Stage opdracht Huidtherapeutische stage Nathalie Burger HDT

Stage opdracht
Huidtherapeutische stage
Nathalie Burger
HDT-3F
09019979
07-11-2012
1
Inhoudsopgave
Inleiding
Blz. 3
Bronnen
Blz. 4 - 5
Conclusie
Blz. 6
Bijlages
Blz. 7
2
Inleiding
De interventie die ik uitgekozen heb voor deze opdracht is het behandelen van lymfoedeem
aan de hand van manuele lymfedrainage, onderdeel van de oedeemtherapie. Tijdens mijn
huidtherapeutische stage heb ik vaak lymfoedeem en lipoedeem mogen behandelen met onder
andere manuele lymfedraingage, therapeutisch elastische kousen. Dit kwam het meeste voor
in de praktijk op het moment dat ik er stage liep aangezien het het begin van de zomer was en
er bepaalde andere behandelingen zoals laseren niet meer gedaan werden. Dit was voor mij
alleen maar een mooi pluspunt, want ik wilde specifiek mijn oedeemvaardigheden verbeteren
omdat dat toch heel anders is op een echte patiënt met lymfoedeem dan een klasgenoot op wie
je het moet simuleren.
3
Bronnen
Ik ben op zoek gegaan naar evidence-based bronnen over de aandoening lymfoedeem en de
behandeling hiervan doormiddel van manuele lymfedrainage.
Mijn eerste bron komt uit de lymfoedeem handleiding 2009, door: H.P.M. Verdonk,
fysiotherapeut, UMC Utrecht; A. de Graeff, internist-oncoloog UMC Utrecht/Kenniscentrum
Palliatieve Zorg Utrecht en arts Academisch Hospice Demeter, De Bilt; R.J.A. Krol,
oncologieverpleegkundige en adviseur palliatieve zorg, Integraal Kankercentrum Oost,
Nijmegen (http://www.oncoline.nl/lymoedeem )¹*. Hierin word voornamelijk verteld hoe
lymfoedeem ontstaat. Er word de nadruk gelegd op de grote kans die patiënten hebben op het
ontwikkelen van oedeem nadat zij behandeld zijn tegen verschillende soorten kanker. Tijdens
mijn stage heb ik ook veel vrouwen gezien die oedeem overgehouden hebben aan de
bestrijding van borstkanker, denk hierbij aan een okselkliertoilet en borstamputatie. Veel van
deze vrouwen hadden het al heel moeilijk met het lymfoedeem dat daarna op kwam zetten
omdat de meeste van hen tussen de 40 en de 50 jaar waren en nog werkte en ze het nu als
zwaar ervoeren doordat de arm naarmate de dag vorderde ‘’volliep’’. In het artikel staan kort
alle mogelijke therapieën uitgelegd die bij lymfoedeem gebruikt kunnen worden. Toch word
er op gewezen dat veel van deze therapieën elkaar nodig hebben om een goed resultaat te
krijgen. Zo word er over manuele lymfedrainage geschreven dat deze in fase 1 en 2 gebruikt
kunnen worden van lymfoedeem (pitting en non-pitting oedeem). De (relatieve) contraindicaties voor deze behandeling zijn: een recidief tumor, een infectie en metastasen. Door de
manuele lymfedrainage wordt de weefseldruk verhoogt waardoor het vocht makkelijker
afgevoerd word en het oppervlakkige lymfesysteem beïnvloed wordt. Er wordt op gewezen
dat deze therapie alleen helpt in combinatie met therapeutisch elastische kousen.
Mijn tweede bron komt uit de databank van school CINAHL genaamd: ‘’Manual lymphatic
drainage: exploring the history and evidence base’’, door Anne Williams²*. In het artikel
wordt eerst uitgelegd hoe manuele lymfedrainage ontstaat en waar het voor gebruikt word. Dit
is eigenlijk meer ter introductie want verder in het artikel komt er te spraken hoe manuele
lymfedrainage werkt en dat het nog steeds geen echte bewezen behandeling is omdat er zo
weinig onderzoek naar gedaan word. Ik vind het persoonlijk heel vreemd dat manuele
lymfedrainage nog betwist word als werkende therapie. Tijdens mijn stage heb ik
verschillende patiënten behandeld die 1 of zelfs 2 keer in een week binnen de praktijk
kwamen. Er zijn metingen gedaan van de omvang van de lichaamsdelen en na een aantal
metingen over wat langere tijd blijkt dat er werkelijk een afname is. Dit naast het feit dat de
patiënten zelf aangeven dat het zo’n verlichting is als ze deze massage gehad hebben zou toch
in principe genoeg moeten zijn om aan te geven dat deze behandeling wel degelijk werkt. Op
korte termijn zijn er wel een paar onderzoeken gedaan word er vermeld in het artikel maar op
de langer termijn is er nog niks bekend over deze manier van behandelen.
Mijn laatste bron is de richtlijn Lymfoedeem voor dermatologen
(http://www.huidziekten.nl/richtlijnen/richtlijn-lymfoedeem-2002.pdf) uit 2002. Normaal zou
ik liever voor een meer recentere richtlijn, maar die kon ik hier over niet vinden daarom heb
4
ik de keuze gemaakt liever een wat oudere richtlijn te gebruiken die zeker evidence based is
dan een mindere bron die wel nieuwer is. In deze richtlijn word duidelijk uitgelegd wat
lymfoedeem is, wat het verschil is tussen primair en secundair lymfoedeem en er is zelfs een
speciaal onderdeel gewijd aan secundair lymfoedeem na een borstamputatie en wat de
gevolgen hiervan zijn en hoe het beste te behandelen. Verder word er ook in deze richtlijn
gesproken over infecties zoals wondroos en wat deze voor gevolgen kunnen hebben voor het
lymfestelsel. Dit vond ik erg interessant, aangezien ik tijdens mijn stage een aantal patiënten
gezien had die of net wondroos hadden gehad of die het op dat moment hadden. Je zag hierbij
ook heel duidelijk dat de huid een hele andere kleur en structuur kreeg. In de richtlijn word
het volgende gezegd over de niet-operatieve behandelingen van lymfoedeem:’’
Literatuuronderzoek naar de effectiviteit van de niet-operatieve behandelmethoden bij primair
en secundair lymfoedeem toont aan dat er weinig wetenschappelijk bewijs is. De diverse
studies en conclusies zijn moeilijk onderling te vergelijken, omdat de combinatie van
interventies, de duur van de therapie en de frequentie van de behandelingen onderling
veel verschillen. Er zijn geen studies waarin het effect van niet-operatieve therapie bij
uitsluitend de patiëntenpopulatie met primair lymfoedeem is onderzocht.’’ Een ander iets wat
ik persoonlijk toch fijn vind om te lezen in deze richtlijn is dat manuele lymfedrainage een
additioneel positief effect geeft. Ondanks dat er nog weinig wetenschappelijke bewijzen voor
zijn blijkt manuele lymfedrainage toch positief uit de onderzoeken te komen, het geeft mij een
goed gevoel dat er toch ook onderzoeken zijn waaruit blijkt dat het werkt ook al zag je tijdens
de stage al het effect. In de richtlijn zijn ook in tabel 4.1 verschillende combinaties van
behandelingen zoals manuele lymfedrainage en TEK aangegeven en het effect hiervan, zo
blijkt uit een aantal van deze onderzoeken dat manuele lymfedrainage effect heeft op de
vermindering van het vocht maar ook op de pijnervaring van de patiënten.
5
Conclusie
Er worden veel verschillende dingen gepubliceerd over manuele lymfedrainage en over
lymfoedeem, vaak zijn dit echter geen wetenschappelijk onderbouwde publicaties. Uit
verschillende evidence based artikelen en richtlijnen komt naar voren dat er te weinig
onderzoek gedaan is naar manuele lymfedrainage gedaan is om vast te stellen dat deze
behandeling werkt, de onderzoeken die er naar gedaan zijn zijn te verschillend om een
duidelijke conclusie uit te trekken. Ik kan ook beamen wat er in de richtlijnen en artikelen
gezegd word, namelijk dat manuele lymfedrainage maar kort werking heeft als er geen
therapeutisch elastische kous gebruikt word na deze behandeling. Tijdens mijn stage in de
praktijk heb ik een aantal patiënten gezien die deze kous niet droeg en het effect was eigenlijk
dat er niets te zien was van vermindering. Toch kan ik niet anders doen dan bij mijn standpunt
blijven dat manuele lymfedrainage werkt als behandeling ik heb tijdens mijn stage een aantal
patiënten gezien waarvan eentje me specifiek bijgebleven was. Dit was een vrouw van
middelbare leeftijd met geringe lymfoedeem in haar rechtervoet en onderbeen. Bij haar liep
het vocht letterlijk uit haar huid weg wanneer er manuele lymfedrainage uitgevoerd werd op
haar voet en been en was er heel duidelijk verschil te zien in voor de behandeling, wanneer zij
ook bijna niet in haar slippers kon komen, en na de behandeling wanneer de huid minder
glansde het been en de voet slanker waren en zij makkelijk weer haar slippers in kon.
6
Bijlage 1.
Lymfoedeem
Landelijke richtlijn, Versie: 2.0
Datum Goedkeuring: 12-06-2010
Methodiek: Consensus based
Verantwoording: Redactie Palliatieve
Zorg: richtlijnen voor de praktijk
http://www.oncoline.nl/lymoedeem
Geraadpleegd op 06-11-2012
Bijlage 2.
Manual lymphatic drainage: exploring the history and evidence base.
Anne Williams
British Journal of Community Nursing (BR J COMMUNITY NURS), 2010 Apr; 15(4):
Supplement: S18-24 (45 ref)
Databank CINAHL
Geraadpleegd op 06-11-2012
Bijlage 3.
Richtlijn Lymfoedeem voor dermatologen uit 2002
http://www.huidziekten.nl/richtlijnen/richtlijn-lymfoedeem-2002.pdf
Geraadpleegd op 07-11-2012
7