3 De Kemmelberg - Provincie West

3 De Kemmelberg
Men kan parkeren boven op de Kemmelberg, aan het 'Monument' (zie grondplan 'Kemmelberg'
met lokalisatie gezichtspunten).
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
59
3.1 Merksteen (Geodetisch signaal IGM KEMMEL)
Op het hoogste punt van de Kemmelberg staat een geodetisch signaal: een betonnen paal met
merktekens. Dit is een vast steun- en richtpunt in het net van driehoeksmeting voor plaatsbepaling op het Belgisch grondgebied. De coördinaten ervan zijn nauwkeurig gekend. Het signaal op
de Kemmelberg is één van de vijf belangrijkste in België (zie ook het Signaal van Botrange op
het hoogste punt van België).
Landschap op de top van de Kemmelberg
Kenmerken van reliëf en bodem
☛ Wat is de hoogte van het geodetisch signaal (zie topografische kaart als losse bijlage)?
Kijk goed rond in de buurt van het geodetisch signaal. Let o.a. op het verloop van de weg boven
op de "berg".
☛ Welke vorm vertoont de topzone? Kies uit volgende mogelijkheden:
☛ Teken die vorm op de foto.
Let op de materialen op en in de bodem.
☛ Welke kenmerken vertonen deze materialen?
- aard: los / vast gesteente / schelpen / ...
- korrelgrootte: klei / fijn zand / grof zand / grind
- kleur:
☛ Bij vast gesteente: determineer het gesteente (zie Bijlage 6).
☛ Hoe kunnen deze materialen hier terechtgekomen zijn? (zie Deel 1: Voorbereiding)
60
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
☛ Wat stel je vast m.b.t. de hoogteligging van de voet van de Merksteen en het omliggende landschap?
☛ Hoe verklaar je die vaststelling?
☛ Hoe noemt men een dergelijk proces?
☛ Vergelijk de situatie in 1994 (bovenstaande foto) met de huidige:
• vaststelling:
• verklaring:
Kenmerken van de vegetatie
☛ Welke vegetatie domineert deze topzone (zie ook losse bijlage: 'Het bomenspoor')?
☛ Maak een schets van de opbouw van de vegetatie en vergelijk met deze op de hellingen van de
Warande. Welke lagen ontbreken in deze vegetatie?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
61
De vegetatie op de top van de Kemmelberg in het voorjaar van 1994
☛ Bekijk nog eens goed de vegetatie op de top van de Kemmelberg, zoals die er nu (jaar:
)
uitziet. Vergelijk de vegetatie in 1994 met de huidige toestand (hou eventueel rekening met het seizoen waarin je nu de waarneming doet).
1994
Nu
Dichtheid van de
opgaande begroeiing
Dichtheid van
bodembedekkende begroeiing
Zichtbare gezondheidstoestand
van de planten
Soortenrijkdom
☛ Na 1994 werden in het landschap een aantal maatregelen genomen. Welke zichtbare maatregelen
werden er genomen?
☛ Hebben die maatregelen een gunstig/ongunstig effect voor de vegetatie (zie tabel)?
Verklaar.
☛ Vind je het belangrijk dat hellingen van dergelijke vegetatie voorzien zijn? Waarom?
62
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
3.2 Noordrand van de topzone
Trap afdalen richting Lokerstraat en halt houden bij het kruispunt van wandelpaden onderaan de
trap. Zie detailkaart voor juiste lokalisatie!
voormalige toegangsweg
wandelpad
voormalige gracht
verscherpte helling
TRAP
merksteen (IGM)
huidige weg
Reliëfvorm
Foto 1999
Reconstructietekening
☛ Teken het reliëfprofiel langs de trap (zie ook foto hierboven).
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
63
☛ Vergelijk het reliëfprofiel met de reconstructietekening van het verdedigingssysteem van de
nederzetting uit de IJzertijd (Kelten, zie ook Deel 1: Voorbereiding) en duid op het reliëfprofiel de
overeenkomstige elementen aan. Doe dit ook op de foto.
☛ Wat is in het huidige landschap nog herkenbaar van dit verdedigingssysteem?
☛ Welke reliëfkenmerken zijn min of meer een gevolg van dit verdedigingssysteem?
Inrichting van het landschap
☛ Zet op de foto hiernaast het gebruik (de functies) van dit landschap (kies wat past):
Natuur
Wonen
Landbouw
Recreatie
Andere
N
W
L
R
X
☛ Welke dubbele functie stel je vast?
Vul de tabel in.
Functie
Elementen die op die landschapsfunctie wijzen
*
*
☛ Zijn die functies gemengd of gescheiden? Waarom?
☛ Hoe is dit landschap daartoe ingericht?
☛ Formuleer je eigen beoordeling over die inrichting: positief/negatief?
64
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Het bos
☛ Waarin verschilt het bos onderaan de helling (foto rechts) met het bos op de topzone (foto links)
wat betreft de dichtheid van de begroeiing?
☛ Vergelijk de bomen van beide bossen.
Wat valt op?
☛ Naar bedrijfsvorm toe bestaan er drie typen bossen:
• Hooghout: enkel hoogstammige bomen
• Hakhout: bomen die tengevolge van regelmatige kappingen als struikvorm opschieten
• Middelhout: een combinatie van 2 voorgaande types.
Tot welk type behoort het bos onderaan de helling?
Verklaar waarom voor deze bedrijfsvorm gekozen wordt.
3.3 Ossuaire Français
☛ Zowel het gedenkteken op de Kemmelberg als het Ossuaire aan de voet van de heuvel wijzen er
op dat we ons hier bevinden in de Franse/Belgische/Britse sector (schrappen wat niet past) van
het front van de Eerste Wereldoorlog.
Eind april 1918 hebben Duitsers de Kemmelberg veroverd in twee bikkelharde slagen.
☛ Wat betekent het Franse woord ossuaire? Zoek ter plaatse een cijfer om je antwoord te illustreren.
☛ Op het gedenkteken op het Ossuaire staan 57 namen. Wat is de betekenis van deze namen? Welk
dier staat symbool voor Frankrijk?
☛ Het Ossuaire Français du Mont Kemmel werd opgericht begin jaren twintig. Vergelijk de manier
van begraven van de Fransen met die van de Britten.
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
65
Er zijn twee mogelijkheden om een vrij uitzicht te hebben over het landschap ten westen van de
Kemmelberg.
1) Neem het paadje naast het
Ossuaire (links van de ingang). Even
verder staat een bord met panoramaschets (zie voorbeeld hiernaast).
2) Vanop de parking 'Au Chalet' kun je
doorheen een ruime opening in de
haag kijken. Je vindt er ook een
bord met informatie (o.a. een doorsnede van de Kemmelberg).
Oriënteren met de kaart
Gebruik ook de topografische kaart (als losse bijlage).
Fragment uit topografische kaart n° 28/5-6 met toelating A 1858
van het Nationaal Geografisch Instituut - tel. 02-629 82 82.
☛ Bepaal eerst je huidige standplaats op de topografische kaart en duid die aan met X.
Richt dan de kaart zodanig dat je de volgende zaken kunt aanduiden in het landschap:
- de heuvels Zwarteberg, Baneberg, Rodeberg, Scherpenberg (de Vidaigneberg zit grotendeels
verborgen achter de Baneberg)
- de kerktoren van Loker
- de grote hoeve Traisnel
- de weg Kemmel-Loker
Bij voldoende helder weer kun je nog meer zien:
- de mast en de abdij op de Catsberg
- het Vlaamse Houtland (en de IJzertoren)
- Artois
66
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Het landschap dat je ziet, komt grotendeels overeen met de kaart van de frontlijnen tijdens het
offensief op 29 april 1918, die hieronder afgebeeld wordt.
☛ Welke voorzieningen (transport, kazernering,...) voor de oorlog zijn in het hedendaagse landschap niet meer terug te vinden? Accentueer ze met rood op de kaart!
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
67
Benoemen
Observatie van het landschap vanaf het paadje naast het Ossuaire Français:
Fragment uit topografische kaart n° 28/5-6 met toelating A 1858
van het Nationaal Geografisch Instituut - tel. 02-629 82 82.
☛ Duid op de kaart je waarnemingsplaats aan met X.
☛ Oriënteer dan de kaart volgens de foto en trek op de kaart een dikke pijl, die overeenkomt met de
kijkrichting in het midden van het fotobeeld.
☛ Baken vervolgens met twee lijnen op de kaart dat deel af dat overeenstemt met het beeld op de
foto.
68
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Verbind van foto naar kaart de volgende elementen met elkaar (zie voorbeeld: dorp Loker):
-
Scherpenberg, Rodeberg, Baneberg, Zwarteberg
De grote hoeve Traisnel
De weg Kemmel-Loker
Andere opvallende elementen in het landschap (gezien vanaf jouw standplaats) zoals:
o
o
o
o
o
een of meerdere grote hoeven
een bomen- of struikenrij
een weg
een glooiing in het reliëfoppervlak (eventueel een beekdal)
andere...
Observatie van het landschap vanaf de parking 'Au Chalet':
Fragment uit topografische kaart n° 28/5-6 met toelating A 1858
van het Nationaal Geografisch Instituut - tel. 02-629 82 82.
☛ Duid op de kaart je waarnemingsplaats aan met X.
☛ Oriënteer dan de kaart volgens de foto en trek op de kaart een dikke pijl, die overeenkomt met de
kijkrichting in het midden van het fotobeeld.
Baken vervolgens met twee lijnen op de kaart dat deel af dat overeenstemt met het beeld op de foto.
Verbind van foto naar kaart de volgende elementen met elkaar (zie voorbeeld: dorp Loker):
- Scherpenberg, Rodeberg, Baneberg, Zwarteberg
- De grote hoeve Traisnel
- De weg Kemmel-Loker
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
69
- Andere opvallende elementen in het landschap (gezien vanaf jouw standplaats) zoals:
o
o
o
o
o
een of meerdere grote hoeven
een bomen- of struikenrij
een weg
een glooiing in het reliëfoppervlak (eventueel een beekdal)
andere...
Beleving van het landschap
☛ Formuleer je persoonlijke eerste indruk in enkele treffende woorden.
☛ Bepaal je eigen belevingsindex ten opzichte van het landschap in het panorama. Vul daartoe de
tabel van Bijlage 2 in en beantwoord ook de bijbehorende vragen. Vergelijk je uitkomst met die
van anderen.
Componenten van het landschap: kenmerken en relaties
- Kenmerken van het reliëf
☛ Accentueer enkele hoofdlijnen betreffende het reliëf (zoals kamlijn, dallijn, kniklijnen) op de foto.
Zet pijltjes op dezelfde foto voor de richtingen waarin de waterafvoer plaats heeft: dit toont de
hellingen.
☛ Teken dan schematisch een reliëfprofiel van de Kemmelberg tot de Rodeberg. Noteer daarop de
hoogteligging van je standplaats, de Rodeberg, Loker en de hoeve Traisnel.
70
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Rodeberg
Kemmelberg
☛ Schat de afstand van jouw standplaats tot de Rodeberg. Vergelijk met de gemeten afstand op de
topografische kaart (let op de kilometervakken).
☛ Teken ook een doorsnede van het reliëfoppervlak in de dwarse richting tussen Kemmelberg en
Rodeberg, met pijlen volgens de waterafvoer. Duid de waterscheiding aan.
☛ De oppervlakte tussen de Kemmelberg en de Rodeberg is effen/oneffen?
Hoe komt dat (zie ook topografische kaart)?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
71
- Andere componenten van het landschap
☛ Lees zo goed mogelijk het deel van het landschap dat gekadreerd staat in onderstaande foto,
genomen vanaf het aardewegeltje links van het Ossuaire (zie ook Bijlage 5).
Foto vanaf het aardewegeltje naast het Ossuaire Français, in de richting van de Rodeberg
☛ Vervolledig zoveel mogelijk onderstaande schets!
72
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
☛ Lees zo goed mogelijk het deel van het landschap dat gekadreerd staat in onderstaande foto,
genomen vanaf de parking bij 'Au Chalet' (zie ook Bijlage 5).
Foto vanaf de parking bij 'Au Chalet', in de richting van de Scherpenberg
☛ Vervolledig zoveel mogelijk onderstaande schets!
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
73
☛ Welke elementen (concrete materiële objecten) behoren tot volgende componenten in dit landschap? Vul onderstaande tabel aan.
begroeiing
bebouwing
gebruik
verbindingen
...
...
☛ Zoek enkele relaties tussen deze componenten onderling en ook van de verschillende componenten met het reliëf. Noteer een paar voorbeelden.
☛ Welke kenmerken vertonen de ruimtelijke patronen in dit landschap (zie ook jouw schets op vorige pagina)?
perceleringspatroon
bewoningspatroon
gebruikspatroon
kleurenpatroon
Je eigen waardering van dit landschapsbeeld
☛ Accentueer (door arceren) op de
foto hiernaast waar in dit cultuurlandschap nog (echte) natuur voorkomt.
☛ Bepaal jouw waardering voor dit
landschap door Bijlage 3 in te vullen.
74
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Samenvatting: typering van het landschap dat je ziet vanop de Kemmelberg
Noteer vijf typerende woorden of zinnen, die het karakter (de 'identiteit') van het beschouwde
landschap uitdrukken. (zie ook Bijlage 5)
1
2
3
4
5
3.4 Van Ossuaire naar Monument
Erosiebestrijding en vegetatieherstel
Je gaat de kasseiweg op in de richting van het monument bij de parking.
Toestand helling in 1993
Beschermingsmaatregelen (biologisch afbreekbaar vlastextiel)
in 1996
☛ Beschrijf kort de toestand waarin de helling zich enkele jaren geleden bevond (zie foto's
hierboven).
Toestand van de berm tussen Ossuaire en Monument in het jaar 1999
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
Schets
75
☛ Vergelijk de toestand van de berm in 1999 met de toestand in 1993 en de huidige toestand.
Welke verschillen bemerk je?
☛ Maak naast de foto uit het jaar 1999 een schets waarop je aanduidt hoe de erosiebestrijding van
de hellingen hier werd aangepakt. Let op twee maatregelen (noteer ze bij de schets).
☛ Heeft dit effect gehad op het tegengaan van de erosie? Verduidelijk!
Meervoudig gebruik van deze landelijke ruimte
☛ Naast een functie voor de natuur heeft deze ruimte ook een functie voor een andere gebruiker.
Welke?
Waardoor? (Welke zijn de aantrekkingspunten?)
☛ Hoe worden beide functies in goede banen geleid? Geef voorbeelden!
3.5 Zuidwestkant van de Kemmelberg
Daal vanaf de parking (bij het Monument) een houten trap af. Wandel dan naar links, verderop
terug naar links.
Zie detailkaart voor lokalisatie van het zichtpunt.
Reconstructietekening vanuit het zichtpunt
76
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen
Foto vanuit dit zichtpunt:
☛ Breng eerst het beeld op de foto in overeenstemming met het werkelijke landschapsbeeld voor je.
Vergelijk dan het landschapsbeeld op de foto met de reconstructietekening van een verdedigingsstelsel uit de Late Steentijd (5000 jaar geleden).
☛ Reconstrueer op de foto hetgeen op de tekening wordt voorgesteld.
☛ Tracht vervolgens deze reconstructie in het werkelijke landschap te herkennen. Wat is van dat
verdedigingsstelsel nu nog te merken in het landschap op deze zuidwestkant van de Kemmelberg?
☛ Wat is de waarde daarvan voor de huidige waarnemer?
Provincie West-Vlaanderen
• DE BERGEN •
77
Samenvatting over de Kemmelberg
Landschapswaarden, eigen aan het landschap van de Kemmelberg
Zie ingevulde tabellen van Bijlage 2 en 3.
☛ Aardkundige waarde: waarop wijzen reliëf- en bodemkenmerken van dit gebied?
☛ Belevingswaarde: waarop is de belevingswaarde hier gebaseerd?
☛ Natuurwaarde: welke evolutie stelde je daarin vast?
☛ Historische waarde: wat tonen getuigenissen en relicten van het verleden van dit gebied?
☛ Sociaal-economsiche waarde: hoe kunnen natuur en recreatie hier samengaan?
☛ Welke IDENTITEIT (= eigenheid die het onderscheidt van andere landschappen) bezit het landschap van de Kemmelberg?
Meervoudig gebruik van deze landschappelijke ruimte
☛ Welk meervoudig gebruik stelde je vast?
☛ Waaruit bestaat de bijzondere aantrekkingskracht van de Kemmelberg?
☛ Hoe kan die aantrekkingskracht behouden of versterkt worden?
☛ Formuleer een paar eigen voorstellen voor een verdere evolutie naar duurzaam samengaan van
meervoudig ruimtegebruik op de Kemmelberg.
78
• DE BERGEN •
Provincie West-Vlaanderen