1 Alcoholen

Etiketten
(Samenstelling: Frans Desfossés, V.O.B.)
Scan de gewenste etiketten in. Rechts ervan staat telkens een weinig bijkomende informatie.
De producent van een chemisch product, en dus ook van mengsels, moet op het etiket worden vermeld.
Omwille van de verantwoordelijkheid is het best naam en adres van de school op het etiket te plaatsen, en
niet je eigen naam.
Breng een stukje zelfklevend, doorzichtig oranje plasticfolie (bv. ASLAN 11 356) aan op het pictogram
(gevarensymbool = GVS). Wie een kleurenprinter heeft, kan het pictogram ook zelf inkleuren. Persoonlijk
verkiezen we Aslan, omdat het in hoge mate kleurecht is. De folie is te koop bij zaken gespecialiseerd in
‘Reclame – Letters & lettersystemen’ (Gouden Gids).
Overtrek het geheel met een ruim gemeten stuk zelfklevende, kleurloze plasticfolie en plak daarmee het
etiket op het flesje.
Neem de gewoonte aan de flessen steeds vast te nemen met het etiket in de handpalm. Zo blijft het etiket
lang schoon, en krijg je geen producten op de vingers.
1 Alcoholen
ETHANOL 95 %
Licht ontvlambaar (vlampunt = 14 °C).
In goed gesloten verpakking bewaren.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
Ethanol wordt gewoonlijk gedenatureerd met
diëthylether en methylethylketon.
Dit product wordt ook ‘ethol’ genoemd.
De differentiatie van de kleuren verloopt traag.
Alle producten met vignet F moeten bewaard
worden in een brandvrije kast met kuipbodems.
ETHANOL 70 %
Licht ontvlambaar (vlampunt = 21 °C).
In goed gesloten verpakking bewaren.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
Giet 50 ml gedest. water bij 140 ml ethanol 95 %.
Deze oplossing is zeer goed bruikbaar voor het
reinigen van voorwerp- en dekglaasjes.
In dit mengsel verloopt de differentiatie snel.
Dus goed in het oog houden!
ETHANOL 50 %
Ontvlambaar (vlampunt = 24 °C).
In goed gesloten verpakking bewaren.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
2-PROPANOL (= Iso-propylalcohol)
Licht ontvlambaar (vlampunt = 15 °C).
In goed gesloten verpakking bewaren.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
De stof is zwak giftig in water.
Giet 90 ml gedest. water bij 100 ml ethanol 95 %.
Door even een droog voorwerp te dopen in deze
oplossing daalt de oppervlaktespanning.
Deze oplossing is geschikt als spoel- en bewaarmiddel na F.A.A.
Bv. Merck 9634.
In tegenstelling tot ethanol is 2-propanol volledig
watervrij te houden. Het wordt dus gebruikt als
laatste tussenstap naar de insluiting met Euparal.
Brandveilig bewaren, gescheiden van H2SO4.
POETSMIDDEL VOOR MICROSCOPEN
Samenstelling
ethanol 95 % 30 vol.-%
diëthylether 70 vol.-%
Zeer licht ontvlambaar.
Kan ontplofbare peroxiden vormen.
Op een goed geventileerde plaats bewaren.
Afval niet in de gootsteen werpen.
Maatregelen treffen tegen statische
elektriciteit.
Deze samenstelling wordt aanbevolen door
de verdelers van Leitz, Zeiss en Olympus.
Zij raden in ieder geval af xyleen te gebruiken.
Het poetsmiddel dient om de frontlenzen van
oculairs en objectieven te reinigen. In geen geval
mogen objectieven uit elkaar worden geschroefd.
Het poetsmiddel met een gevouwen lenspapiertje
spiraalsgewijs uitwrijven vanuit het midden van de
lens. Droog ze af met een vers blaadje lenspapier.
2 Producten voor immersie
METHYLBENZOAAT (n = 1,52)
Schadelijk bij opname door de mond.
De stof werkt prikkelend op de huid,
de ogen en de ademhalingsorganen.
Restant afvegen met lenspapier.
Nareinigen is niet nodig.
Niet gebruiken op de condensor!
IMMERSIE-OLIE (n = 1,516)
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
Draag geschikte beschermende kleding.
Bv. Merck 6065, fles van 500 ml.
Vlampunt: 83 °C.
Giftig in water.
Deze stof wordt als immersievloeistof gebruikt
tussen het preparaat en het immersieobjectief.
Liefst bewaren in een spuitflacon met goed
afsluitend stopje.
Merck 4699, flesje van 100 ml.
Synthetische immersie-olie is gemakkelijk aan te
brengen. Ze droogt minder snel op dan cederolie.
Olieresten moeten wel worden verwijderd na het
practicum, het eenvoudigst met wat speeksel op
een lenspapiertje. Dit product is te verkiezen
boven cederolie (n = 1,519).
3 Bleken van plantaardige coupes
BLEEKWATER (JAVEL)
Vormt giftig gas in contact met zuren.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
Koel bewaren, gescheiden van zuren.
Liefst bewaren in een bruine, glazen fles.
De chloroplasten worden opgelost en de celwand
gebleekt. De coupes spoelen in 0,5 % azijnzuur
om het bleekwater te neutraliseren.
BLEEKWATER (JAVEL) – 50 %
Vormt giftig gas in contact met zuren.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
Koel bewaren, gescheiden van zuren.
Liefst bewaren in een bruine, glazen fles.
Bij gebruik van een oplossing van gelijke volumes
javel en water volstaat het gevarensymbool Xi:
de 50 %-opl. werkt minder prikkelend in.
4 Fixeer- en bewaarmiddelen
F.A.A. (naar Sass)
Samenstelling
ethanol 95 % 100 ml
ijsazijn
10 ml
formol (gec.)
20 ml
aqua dest.
70 ml
Licht ontvlambaar (vlampunt: 24 °C).
Veroorzaakt brandwonden.
Damp niet inademen.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk overvloedig met water spoelen en een oogarts
raadplegen. Na aanraking met de huid
onmiddellijk spoelen met veel water.
A.E.G. (naar Strassburger-Flemming)
Samenstelling
aqua dest.
100 ml
ethanol 95 % 100 ml
glycerol
100 ml
Licht ontvlambaar (vlampunt: 28 °C).
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
Hardende fixatie.
De vloeistoffen worden bij elkaar gevoegd in de
aangegeven volgorde.
F.A.A. wordt bewaard in een glazen fles met
glazen stop of kunststof schroefdop met teflonschijfje.
De bereiding vindt plaats in de zuurkast om het
inademen van dampen te voorkomen.
Opletten voor de ogen (veiligheidsbril!) en de
huid (latex handschoenen!).
Lees ook het etiket van de formoloplossing!
Stromend water en een oogdouche moeten vlot
bereikbaar zijn.
Zacht makende fixatie.
De vloeistoffen worden bij elkaar gevoegd in de
aangegeven volgorde.
A.E.G. wordt bewaard in een glazen fles met
glazen stop of kunststof schroefdop met teflonschijfje.
Een schelpenverzameling krijgt nieuwe glans,
als ze eens wordt gepoetst met A.E.G.
FORMOL 37 % (= gec. opl.)
Giftig bij inademing, opname door de mond
en aanraking met de huid.
Veroorzaakt brandwonden.
Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten.
Kan overgevoeligheid veroorzaken bij
contact met de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water
afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen.
Draag geschikte handschoenen en beschermende kleding.
In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt onmiddellijk
een arts raadplegen (indien mogelijk hem dit etiket tonen).
Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken.
Bv. Merck 3999, fles van 1 liter.
Dit is de geconcentreerde oplossing van HCHO
(methanal) in water. De stof polymeriseert; dus
wordt meestal 10 % methanol (in massa-%!)
toegevoegd als inhibitor.
Bij voorkeur bewaren in een bruine glazen fles
met kunststof schroefdop.
Resorptie door de huid en allergieën zijn mogelijk.
Voor grotere dieren volstaat onderdompeling niet;
zij moeten worden geïnjecteerd met het product.
Een marmerbrokje neutraliseert het mierenzuur.
FORMOL-OPLOSSING 10 %
Giftig bij inademing, opname door
de mond en aanraking met de huid.
Na aanraking met de huid onmiddellijk
wassen met veel water.
Buiten bereik van kinderen bewaren.
Een oplossing van ± 10 % volstaat ruimschoots
voor het bewaren van plantaardig of dierlijk
materiaal. De oplossing wordt bereid door 1vol.
gec. formol te mengen met 3 volumes water.
Injecteer bovendien het preparaat, als de kleinste
afmeting groter is dan 0,5 cm.
BOUIN-HOLLANDE
Samenstelling aqua dest.
100 ml
koper(II) acetaat 2,5 g
picrinezuur
4,0 g
azijnzuur
1 ml
formol (gec.)
10 ml
Giftig bij inademing, opname door de
mond en aanraking met de huid.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
Draag geschikte handschoenen en
beschermende kleding.
NEO-FIX
Ontvlambaar (vlampunt = 22 °C).
Dit product bevat ethanol en is
mengbaar met water.
Vermijd inademing van het product.
Na contact met de huid of de ogen is
reinigen met veel water aangewezen.
De stoffen oplossen in de aangegeven volgorde;
gebruik echter 5 g vochtig picrinezuur.
Bereid de oplossing in de zuurkast.
Bewaar de oplossing in een bruin glazen fles met
kunststof schroefdop.
Bij aanraking worden huid en kleding geel
gekleurd. (Draag latex handschoenen!)
Bouin-Hollande ontkalkt de preparaten.
Na 3 à 7 dagen fixeren, grondig spoelen in
ethanol 50 % en verder bewaren in ethanol 70 %.
Zeer goed geschikt voor het fixeren en kleuren
van kleine geleedpotigen, bv. watervlooien.
Merck 5261, fles van 1 liter.
Niet giftig vervangproduct van formoloplossing.
Brandveilig bewaren, bij kamertemperatuur, in
een goed verluchte ruimte.
Deze stof mag uiteraard ook gebruikt worden in
het hierop volgende mengsel voor mummificatie;
dan wordt uiteraard het etiket minder ‘zwaar’.
FORMOL-ALCOHOL (voor mummificeren)
Samenstelling
gedest. water
200 ml
ethanol 95 %
600 ml
gec. formolopl.
80 ml (Bevat methanol als inhibitor.)
Licht ontvlambaar. In goed gesloten verpakking bewaren.
Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – Niet roken.
Draag geschikte handschoenen en beschermende kledij.
Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten.
Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig
water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen.
In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt onmiddellijk een arts
raadplegen en hem dit etiket tonen.
De vloeistoffen worden gemengd
in de aangegeven volgorde, best
in een grote maatcilinder van 1 l.
Brandveilig bewaren, gescheiden
van oxidatiemiddelen.
Na een week onderdompeling zijn
dieren gemummificeerd. Grotere
organen en dieren moeten ook geinjecteerd worden met de oplossing.
Na droging aan de lucht wordt het
preparaat droog en stofvrij opgesteld.
5 Insluitmiddelen in waterig milieu
GLYCEROLGELATINE (naar Kaiser)
(n = 1,45)
Massaverhouding gelatine/glycerol = 1 : 7.
Dit product is hygroscopisch. Bewaren in goed gesloten
verpakking.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig
water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen.
CHLORAALHYDRAAT (naar Braune)
Samenstelling
gedestilleerd water 25 ml
Arabische gom
15 g
chloraalhydraat
100 g
glycerol
10 g
Giftig bij opname door de mond.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Aanraking met de ogen vermijden.
Indien men zich onwel voelt onmiddellijk
een arts raadplegen en hem dit etiket tonen.
Merck 9242, flesje van 100 ml.
Samen met een glazen staafje verwarmen in een
waterbad van max. 80 °C.
De coupe uit glycerolwater 50 % overbrengen op
een warm voorwerpglaasje. Een druppel vloeibaar
insluitmiddel aanbrengen en een warm dekglas.
Na afkoeling het overtollige insluitmiddel wegpoetsen. Na 24 uur omranden, bv. met kleurloze
nagellak.
Zeer goed insluitmiddel voor blijvende preparaten
van insecten, vogelveertjes, mosblaadjes, ...
Plaats een Berlijnse beker met een magneetje op
een elektrische verwarmingsplaat met magneetroerder. Giet het water in de beker met enkele
kristallen chloraalhydraat om schimmelvorming te
voorkomen. Los dan zeer langzaam de gom op,
daarna het chloraalhydraat en de glycerol.
Doop eerst het preparaat in ethanol 50 % om de
oppervlaktespanning te verlagen; dan insluiten in
chloraalhydraat. Omranden na 24 uur, bv. met
kleurloze nagellak.
6 Watervrije insluitmiddelen (Insluitharsen)
De volgende insluitmiddelen zijn onverenigbaar met water; de coupe wordt dus volledig gedeshydrateerd.
Klassiek gebeurt dit in xyleen of tolueen, die ook worden gebruikt voor het deparaffineren. Beide stoffen
zijn echter met omzichtigheid te behandelen (etiket!). Men kan ze vervangen door Neo-Clear (Merck) voor
het deparaffineren en het deshydrateren, maar in dit laatste geval moet Neo-Mount worden gebruikt als
insluitmiddel.
XYLEEN (Isomerenmengsel)
Ontvlambaar.
Schadelijk bij inademing en bij
aanraking met de huid.
Irriterend voor de huid.
Aanraking met de ogen vermijden.
TOLUEEN (methylbenzeen)
Licht ontvlambaar (vlampunt = 4 °C).
Schadelijk bij inademing.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen.
Niet roken.
Aanraking met de ogen vermijden.
Afval niet in de gootsteen werpen.
Maatregelen treffen tegen ontladingen
van statische elektriciteit.
EUPARAL (n = 1,535)
Ontvlambaar.
In gesloten verpakking op een koele
en goed geventileerde plaats bewaren.
Preparaten mogen verwarmd worden tot
40 °C om de droogtijd in te korten.
Bv. Merck 8686, fles van 1 liter.
Vlampunt: 25 °C. Giftig in water.
Bewaren in een goed gesloten bruin glazen fles
met kunststof dop. Opletten voor huidabsorptie.
Deparaffineren in een goed verluchte ruimte, bij
voorkeur in een zuurkast.
Restant opvangen in granulaat.
Bv. Merck 8325, fles van 1 liter.
Kan xyleen vervangen.
Brandveilig bewaren, buiten het bereik van de
leerlingen.
Deparaffineren in een goed verluchte ruimte, bij
voorkeur in de zuurkast.
Restant opvangen in granulaat.
Dit granulaat wordt beschouwd als chemisch afval
(speciale inzameling en verwerking!).
Chroma 3C-239, flesje van 250 ml.
Insluitmiddel na 2-propanol.
Een verdere tussenstap naar xyleen is volstrekt
overbodig. Dus vermijden we hier het gebruik van
een gevaarlijk product.
De droogtijd is wel erg lang. Stofvrij opbergen!
ENTELLAN NEU (n = 1,49)
Ontvlambaar.
Schadelijk bij inademing.
Irriterend voor de ogen en de huid.
Kan overgevoeligheid veroorzaken
bij contact met de huid.
Damp niet inademen.
Aanraking met de ogen en de huid
vermijden.
Niet bruikbaar voor kleuringen met
Carmin, Sudan III of Toluïdine.
DPX - Mountant for histology (n = 1,52)
Ontvlambaar.
Schadelijk bij inademing en bij
aanraking met de huid.
Irriterend voor de huid.
Damp niet inademen.
Aanraking met de ogen en de huid
vermijden.
NEO-CLEAR (n = 1,427)
Ontvlambaar (vlampunt = 51,5 °C).
Bevat 1,2,4-trimethylbenzeen en
white spirit (= Stoddard solvent).
Schadelijk bij inademing.
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Bij aanraking met de ogen of de huid spoelen met
overvloedig water.
NEO-MOUNT (n = 1,430 - 1,460)
Schadelijk: kan longbeschadiging
veroorzaken indien het product
werd ingeslikt en uitgebraakt.
Damp niet inademen.
Aanraking met de huid vermijden.
Bij inslikken niet het braken opwekken;
direct een arts raadplegen en dit etiket tonen.
Merck 7961, flesje van 100 ml.
Bevat xyleen en alkylacrylaten.
Bewaren tussen 15 °C en 25 °C, in een goed
gesloten glazen flesje met kunststof dop.
Snelhardend insluitmiddel (20 min.) na xyleen.
Enkele druppels xyleen toevoegen als het
insluitmiddel te stroperig wordt. Nooit roeren!
Oplosbaar in aceton, benzeen, chloroform, ether,
dioxaan, tolueen en xyleen.
Het uitgeharde product houdt zijn constante,
hoge kwaliteit tussen -17 °C en 90 °C.
FLUKA 44581, flesje van 100 ml.
Bewaren bij max. 28 °C, in een goed gesloten
glazen flesje met kunststof dop.
Snelhardend, glashelder insluitmiddel na xyleen.
Enkele druppels xyleen toevoegen als het
insluitmiddel te stroperig wordt. Nooit roeren!
Temperatuur van het droogplaatje beperken tot
30 °C.
Merck 9843, fles van 3,8 liter.
Brandvrij opslaan. Lage verdampingsgraad.
Vervangmiddel voor xyleen en tolueen voor het
deparaffineren en deshydrateren, alvorens in te
sluiten in Neo-Mount.
Deparaffineren: 2 x 3 minuten.
Ophelderen: 2 x 3 minuten, dan insluiten.
Afvalverwerking: afzonderlijk chemisch afval.
Merck 9016, fles van 500 ml.
Watervrij insluitmiddel voor microscopische
preparaten, verplicht te gebruiken in combinatie
met Neo-Clear.
Droogtijd: 20 à 30 minuten.
Bewaren tussen 15 °C en 25 °C, in een goed
gesloten glazen flesje met kunststof dop.
7 Kleuren van plantaardige coupes
7.1 De coupes zijn volledig gehydrateerd
De eerste formule is opgegeven door prof. dr. Schwoerbel, hydrobioloog te Heidelberg, die een verdunde
oplossing gebruikt om diatomeeën de kleurstof te laten opnemen, waardoor ze ook gaan bezinken.
Een verdunde oplossing (1 : 8) veroorzaakt praktisch geen plasmolyse van plantencellen, maar geeft een
zeer vlot doordringen van celmembranen zonder voorafgaande ontvetting. Celkernen en -wanden worden
geel gekleurd; cytoplasma wordt lichtgeel, amyloplasten worden paars gekleurd.
LUGOL (naar Schwoerbel)
Samenstelling
kaliumjodide
10 g
aqua dest.
70 ml
dijood
5g
natriumacetaat 5 g
Schadelijk bij inademing, opname door de mond
Aanraking met de ogen vermijden.
Los 10 g KI op in 20 ml gedestilleerd water.
Weeg 5 g dijood af in een horlogeglaasje (tarra!).
Los het dijood op in de KI-oplossing.
Het HCOONa maakt de membranen gemakkelijk
doordringbaar voor de kleurstofoplossing.
Bewaren in een bruin glazen flesje met glazen
stop, of plastic schroefdop (nooit rubber!).
De volgende dubbelkleuring werd bedacht door Emmanuel Du Jardin (✝), voorzitter van het K.A.G.M., het
Koninklijk Antwerps Genootschap voor Micrografie. Het is de mooiste kleuring voor plantencoupes, omdat
de mate van verhouting wordt aangegeven door een schakering van kleuren die gaan van geelrood (geringe
verhouting) naar rood (volledig hout). De coupes zijn onbeperkt houdbaar als ze ingesloten worden in hars;
in glycerolgelatine gaan de kleuren langzaam verbleken.
ASTRABLAUW (waterige oplossing)
Samenstelling
aqua dest.
100 ml
wijnsteenzuur
2g
Astrablauw FM
0,5 g
een kristal thymol
Thymol is schadelijk bij opname door de mond.
Irriterend voor de ademhalingswegen en de huid.
Gevaar voor ernstig oogletsel.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met
overvloedig water afspoelen en deskundig
medisch advies inwinnen.
ACRIDINE-CHRYSOIDINE (naar Du Jardin)
Samenstelling
aqua dest.
100 ml
acridinerood
1g
chrysoïdine
0,5 g
ethaanzuur
1 ml
amm.-aluin
0,75 g
Schadelijk bij inademing, opname door de
mond en aanraking met de huid. Gevaar
voor cumulatieve effecten. Aanraking met
de ogen en de huid vermijden. Na aanraking
onmiddellijk spoelen met veel water.
Astra blue, Merck 1278, flesje van 10 g.
Los in 100 ml gedestill. water 2 g wijnsteenzuur op
en daarna 0,5 g astrablauw.
Ondanks het toevoegen van een thymolkristal,
blijft schimmelvorming waarschijnlijk.
Maak dus tijdig een verse oplossing.
Astrablauw kleurt cellulose blauw.
Dikkere coupes vereisen een kortere kleurtijd
dan dunne.
Overkleuring is zeer moeilijk weg te werken: kleur
dus voorzichtig progressief.
Alle kleurstofopl. horen bij het chemische afval.
A Los in 190 ml gedestilleerd water 10 ml 5 %
ammoniumaluin-oplossing op en 1 ml ijsazijn,
en daarna 1 g acridinerood.
B Los in 95 ml gedestilleerd water 5 ml 5 %
ammoniumaluin-oplossing op, en daarna 0,5 g
chrysoïdine.
Meng de oplossingen A en B. De oplossing is
onbeperkt houdbaar in een bruin glazen flesje.
Het mengsel kleurt lignine oranjerood.
Differentieer in een oplopende ethanolreeks.
De differentiatie verloopt snel in ethanol 50 % en
70 %, traag in ethanol 95 % en 2-propanol.
7.2 De coupes liggen in 50 à 70 % ethanol
De klassieke kleuring in ethanol-oplossingen starten met safranine O 70 %, gevolgd door blauwkleuring in
astrablauw 95 %. Dan bestaat echter de kans op te veel verlies van rood tijdens de differentiatie. Daarom
wordt door Frans Desfossés (K.A.G.M.) de volgende kleuring voorgesteld.
Na differentiatie in ethanol 95 % verder deshydrateren, ophelderen en insluiten in hars.
ASTRABLAUW
Samenstelling
ethanol 70 % 100 ml
astrablauw
0,5 g
wijnsteenzuur
2g
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen
en de huid. Licht ontvlambaar, niet roken.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met
overvloedig water afspoelen en deskundig
medisch advies inwinnen.
SAFRANINE O (C.I. 50 240)
Samenstelling
ethanol 95 % 100 ml
safranine O
1g
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen
en de huid.
Licht ontvlambaar, niet roken.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met
overvloedig water afspoelen en deskundig
medisch advies inwinnen.
Astra blue, Merck 1278, flesje van 10 g.
Kleurstofvlekken zijn moeilijk te verwijderen van
de meeste werkbladen. Gebruik een onderlegger.
Draag latex handschoenen.
Wijnsteenzuur is in het Engels ‘tartaric acid’.
In ons recept is geen kristal thymol opgenomen,
omdat in een sterk alcoholische oplossing geen
schimmelvorming kan optreden.
Bewaar de oplossing in een bruin glazen flesje,
beschermd tegen het daglicht.
Na kleuring spoelen in ethanol 70 %
Merck 15948, flesje van 25 g.
Deze kleurstof heeft veel synoniemen: safr. A of
Y, basic red 2 en cotton red. Let op het C.I. nr.
Gebruik een ondoordringbare onderlegger en
draag latex handschoenen.
Bewaar de oplossing in een bruin glazen flesje,
beschut tegen het daglicht.
De oplossing kan ook worden gebruikt voor het
kleuren van dierlijke preparaten; visschubben bv.
worden er prachtig genuanceerd in gekleurd.
8 Kleuren van dierlijke preparaten
ZUURFUCHSINE 1 % (Fuchsin S, C.I. 42 685)
Samenstelling
zuurfuchsine
1g
aqua dest.
100 ml
Schadelijk bij inademing, opname door
de mond en aanraking met de huid.
Restant niet weggieten in de gootsteen.
FOSFOMOLYBDEENZUUR 2 %
Samenstelling
fosfomolybdeenzuur
2g
gedestilleerd water
100 ml
Veroorzaakt brandwonden.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
MALLORY-OPLOSSING
Samenstelling
anilineblauw WS 0,5 g
orange G
2g
oxaalzuur
2g
aqua dest.
100 ml
Schadelijk bij aanraking met de huid
en bij opname door de mond.
Aanraking met de ogen en de mond vermijden.
ORCEINE-AZIJNZUUR
Samenstelling
orceïne
2,2 g
ijsazijn
100 ml
Schadelijk bij opname door de mond.
Veroorzaakt ernstige brandwonden.
Aanraking met de ogen en de huid vermijden.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met
overvloedig water afspoelen en deskundig
medisch advies inwinnen.
Indien men zich onwel voelt onmiddellijk
een arts raadplegen en dit etiket tonen.
ZUURFUCHSINE-PICRINEZUUR (naar van Gieson)
Samenstelling
zuurfuchsine 1 %
10 ml
picrinezuur 7 %
100 ml
Giftig bij inademing, opname door de mond
en aanraking met de huid. Na aanraking met
de huid onmiddellijk wassen met veel water.
Indien men zich onwel voelt onmiddellijk een
arts raadplegen en hem dit etiket tonen.
BORAXKARMIJN
Samenstelling
karmijn
2g
natriumtetraboraat
4g
aqua dest
100 ml
ethanol 70 vol.-%
100 ml
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Indien men zich onwel voelt een arts raadplegen.
Fuchsin S, Merck 5231, flesje van 25 g.
De stock-oplossing is houdbaar in een bruin
glazen flesje met glazen of kunststof stop.
In een tot 10 x verdunde oplossing in de kleurtijd
5 tot 10 min. Progressief kleuren!
De celkernen worden rood gekleurd.
Kleurstofopl. horen bij het chemisch afval.
Bv. Merck 532.
In de ‘Mallory-kleuring’ is deze oplossing het
beitsmiddel (duur: 3 minuten).
De oplossing is houdbaar in een glazen fles met
glazen of kunststof stop.
Als de oplossing omkleurt van geel naar groen is
ze niet meer werkzaam.
De oplossing is zeer gevoelig voor licht: bewaar
ze in een bruin glazen flesje met glazen of kunststof stop.
Kleurtijd: 3 à 5 minuten. Daarna differentiëren in
een oplopende alcoholreeks.
Bindweefsel: blauw; glad spierweefsel:violet;
dwarsgestreept spierweefsel en rode bloedlich.:
oranjerood; slijm: blauw.
Insluiten met hars.
Orceïne: Merck 7100, flesje van 5 g.
De oplossing moet 45 min koken onder reflux, om
het volume constant te houden.
Na afkoeling de oplossing filtreren door een los
wattenpropje in een trechterhals.
De stock-oplossing is houdbaar, als ze beschut
wordt tegen licht en lucht: bruin glazen flesje.
Gebruik: 10 ml stock-oplossing + 12 ml aqua dest.
De verdunde oplossing is niet lang houdbaar.
Differentiëren in azijnzuur 45 %.
Prima kleuring van reuzenchromosomen.
Vlekken onmiddellijk wegwassen met bleekwater.
Picrinezuur: bv. Merck 600.
Los 0,5 g zuurfuchsine op in 50 ml aqua dest.
Bewaar de oplossing in een bruin glazen flesje.
Weeg 7,5 g vochtig (!) picrinezuur af en los dit op
in 100 ml gedestilleerd water.
Giet 10 ml fuchsine-opl. in 100 ml picrinezuur-opl.
De oplossing is onbeperkt houdbaar.
Carmin (C.I. 75 470): Merck 15933, flesje van 5 g.
Het karmijnpoeder en de borax worden samen
onder geflux gekookt in 100 ml aqua dest.
Laat afkoelen. Voeg dan 100 ml ethanol 70 % toe.
Het mengsel moet minstens 14 dagen rijpen.
Bewaren in een bruin glazen flesje met glazen of
kunststof stop.
9 Etiketten voor kleine recipiënten
Alizarine (C.I. 58 000)
1 g in 100 ml aqua dest.
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
Methyleenblauw (C.I. 52 015 - naar Ehrlich)
3 g in 100 ml aqua dest.
Gevaar voor ernstig oogletsel.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
De vaste stof niet inademen.
Chlorazole black E (C.I. 30 235)
Kan kanker veroorzaken.
Mogelijk gevaar voor beschadiging
van het ongeboren kind.
Indien men zich onwel voelt onmiddellijk
een arts raadplegen en dit etiket tonen.
Fuchsin S (C.I. 42 685)
1 g in 100 ml aqua dest.
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
Kernechtrood (C.I. 37 125)
Voor kernkleuring.
0,1 g in 100 ml aluinoplossing 5 %.
De vaste stof niet inademen.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
Hematoxyline-opl. (C.I. 75 290 - naar Mayer)
1 g hematoxyline in 1000 ml aqua dest.
+ 0,2 g natriumjodaat + 50 g aluin
+ 50 g chloraalhydraat + 1 g citroenzuur.
Schadelijk bij inademing, opname door
de mond en aanraking met de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen en
deskundig medisch advies inwinnen.
Boraxkarmijn (Ca C.I. 75 470)
Samenstelling
karmijn
2g
natriumtetraboraat
4g
aqua dest.
100 ml
ethanol 70 vol.-%
100 ml
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt onmiddellijk een arts raadplegen, en hem dit etiket tonen.
Erythrocine (C.I. 45 430)
1 g in 100 ml aqua dest.
Schadelijk bij opname door de mond.
New methylene blue N (C.I. 52 030)
1 g in 100 ml aqua dest.
Irriterend voor de ogen, de ademhalingswegen en de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water spoelen.
Neutraalrood (C.I. 50 040)
Schadelijk bij inademing, opname door
de mond en aanraking met de huid.
Gevaar voor cumulatieve effecten.
Draag geschikte beschermende kleding.
Fuchsin basic (C.I. 42 510)
1 g in 100 ml ethanol 95 %
Schadelijk bij inademing, opname
door de mond en aanraking met
de huid. De oplossing is ontvlambaar. Niet roken.
De vaste stof niet inademen.
Kernechtrood (C.I. 37 125)
Voor plasmakleuring.
0,1 g in 100 ml aqua dest. + 1 dr. azijnzuur.
De vaste stof niet inademen.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
Safranine O (C.I. 50 240)
10 g safranine in 100 ml ethanol 96 %.
Voor gebruik 1 : 5 verdunnen met
gedestilleerd water.
Schadelijk bij inademing en opname
door de mond.
Licht ontvlambaar. Niet roken.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk
met overvloedig water afspoelen.
Biebrich scarlet (C.I. 26 905)
Oplossing van 1 g in 100 ml aqua dest.
Toluïdineblauw O (C.I. 52 040)
Oplossing van 1 g in 100 ml aqua dest.
Mummificeren
In het volgende, zelf te bereiden mengsel kunnen organen en zelfs volledige dieren worden gedompeld,
met de bedoeling ze langdurig droog te bewaren.
Het recept wordt gegeven in de vorm van een verplicht etiket: ook voor preparaten geldt de wetgeving over
de veiligheid en etikettering van chemische producten.
FORMOL-ALCOHOL
Samenstelling
gedest. water
200 ml
ethanol 95 %
600 ml
gec. formolopl.
80 ml (Bevat methanol als inhibitor.)
Licht ontvlambaar. In goed gesloten verpakking bewaren.
Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken.
Verwijderd houden van ontstekingsbronnen – Niet roken.
Draag geschikte handschoenen en beschermende kledij.
Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten.
Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid.
Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig
water afspoelen en deskundig medisch advies inwinnen.
In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt onmiddellijk een arts
raadplegen en hem dit etiket tonen.
De vloeistoffen worden gemengd
in de aangegeven volgorde, best
in een grote maatcilinder van 1 l.
Omdat de methanaloplossing hier
verdund wordt gebruikt, mag het
gevarenpictogram T (toxisch)
worden vervangen door Xn (schadelijk). Ook vervallen de R-zinnen
23/24/25 en 34.
Brandveilig bewaren, gescheiden
van oxidatiemiddelen.
Breng een schoolstempelafdruk
aan op het etiket.
Op het etiket staat niet vermeld dat het product moet bewaard worden op een goed geventileerde plaats,
maar dat spreekt vanzelf. Stockeer het product op een koele plek, maar niet te koud – bv. niet in een explosievrije koelkast – want dan treedt sneller polymerisatie van methanal op.
Zoek eerst een geschikt recipiënt (bv. een weckpot met deksel, rubberring en klem) waar het diertje of het
orgaan volledig in kan. Maak voldoende formol-alcohol aan, en plak ook een etiket op het recipiënt.
1 Mummificatie van een rivierdonderpad
•
•
•
•
•
•
•
•
We kregen de dode vis van de boswachter van een groot domein in de schoolomgeving.
We hebben de buik in de lengte opengesneden en de ingewanden verwijderd.
Met behulp van een injectienaald hebben we via de mondholte de hersenen geïnjecteerd met de
formol-alcohol. Via de binnenzijde van de lichaamsholte werden ook de spiergroepen ingespoten.
Op die manier werd beschadiging van de huidstructuur vermeden.
Met proppen hydrofiele watten hebben we de buikholte opgevuld en ook de mond opengesperd.
Dan werd de vis gemonteerd op een plankje van een sigarenkistje. Met telkens enkele spelden door
een borstvin werden die opengespreid. (Na de mummificatie lukt dat niet meer!)
Gedurende een week werd het preparaat opgeborgen in een weckpot van 1,5 liter gevuld met de
formol-alcoholoplossing.
Na droging aan de lucht werden het plankje en de wattenproppen verwijderd.
De vis staat (± 20 jaar) droog en stofvrij opgesteld in een vitrinekast. Hij blijft als nieuw en ruikt niet.
(Vissen en amfibieën kunnen na droging voorzien worden van een dun vernislaagje. Gezien de huidstructuur van de rivierdonderpad vonden we dat niet nodig.)
2 Bewerking van een vissenhuid
•
•
•
•
•
•
We lieten verse tongen met de hand stropen door een vishandelaar, een specialist ter zake.
Met een schaar hebben we de vinnen en de oneffen randen weggeknipt.
Op een witte strook papier hebben we de witte huid zo goed mogelijk uitgespreid. Daarop hebben we
een tweede blad papier gelegd. Dan de gekleurde huid van de tong en weer een blad papier.
Omdat het papier nog overwegend droog was, konden we van het geheel een breed rolletje maken
(met de schubben naar buiten!) en dat bij elkaar houden met een elastiekje.
Het rolletje met beide huidjes werd een week bewaard in een afgesloten bokaal met formol-alcohol.
Met een fijnpuntig pincet hebben we ctenoïde schubjes van de huidrestantjes geplukt en bewaard in
ethanol 50 %. Later leverden die prima preparaten op met safranine O als kleurstof.
Met koperen spijkertjes hebben we de huidjes op een plankje uitgespreid. Na droging levert dit prima
materiaal op om de huid op een monitor te bekijken met behulp van de Eurocam (macro-opnamen).
Frans Desfossés (Edegem)