COLONCARE Dikke darmoperatie

Patiënteninformatiedossier (PID)
COLONCARE
onderdeel
Dikke darmoperatie
COLONCARE
Dikke darmoperatie
Coloncare
2
Dikke darmoperatie
INHOUDSOPGAVE
Inleiding....................................................................................... 5
Waarom een dikke darmoperatie?....................................... 6
Klachten...................................................................................... 7
Soort operatie ........................................................................... 7
Kijkbuisoperatie ..................................................................... 8
Open buikoperatie ................................................................ 8
Voorlichting vóór de operatie ............................................... 8
Fysiotherapeut ........................................................................ 9
Verpleegkundige op afdeling ................................................ 9
Stomaverpleegkundige .......................................................... 9
Opname ................................................................................... 10
Darmvoorbereiding ............................................................ 10
Gewicht ................................................................................. 10
Eten en drinken ................................................................... 10
Voorbereiding ...................................................................... 10
De operatie............................................................................. 11
Na de operatie ....................................................................... 13
Mobiliseren ............................................................................. 14
Ontlasting ................................................................................ 14
Mogelijke complicaties ......................................................... 15
Trombose ............................................................................. 15
Longontsteking .................................................................... 15
Nabloeding van de wond .................................................. 16
Wondinfectie ....................................................................... 16
Overloopdiarree of obstipatie ......................................... 16
Coloncare
3
Dikke darmoperatie
Decubitus (doorliggen) ...................................................... 16
Misselijkheid ......................................................................... 17
Naadlekkage ......................................................................... 17
Impotentie ............................................................................ 17
Urineren................................................................................ 17
Het ontslag.............................................................................. 18
Uitslag weefselonderzoek.................................................... 18
Herstel ..................................................................................... 18
Vragen ...................................................................................... 18
Coloncare
4
Dikke darmoperatie
Inleiding
Dit boekje geeft u informatie over operaties aan
de dikke darm. Informatie over aandoeningen,
waarvoor een dikke darmoperatie als behandelingsmethode aangewezen kan zijn, komt in dit
boekje slechts summier aan bod. Het is goed u te
realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders
kan zijn dan beschreven.
Figuur: Functie en ligging van de dikke darm
Ons voedsel komt via slokdarm, maag en dunne
darm terecht in de dikke darm, het laatste deel van
ons spijsverteringskanaal. Hier vinden de laatste
processen van de spijsvertering plaats en dikt de
Coloncare
5
Dikke darmoperatie
ontlasting in door water te onttrekken. Deze
functie kan ook nog goed vervuld worden wanneer
een groot deel van de dikke darm is verwijderd.
De dikke darm is in totaal ongeveer 150 cm lang
en kan in een aantal delen worden onderscheiden
(zie tekening).
Rechts in de buik ligt het opstijgende deel (A: het
colon ascendens), waar de dunne darm in uitmondt. Ook zit aan dit deel het wormvormig
aanhangsel (de appendix) vast.
Nabij de lever gaat de dikke darm over in het
dwars verlopende deel (B: het colon transversum),
dat onder de maag langs naar links verloopt.
Nabij de milt gaat de dikke darm over in het
afdalende deel (C: het colon descendens), dat in de
linker onderbuik een S-bocht maakt (D: het
sigmoïd).
In het kleine bekken gaat het sigmoïd over in de
endeldarm (E: het rectum) die eindigt bij de
sluitspier, de anus.
Waarom een dikke darmoperatie?
Er zijn twee soorten afwijkingen van de dikke darm
waarvoor een operatie nodig kan zijn:
ontstekingen en gezwellen.
Coloncare
6
Dikke darmoperatie
Bij ontstekingen hangt het van de ernst en de
soort van ontsteking af welke operatie nodig is.
Een gezwel kan goedaardig of kwaadaardig zijn. Bij
een gezwel is de soort van operatie vooral afhankelijk van de aard van het gezwel en de plaats waar
het zit in de dikke darm.
Naast deze aandoeningen zijn er ook nog andere
zeldzame afwijkingen, waarvoor een dikke
darmoperatie nodig kan zijn.
Klachten
De klachten die bij afwijkingen aan de dikke darm
optreden, zijn sterk afhankelijk van de aard en de
plaats van de afwijking. Mede daardoor is het
klachtenpatroon zo wisselend.
Klachten die kunnen optreden zijn onder andere:
bloedarmoede, veranderingen in de regelmaat van
de stoelgang, verstoppingen of afwisselend verstopping en dan weer diarree, bloed of slijm bij de
ontlasting, het gevoel ontlasting te moeten krijgen
terwijl er niets of niet veel komt.
Soort operatie
Er zijn veel soorten operaties mogelijk aan de
dikke darm. De chirurg bespreekt met u welke
operatie bij u waarschijnlijk zal worden uitgevoerd.
Coloncare
7
Dikke darmoperatie
Soms is het nodig bij een dikke darmoperatie een
stoma (darmuitgang op de buik) aan te leggen.
Deze stoma kan tijdelijk of blijvend zijn (zie ook
folder: ‘Stoma’)
• Kijkbuisoperatie
Tegenwoordig wordt meestal een kijkbuisoperatie
verricht, de laparoscopie. Via een paar kleine sneetjes wordt met een kijkbuis in de darm gekeken
en met andere instrumenten het zieke deel verwijderd. De kijkbuis wordt aangesloten op een camera, die verbonden is met een TV-monitor.
• Open buikoperatie
Soms wordt de “open methode” toegepast, de
laparotomie. Via een verticale snee in de buik
worden de buikwand en het buikvlies geopend en
het zieke deel verwijderd.
Voorlichting vóór de operatie
De voorlichting van de fysiotherapeut, de verpleegkundige en de stomaverpleegkundige vinden
aansluitend aan elkaar in één afspraak plaats.
Coloncare
8
Dikke darmoperatie
• Fysiotherapeut
U krijgt een kennismakingsgesprek met de fysiotherapeut. Zij informeert u over het belang van
de(long-) oefeningen voor en na de operatie.
• Verpleegkundige op afdeling
Een paar dagen vóór de operatie heeft u op de
afdeling chirurgie een voorlichtingsgesprek met
een verpleegkundige. U krijgt informatie over de
voorbereiding vóór de operatie en inname van
speciale drinkvoeding (PreOp) thuis.
Tevens wordt u geïnformeerd over de operatie en
het herstel nadien.
Het telefoonnummer van uw familie/naaste wordt
gevraagd, zodat de chirurg na de operatie kan
bellen.
• Stomaverpleegkundige
Wanneer er een kans bestaat op een stoma, heeft
u een gesprek met de stomaverpleegkundige. Zij
informeert u over de stoma en laat u alvast de
stomamaterialen zien.
Voor verdere informatie: zie folder “stoma”.
Coloncare
9
Dikke darmoperatie
Opname
• Darmvoorbereiding
Als u aan het eerste deel van de dikke darm
(rechts) wordt geopereerd, is laxeren niet nodig..
De chirurg kan tijdens de operatie de ontlasting
verwijderen, omdat deze in dat deel nog dun is.
Als u aan het laatste deel van de dikke darm (links)
wordt geopereerd, moet u soms een dag voor de
operatie 1 liter moviprep drinken en krijgt u twee
uur vóór de operatie een klysma via de anus.
In sommige gevallen wordt hiervan afgeweken. Dit
wordt vooraf door uw arts met u besproken.
• Gewicht
U wordt gewogen en tijdens de opname wordt uw
gewicht bijgehouden. Aan de hand van uw gewicht
bepaalt de diëtist of uw aanvullende voeding nodig
heeft.
• Eten en drinken
Hierover leest u meer in het onderdeel “voeding”.
• Voorbereiding
U mag douchen voor de operatie. Make up en
nagellak moeten worden verwijderd, sieraden
afgedaan en eventuele gebitsprothese uit.
U krijgt speciale operatiekleding aan.
Coloncare
10
Dikke darmoperatie
Een half uur voor operatie krijgt u pijnstillende
en/of rustgevende medicatie. Omdat u hier slaperig
van kunt worden, is het verstandig in bed te
blijven.
De operatie
De operatie wordt verricht onder algehele narcose. Ook worden een paar slangetjes ingebracht:
•
•
•
•
•
Een infuus voor vochttoediening en eventuele
medicatie
Meestal een dun slangetje in uw rug, epiduraal,
ter aanvulling op de narcose en voor
pijnbestrijding na de operatie.
Een neussonde die via de slokdarm in de maag
ligt en ervoor zorgt dat het overtollige maagsap wordt afgezogen. Deze sonde wordt op
de operatiekamer direct na de operatie verwijderd.
Soms een drain in uw buik voor afvoer van
eventueel bloed en inwendig wondvocht.
Een blaaskatheter voor afvoer van urine.
Als het zieke darmdeel is verwijderd, zal de arts
proberen de resterende darmdelen met elkaar te
verbinden. Een dergelijke verbinding noemt men
een anastomose. Welke ingreep precies nodig is
en hoe die moet worden uitgevoerd kan pas
tijdens de operatie worden bepaald.
Coloncare
11
Dikke darmoperatie
Van te voren kan de chirurg u wel globaal de te
verwachten operatieprocedure uitleggen.
De duur van de operatie hangt af van de omstandigheden en is daarom vooraf niet exact te bepalen.
Bij een gezwel of ontsteking (diverticulitis) in het
laatste deel van de dikke darm of in het bovenste
deel van de endeldarm kan de situatie zodanig zijn
dat het niet altijd mogelijk is om de resterende
darmdelen weer met elkaar te verbinden. Het deel
van de darm waarin zich het gezwel of de ontsteking bevindt, wordt verwijderd. Het onderste uiteinde van de darm wordt dan gesloten en van het
bovenste uiteinde maakt de arts een stoma. Deze
stoma, colostoma genoemd, is vaak tijdelijk.
Ook een verminderde conditie van de darm kan
aanleiding zijn voor het plaatsen van de tijdelijke
stoma (ileostoma); zie het onderdeel ‘Stoma’.
Zit de afwijking heel laag in de darm, nabij de anus,
dan kan het zijn dat er geen anastomose meer gemaakt kan worden, omdat ook de anus moet
worden weggenomen. In dat geval moet er een
blijvende colostoma worden aangelegd.
Voor een beeldverslag en een video van een dikke
darmoperatie kunt u terecht op
www.heelmeester.nl
Coloncare
12
Dikke darmoperatie
Na de operatie
U wordt wakker op de uitslaapkamer (recovery)
en na een paar uur, als uw toestand het toelaat,
gaat u terug naar de afdeling, waar uw familie /
naaste u kan bezoeken.
Op geleide van herstel worden infuus, epidurale
katheter en urinekatheter verwijderd.
Genezing van de buikwond
Meestal 48 uur na de operatie wordt het verband
van de buikwond verwijderd. Bij voorkeur niet
eerder vanwege risico op wondinfectie. Is de wond
droog, dan is verbinden niet meer nodig.
Naarmate de wond geneest, nemen de verkleuring
en zwelling van de wond af. Ongeveer 10 á 14
dagen na de operatie kunnen eventuele niet
opgeloste hechtingen verwijderd worden op de
polikliniek of eventueel door uw huisarts.
Genezing van de rectumwond
De eerste periode is de wond gevoelig, pijnlijk. Bij
aanhoudend vochtverlies wordt een absorberend
verband tegen de wond gelegd. Dit kan tevens
onaangename geurtjes opvangen. Gebruik van
pleister wordt sterk afgeraden. Het wondgebied
Coloncare
13
Dikke darmoperatie
kan door bestraling en of chemotherapie gevoelig
voor blaar- en wondvorming zijn.
Na verloop van tijd lossen de hechtingen vanzelf
op. Soms moeten niet oplosbare hechtingen verwijderd worden op de polikliniek.
Het zitten op uw stuit is pijnlijk. Gebruik van een
zitkussen kan de pijn verminderen. Ook de ergotherapeut kan u tips geven die het zitten aangenamer kunnen maken.
Mobiliseren
Zo snel mogelijk mobiliseren is van belang voor
een beter herstel en voorkomen van risico’s als
longontsteking, doorliggen en darmproblemen.
Op de dag van de operatie of anders de volgende
dag start u met mobiliseren: op de rand van bed of
op de stoel, onder begeleiding van een verpleegkundige of fysiotherapeut.
Ontlasting
De darmen komen langzaam op gang. Door zwelling op de aanhechting van de beide darmuiteinden
kan de ontlasting er minder goed langs. Dit kan gepaard gaan met krampen, gerommel in uw buik,
waterdunne ontlasting.
Coloncare
14
Dikke darmoperatie
Langzaamaan nemen deze klachten af. Het is
belangrijk dat u voldoende drinkt, minimaal 1½
liter per dag.
Als u een stoma heeft, zullen u en uw naaste daarin specifiek begeleid en voorgelicht worden door
de (stoma)verpleegkundige.
Zie ook onderdeel “stoma”.
Mogelijke complicaties
Geen enkele operatie is zonder risico's. Zo is er
ook bij een operatie aan de dikke darm de
normale kans op complicaties aanwezig, zoals
• Trombose
Door geringe mobiliteit is er een risico op trombose. U krijgt daarom, tijdens en na de opname,
dagelijks een injectie fraxiparine. Snel mobiliseren
is wenselijk.
• Longontsteking
Door pijn en onjuiste houding in bed kunt u minder goed hoesten en doorzuchten. U krijgt ondersteuning van de fysiotherapeut in de vorm van
adviezen en oefeningen.
Coloncare
15
Dikke darmoperatie
• Nabloeding van de wond
De wond kan nabloeden. Soms is het nodig opnieuw te opereren om de bloeding te stoppen.
• Wondinfectie
Roodheid, zwelling, pijn en koorts zijn tekenen die
kunnen duiden op een infectie. Dit komt vaker
voor bij deze ingreep en geeft een vertraagde
wondgenezing. Daarom krijgt u op de operatiekamer uit voorzorg antibiotica.
• Overloopdiarree of obstipatie
Zolang de darmen nog niet goed op gang komen
en u beperkt mobiel bent, is er een risico op diarree of obstipatie. Speciale voedingsadviezen en
medicatie worden daarom voorgeschreven. Soms
is verder onderzoek naar de oorzaak nodig.
• Decubitus (doorliggen)
Door verminderde conditie en extra druk op bepaalde plekken van het lichaam, kan beschadiging
aan de huid en onderliggend weefsel optreden. Zo
nodig worden maatregelen, als wisselligging, speciale matras en mobiliseren, toegepast. Er is een
speciale folder over decubituspreventie op de
afdeling verkrijgbaar.
Coloncare
16
Dikke darmoperatie
• Misselijkheid
Door medicatie of geringe darmwerking kunt u
last krijgen van misselijkheid. Medicijnen kunnen
deze bijwerking verminderen.
Bij operaties aan de darm kunnen zich ook specifieke complicaties voordoen, namelijk
• Naadlekkage
Is er sprake van naadlekkage, dan moet vaak weer
een operatie volgen, waarbij de naad wordt losgemaakt en een stoma wordt aangelegd of de naad
wordt hersteld.
• Impotentie
Bij een uitgebreide endeldarmoperatie is het soms
niet te vermijden dat zenuwen naar de geslachtsdelen beschadigd raken.
• Urineren
Als gevolg van zenuwschade kan een stoornis in
het legen van de blaas optreden.
Deze stoornissen kunnen van tijdelijke aard zijn.
Bij aanhoudende impotentie- en/of urineklachten
kan in overleg met uw behandelend arts een afspraak bij de uroloog worden gemaakt.
Coloncare
17
Dikke darmoperatie
Het ontslag
Als alles goed gaat kunt u over het algemeen
binnen 4-7 dagen na de operatie naar huis. Bij
ontslag krijgt u een afspraak mee voor controle bij
uw arts de poli.
Wanneer wijkverpleging nodig heeft, wordt deze
vanuit de afdeling in het ziekenhuis geregeld.
Uitslag weefselonderzoek
De uitslag van het microscopisch onderzoek van
het verwijderde darmweefsel is na ongeveer tien
werkdagen bekend en wordt met u en uw naaste
besproken op de afdeling of, als u weer thuis bent,
bij de controle op de poli. Naar aanleiding van de
bevindingen kan een aanvullende behandeling zoals
chemotherapie worden geadviseerd. Hierover zult
u uitvoerig informatie ontvangen.
Herstel
Wanneer u weer helemaal van de operatie hersteld zal zijn, is moeilijk aan te geven. Dat zal afhangen van de leeftijd, de grootte van de operatie,
de aard van de aandoening en hoe u zichzelf voelt.
Vragen
Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan uw behandelend arts of de oncologieverpleegkundige.
Coloncare
18
Dikke darmoperatie
Bij dringende vragen of problemen kunt u zich ook
wenden tot de afdeling waar de behandeling heeft
plaatsgevonden.
Heeft u na uw bezoek aan het ziekenhuis vragen?
• De eerste vijf dagen na het bezoek kunt u
contact met ons opnemen via het algemene
nummer van het ziekenhuis: 0341-463911. De
receptioniste zal u doorverbinden met de
afdeling waar u uw vraag kunt stellen.
• Is het langer dan vijf dagen geleden? Neem dan
contact op met uw eigen huisarts of buiten
kantoortijden met de Huisartsenpost via 0900
– 341 0 341
Wilt u meer weten over aandoeningen van de
dikke darm, dan kunt u ook contact opnemen met
de Nederlandse Maag Lever Darm Stichting,
Luifelstede 42
3431 JP Nieuwegein
tel (030) 6055881
Internet: www.mlds.nl
Coloncare
19
CAZ CH 96.02.17
Uitgave:
Patiënteninformatie en -communicatie
Harderwijk, februari 2017
Internet: www.stjansdal.nl
Dikke darmoperatie