons natuurlijk denken aan ‘vurigheid’ (begeestering, enthousiasme). Dat is ook wat de
discipelen kregen toen de Geest over hen kwam in de gedaante van vuurvlammen (Hand 2:3,4). In
het oude Israël was er meer. Vuur was het zichtbare teken van Gods tegenwoordigheid en leiding
(denk aan de vuurkolom in de woestijn, of het vuur in de tabernakel; zie ook Deut 4:12). En ja, vuur was
ook gekoppeld aan de idee van reiniging en loutering (in Israël het resultaat van ‘oordeel’). Vergeet
bij dit laatste echter niet dat het braambos in Exodus 3 in vlam stond, maar niet verteerde…
 Duif
“Op het moment dat Jezus uit het water omhoogkwam, zag hij de hemel openscheuren en de Geest
als een duif op zich neerdalen, en er klonk een stem uit de hemel: ‘Jij bent mijn geliefde Zoon, in jou
vind ik vreugde.” – Marcus 1:11
De woorden die weerklinken zijn een echo van Jesaja 42: “Hier is mijn dienaar, hem zal ik steunen, hij is mijn
uitverkorene, in hem vind ik vreugde, ik heb hem met mijn geest vervuld. Hij zal alle volken het recht doen
kennen. Hij schreeuwt niet, hij verheft zijn stem niet, hij roept niet luidkeels in het openbaar; het geknakte riet
breekt hij niet af, de kwijnende vlam zal hij niet doven. Het recht zal hij zuiver doen kennen. Ongebroken en vol
vuur zal hij het recht op aarde vestigen; de eilanden zien naar zijn onderricht uit.” (Jes 42:1-4) … of wat Gods
geest wil en kan doen in iemand die zijn dienaar wil zijn! In het hele vervolg van het evangelieverhaal
(na Jezus’ doop) wordt dit schitterend geïllustreerd!
In het O.T. was de duif het sein voor Noach om de ark te verlaten en met God te beginnen ijveren
voor een nieuwe wereld! Jona (JONAH = duif) had als opdracht om zich in te zetten voor mensen, zelfs
voor Ninevieten…
 Water
“Laat wie dorst heeft bij mij komen en drinken! “Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart
van wie in mij gelooft,” zo zegt de Schrift.’ Hiermee doelde hij op de Geest die zij die in hem geloofden
zouden ontvangen;” Johannes 7:37-39
Verfrissend, lavend, groei en vrucht mogelijk makend… Deze idee vind je ook overvloedig bij de
profeten in Israël: “Ik zal water uitgieten op dorstige grond, waterstromen over het droge land. Ik zal mijn
geest uitgieten over je nazaten en mijn zegen over je telgen. Zij zullen ontkiemen tussen het gras, uitbotten
1ste kwartaal 2017 – De Geest – studie 3
J.D.
als wilgen langs het water. De een zal zeggen: ‘Ik hoor bij de HEER,’ de ander zal Jakobs naam gebruiken,
een derde schrijft op zijn hand: ‘Van de HEER’ en tooit zich met de naam Israël.” (Jesaja 44:3-5)
“Ik zal zuiver water over jullie uitgieten om jullie te reinigen van alles wat onrein is, van al jullie afgoden. Ik
zal jullie een nieuw hart en een nieuwe geest geven, ik zal je versteende hart uit je lichaam halen en je er
een levend hart voor in de plaats geven. Ik zal jullie mijn geest geven en zorgen dat jullie volgens mijn
wetten leven en mijn regels in acht nemen (Ezechiël 36:25-27)
 Olie
“De Geest van de Heer rust op mij, want hij heeft mij gezalfd. Om aan armen het goede nieuws te
brengen heeft hij mij gezonden, om aan gevangenen hun vrijlating bekend te maken en aan blinden
het herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven, om een genadejaar van de Heer uit
te roepen.” - Lucas 4.18,19
Jezus citeert Jesaja 61:1,2 om zijn opdracht te omschrijven (weer ‘geest’ en ‘opdracht’, iets tot stand
brengen!). Profeten, priesters en koningen werden met olie gezalfd om te werken aan een opdracht:
leiding (olie werd gebruikt om licht te geven), bevrijding (In vers 3 lees je nog de uitdrukking
‘vreugdeolie’) en herstel (olie vormde de basis voor helende balsems)…
1. Bespreek met elkaar wat we uit elk van die beelden kunnen leren i.v.m. het leven, geloofs-
leven, kerkleven, maatschappelijk leven… Wat wil God via zijn ‘RUACH’ bereiken of bewerken?
2. Enthousiasme, verfrissing, bevrijding, herstel… Beleef je dat zelf als gelovige / als kerk? Vertel!
1ste kwartaal 2017 – De Geest – studie 3
J.D.