DOOr BACTerIe
advertisement
Z Onderzoek aan het UZ Gent heeft een nieuwe risicofactor opgespoord voor ernstig astma: geen allergeen, maar een bacterie, Staphylococcus aureus. De ontdekking opent nieuwe mogelijkheden voor diagnose en behandeling. Ernstig astma door bacterie Link tussen neuspoliepen en astma I n België heeft 6 tot 8 procent van de volwassenen astma. Allergisch astma wordt veroorzaakt door allergische prikkels die mensen inademen: de immuunreactie op die prikkels verloopt dan via antistoffen van het type immunoglobine E (IgE). Bij een minderheid van de patiënten is er geen onderliggende allergische reactie. In dat geval spreekt men van intrinsiek astma. Risicofactor op het spoor Momenteel kunnen de meeste astmapatiënten behoorlijk worden behandeld met de bestaande medicatie ­– vooral corticosteroïden. Die houdt de aandoening onder controle, op voorwaarde dat de patiënten ze correct blijven innemen. Ongeveer 3 tot 4 procent van de volwassen astmapatiënten heeft een ernstige vorm. Die is met de bestaande medicatie niet onder controle te houden – zodat zwaar astma frequente ziekenhuisopname met zich meebrengt en levensbedreigend is. In de VS is de groep ernstige astmapatiën- Wat? Sommige patiënten met neuspoliepen hebben ook (ernstig) astma. Verklaring? Moet niet worden gezocht in allergenen, maar in een bacterie, Staphylococcus aureus. Die geeft in het neusslijmvlies enterotoxines af. Als reactie wordt een specifiek immunoglobine E aangemaakt. Dat lokt ook astmatische reacties uit. Mogelijkheden · Diagnose: het specifieke entero­ toxine-IgE is een nieuwe merker voor astmaonderzoek. · Behandeling: anti-IgE-genees­ middelen zijn een optie ten goed voor 70 procent van de kosten van de astmagerelateerde gezondheidszorg. Waarom astma verergert en waarom de bestaande medicatie niet aanslaat, weten we eigenlijk niet. In het UZ Gent hebben onderzoekers nu een tip van de sluier opgelicht. ‘Ik ben geen longarts, maar een neus-, keel-, oorspecialist’, zegt prof. dr. Claus Bachert (Upper Airways Research Laboratory, UZ Gent). ‘Het wordt echter steeds duidelijker dat aandoeningen van de bovenste luchtwegen samen- ZORG 17 Het was outside-the-boxdenken: we zochten niet in de richting van allergenen, maar van een bacterie. En we vonden het antwoord in China. hangen met onderste luchtwegaandoeningen, zoals astma. In mijn onderzoeksgroep hebben we veel gewerkt rond neuspoliepen, nasale polypose. Dat onderzoek heeft ons op het spoor gezet.’ Nasale polypose is moeilijk te behandelen: een genezende medicamenteuze behandeling is er niet en zelfs na chirurgische verwijdering komen poliepen frequent terug – sommige patiënten worden in de loop van hun leven tot 10 keer geopereerd. Erg opvallend: 40 procent van de patiënten ontwik- kelt ook matig tot ernstig astma. Er moet dus een link bestaan. Specifiek IgE ‘Onze onderzoek is een goed voorbeeld van outside-the-boxdenken’, vertelt prof. dr. Bachert. ‘In twee betekenissen: we zochten niet in de richting van allergenen, maar van een bacterie. En we vonden onze hypothese niet in België, maar in een ziekenhuis in het Chinese Chengdu. Patiënten met nasale polypose ontwikkelen daar veel minder frequent astma dan bij ons – en toch zien hun neuspoliepen er klinisch gezien hetzelfde uit. Ze vertonen wel een opvallend ander ontstekingspatroon.’ Het verschil: in de Belgische neuspoliepen werd meer IgE aangetroffen – niet als reactie op allergenen zoals pollen of huisstofmijt, maar als reactie op schadelijke toxines die worden afgegeven door de bacterie Staphylococcus aureus. Staphylococcus aureus maakt deel uit van de flora op de huid en in bovenste luchtwegen. Een kwart van de bevolking draagt Staphylococcus aureus permanent Upper Airways Research Laboratory (URL) Het Upper Airways Research Laboratory is een onderzoekseenheid in de vakgroep Neus-, Keel- en Oorheelkunde, Hoofd- en Halschirurgie van het UZ Gent. Een 20-tal internationale onderzoekers proberen er de mechanismen te ontrafelen die betrokken zijn bij de pathologie en de behandeling van allergie en sinusitis. in de neus mee. Veel kwaad kan dat niet, maar als de bacterie tot in het neusslijmvlies doordringt en er zich nestelt, produceert ze enterotoxines – schadelijke toxines die het immuunsysteem heel sterk kunnen stimuleren. Als reactie worden specifieke IgE-antistoffen aangemaakt. Een groot deel van de patiënten bij wie we dat specifieke IgE in neuspoliepen aantreffen, ontwikkelt ook astma, vaak in een ernstige vorm. ‘Waarom we dat specifieke IgE in neuspoliepen van Chinese patiënten veel minder frequent aantreffen, heeft waarschijnlijk te maken met omgevingsfactoren’, denkt prof. dr. Bachert. ‘Staphylo- Upper Airways Research Laboratory, De Pintelaan 185, 9000 Gent www.nko.ugent.be/URL coccus aureus is minder frequent in China en kan maar schade toebrengen als hij doordringt in het slijmvlies. Dat kan alleen als de verdedigingslinie van het slijmvlies is verzwakt of beschadigd Een risico is een verzwakt slijmvlies – bij rokers bijvoorbeeld. – bijvoorbeeld bij mensen die veel roken of die al herhaalde neusinfecties achter de rug hebben. Dat zou ook verklaren waarom intrinsiek – dus niet-allergisch – astma vaak pas optreedt bij mensen die 35-40 jaar zijn, in veel gevallen al meteen in een ernstige vorm. Ook allergisch astma kan rond die leeftijd ernstig worden. Ook daarvoor is dat specifieke enterotoxine-IgE verantwoordelijk.’ Diagnose en behandeling Het specifieke IgE dat reageert op de entertoxines van Staphylococcus aureus kan worden gebruikt bij de diagnose van ernstig astma: het is een nieuwe merker. De ontdekking opent ook perspectieven voor de behandeling. ‘Staphylococcus aureus in het slijmvlies is erg hardnekkig’, zegt prof. dr. Bachert. ‘Met antibiotica raak je hem niet voorgoed kwijt. We vermoeden dat anti-IgEgeneesmiddelen zouden kunnen helpen. Momenteel mogen die alleen worden voorgeschreven voor patiënten met therapieresistent allergisch astma, dus niet voor patiënten met een niet-allergische vorm.’
