Ondervoeding - Orion huisartsen

Ondervoeding
Ik las een angstaanjagend bericht over ondervoeding in verpleeghuizen. Wat is het eigenlijk?
Goede voeding levert energie en voedingsstoffen die het lichaam nodig heeft om goed te
functioneren. Bij ondervoeding denken we meestal aan ontwikkelingslanden waar te weinig
voedsel is voor iedereen, en vooral voor kinderen. Maar in Nederland komt ook
ondervoeding voor. Inderdaad is een op de vijf bewoners van verzorgingshuizen ondervoed
en dat geldt ook voor mensen die thuiszorg krijgen. En bij nog eens twee op de vijf bewoners
dreigt ondervoeding. Als je te weinig energie binnenkrijgt of te weinig voedingsstoffen, dan
gaat het lichaam de reservevoorraden aanspreken in het vetweefsel en in het spierweefsel.
Daarom word je dunner en zwakker. Je wordt sneller moe en hebt geen zin meer in
bewegen. Het is dan steeds moeilijker om weer fit te worden.
Ouderen verliezen regelmatig hun eetlust. Waar komt dat door?
Allerlei ziektes gaan gepaard met verminderde eetlust terwijl de behoefte aan voeding juist
verhoogd kan zijn. De chronische longaandoening COPD is daar berucht om: mensen zijn
soms te benauwd om te kunnen eten. Maar het geldt ook voor mensen met hartfalen, na
een beroerte, bij een depressie of bij reuma. De zin in eten verdwijnt of eten is te
vermoeiend. Sommige medicijnen zorgen voor sufheid of andere bijwerkingen waardoor de
eetlust afneemt. Bij chemotherapie gebeurt dat vaak. Er zijn ouderen die teveel alcohol
drinken en dan krijg je ook tekort aan de goede voedingsstoffen. Maar ook zorgen,
eenzaamheid of verdriet kunnen de eetlust laten verdwijnen. Soms ook heel praktisch: door
problemen met het gebit of door slikproblemen. Of het lukt niet om eten in huis te halen of
om het klaar te maken.
Waardoor komt het veel voor bij ouderen?
Die chronische ziekten komen bij ouderen natuurlijk meer voor. Maar ouderen zijn vaak ook
minder mobiel of kunnen minder goed zien. Dan wordt boodschappen doen al ingewikkeld.
Laat staan zelf koken. En in verzorgingshuizen wordt al jaren beknibbeld op de voeding. Het
eten ziet er niet lekker uit en wordt in plastic bakjes opgediend. Bewoners kunnen niet echt
kiezen. De ambiance doet ook een hoop: als je gezellig met anderen aan tafel zit, dan eet je
ook lekkerder. De reuk en de smaak zijn bij ouderen ook vaak afgenomen, waardoor het
eten minder aantrekkelijk wordt.
Wat is er aan te doen?
We proberen het als artsen tijdig op te sporen. Als iemand in één maand vijf procent van zijn
gewicht zomaar zonder aanleiding verliest of in zes maanden tien procent, dan is die
persoon ondervoed. Het uitgangsgewicht doet er dus niet toe: ook als je eigenlijk nog te
zwaar bent, kan je toch ondervoed zijn als je teveel in te korte tijd afvalt. Je moet ook
opletten of het gewichtsverlies gemaskeerd wordt doordat iemand vocht vasthoudt. Vaak
helpt het om de diëtist in te schakelen, want die kan goed op een rijtje zetten waar het aan
schort. Die laat vaak een tijdje noteren wat je eet en drinkt en gaat daarna een plan maken
hoe je de ondervoeding kunt aanpakken.
Welke voeding kan je gebruiken om makkelijk aan te komen?
Het helpt om regelmatig te eten, echt drie keer per dag op vaste momenten. Sommige
mensen kunnen niet teveel tegelijk eten, dus die kunnen dan beter vijf tot zes kleine
maaltijden nemen. Eet vooral wat je lekker vindt en zorg voor voldoende afwisseling. Ga
samen met anderen koken, dat maakt het gezelliger. En bewegen geeft ook eetlust. Zorg dat
je altijd gezonde voeding in voorraad hebt voor de dagen dat het niet lukt om zelf
boodschappen te doen. Elke dag voldoende drinken, anderhalve liter. Melkproducten,
vruchtensappen, ontbijtdranken. Zes boterhammen per dag of als vervanging dingen als
havermout, yoghurt met muesli of ontbijtkoek. Verder natuurlijk kaas, vleeswaren,
aardappels, rijst of pasta en veel groente. En vis of vlees. Kortom: liefst gevarieerd.
Kant-en-klare maaltijden, zitten daar wel voldoende vitamines in?
In iedere supermarkt kan je wel die kant-en-klare maaltijden krijgen. Die zijn prima en
makkelijk te bereiden. Neem dan wel extra rauwkost erbij, of vruchtenmoes. Je kan het
natuurlijk ook thuis laten bezorgen. Daar zijn speciale organisaties voor, zoals tafeltje-dek-je.
De thuiszorg weet die meestal wel te vinden. En soms is het een goed idee om vitamines aan
te vullen in tabletvorm. Natuurlijk vitamine D, maar dat is al goed voor iedere vrouw boven
de 50 en iedere man boven de 70 jaar. Ook andere vitamines en mineralen kun je soms
aanvullen uit een potje. Bij een gevarieerd voedingspatroon is dat echter niet snel nodig.
Wat zijn de risico’s voor mensen die ondervoed zijn?
Allerlei ziektes worden erger als je ondervoed bent. Ook als je een tijdje in het ziekenhuis
hebt gelegen, kan je er ondervoed uitkomen. Je krijgt dan vlugger doorligplekken. Ook ben je
vatbaarder voor ontstekingen of andere complicaties. Je herstelt langzamer. Soms zit er dan
niks anders op dan in vloeibare vorm eten toe te dienen. Dan kun je die calorieën en
eiwitten makkelijker naar binnen krijgen. Of zelfs tijdelijk via een sonde, een slangetje in de
neus naar de maag toe. Het belangrijkste is: houd van tijd tot tijd je lichaamsgewicht in de
gaten, probeer regelmatig, voldoende en gevarieerd te eten. Let ook op gezelligheid bij het
eten.