Gobe

Biodiversificatie in Ordovicium lijkt gevolg van botsing van asteroïden
Omstreeks 470 miljoen jaar geleden nam het aantal in zee levende soorten plotseling explosief toe: zowel bij de toen dominerende trilobieten als bij andere taxa kwamen er binnen enkele
miljoenen jaren 200-300% nieuwe soorten bij. Deze extreme ontwikkeling staat bekend als de Grote Ordovicische Biodiversificatie Gebeurtenis (Great Ordovian Biodiversificantion
Event, GOBE).
Extraterrestrische chromiet in Mid-Ordovicische mariene kalksteen
(foto A. Cronholm)
Volgens Birger Schmitz en de medewerkers aan zijn onderzoek is GOBE een gevolg van de inslag van een asteroïde. Die hypothese heeft hij al eerder gelanceerd (zijn onderzoek duurt al zo’n
tien jaar), maar er is tot nu toe niet veel geloof aan gehecht. Dat heeft Schmitz overigens niet belet om zijn onderzoek onverdroten voort te zetten, en hij verwijst daarbij naar de hypothese over
een inslag op de K/T-grens, die aanvankelijk ook met veel scepsis werd begroet. Het onderzoek van Schmitz heeft nu nieuwe gegevens opgeleverd die zijn hypothese lijken te bevestigen.
Vier voor GOBE belangrijke Russische brachiopoden: Orthambonites calligramma
(A), Producthorthis eminens (B), Iru concava ( C) Ahtiella baltica (D). Schaalstrepen 1 cm
(foto D.A.T. Harper)
Volgens Schmitz zouden er kort voor GOBE twee grote astero챦den uit de gordel tussen Mars en Jupiter op elkaar zijn gebotst, waarbij zoveel brokstukken ontstonden dat het zonnestelsel te
maken kreeg met een enorm aantal brokstukken die in grootte varieerden van fijn stof tot vele kilometers in doorsnede. Het merendeel van de meteorieten die ook nu nog op aarde
terechtkomen, namelijk de zogeheten L-chondrieten, zouden bestaan uit dergelijke fragmenten. Dat blijkt onder meer uit hun - steeds gelijke - hoeveelheid radioactieve chroomisotopen.
Meteoriet (7 cm doorsnede) uit het Midden-Ordovicium in de groeve Thorsberg
(foto B. Schmitz en M. Tassinario)
Het zoeken naar meteorieten met dergelijke chroomkarakteristieken (wat onder meer gebeurde door bijna een ton gesteenten - uit het Midden-Ordovicium op tal van plaatsen op aarde langzaam in zuur op te lossen, waardoor de chromietdeeltjes vrijkwamen) heeft veel exemplaren opgeleverd, ook in oude geologische afzettingen. Opvallend is daarbij dat de hoeveelheid van
dergelijke meteorieten kort voor het optreden van GOBE plotseling ruim honderdmaal groter werd. Deze relatie in tijd tussen twee uitzonderlijke gebeurtenissen zoals GOBE en de ruim
verhonderdvoudigde inslag van de karakteristieke chondrieten is te merkwaardig om toevallig te zijn.
Groeve H채llekis (Zweden) met Midden-Ordovicium
(foto B. Schmitz)
Juist omdat de zo sterk verhoogde hoeveelheid L-chondrieten wereldwijd te traceren is in het Midden-Ordovicium, moet er sprake zijn geweest van de fragmentatie van een of twee asteroïden.
De inslag van de fragmenten verklaart echter niet waarom dat zou leiden tot zo’n explosieve toename van de biodiversiteit op aarde. Schmitz heeft daarvoor ook geen echte verklaring. Hij
vermoedt echter dat de inslagen nieuwe 'niches' voor de fauna opleverden (wellicht in de vorm van depressies, spleten, etc.) waaraan een deel van de bestaande fauna zich evolutionair
aanpaste.
Referenties:



Schmitz, B., Harper, D.A.T., Peucker-Ehrenbrink, B., Stouge, S., Alwmark, C., Cronholm, A., Bergstr철m, S.M., Tassinari., M. & Xiaofeng., W., 2008. Asteroid breakup linked to the
Great Ordovician Biodiversification Event. Nature Geoscience 1, p. 49-53.
Paris, F., 2008. Meteoritic spur to life? Nature Geoscience 1, p. 18-19.
Kerr, R., A., 2007. Did an asteroid shower kick-start the great diversification? Science 318, p. 1854.
Foto’s welwillend ter beschikking gesteld door Birger Schmitz, Department of Geology, University of Lund, Lund (Zweden).