IN HET THEATER

PRESENTEERT
IN HET THEATER
PRESENTEERT
Binnenkort bezoek jij de voorstelling PAAZ. Misschien heb je al wel
eens eerder een voorstelling bezocht, maar het kan ook zijn dat dit
je eerste keer in het theater is. Deze lesbrief helpt je om meer te
weten te komen over wat theater is en waar de voorstelling PAAZ
over gaat. Je kunt de informatie bijvoorbeeld gebruiken voor
een werkstuk voor het vak CKV, als aanvulling op je boekverslag
over PAAZ voor Nederlands of voor een presentatie voor
biologie. Het kan zijn dat je na afloop de behoefte voelt om met
je medeleerlingen of een docent over de voorstelling te praten.
Doe dit vooral en betrek de docent erbij. Je kunt de thematiek
klassikaal bespreken in een groepsgesprek of een presentatie over
GEBASEERD OP DE PSYCHIATRISCHE ROMAN VAN MYRTHE VAN DER MEER
SPEL
YORA
RIENSTRA
SCRIPT
INGE
IPENBURG
REGIE
de voorstelling
BENNO
HOOGVELD
fotografie Annemieke van der Togt | vormgeving Caren Limpens
te houden.
www.solostories.nl
THEATER
Je herkent ongetwijfeld de maskers die hiernaast afgebeeld staan. Het ene masker
toont blijdschap en het andere verdriet. De combinatie van de twee maskers staat
symbool voor het theater.
Theater is één van oudste kunstvormen ter wereld. Al bij de oude Grieken werden er voorstellingen gemaakt: komedies en
tragedies. Een komedie (of: blijspel) is een toneelstuk dat bedoeld is om de toeschouwers te vermaken. Moderne voorbeelden
hiervan zijn romantische komediefilms als Toscaanse bruiloft en Rokjesdag. Een tragedie (of: treurspel) is een toneelstuk
met een droevig einde waar vaak een dilemma of het lot centraal staat. Het doel van een tragedie is om de toeschouwer te
reinigen van de problemen die de personages meemaken zodat hij er van leert en er zelf niet in verstrikt raakt. Dit wordt een
catharsis genoemd. Een voorbeeld van een moderne tragedie is The fault in our stars.
In het Griekse tijdperk werd er bij het vertellen van een verhaal gebruik gemaakt van muziek. Vandaag de dag zijn er vele
vormen van theater te bedenken, waaronder toneel, dans, mime, cabaret, musical en muziektheater. Eigenlijk kan alles theater
zijn. De enige voorwaarde is dat een publiek kijkt naar een tafereel dat niet echt, maar gespeeld is.
PAAZ is een monoloog: een voorstelling waarin maar één acteur aan het woord is. Een monoloog kan zowel komisch als
tragisch zijn. PAAZ kan beschreven worden als een tragisch verhaal met een komische noot. In PAAZ wordt ook gebruik
gemaakt van muziek, in de vorm van een soundscape.
VAN BOEK NAAR VOORSTELLING
Productiehuis Solo Stories heeft Inge Ipenburg gevraagd om het boek PAAZ te bewerken
tot een script. Met dat script is het creatieve team, bestaande uit de regisseur, componist,
licht-, decor- en kostuumontwerper, aan de slag gegaan om de voorstelling vorm te
geven. Vervolgens vindt de repetitieperiode plaats waarin regisseur Benno Hoogveld en
actrice Yora Rienstra samen aan het spel en de vorm van de voorstelling werken.
Na deze repetitieperiode komen alle onderdelen – spel, muziek, decor, kostuums en
licht – bij elkaar in een theater. Dit noem je de montageperiode. De voorstelling is op het
gebied van spel en vorm dan al klaar; de montagedagen worden vooral gebruikt om alles
technisch in orde te krijgen.
Na deze montageperiode wordt een aantal try-outs gespeeld. Publiek kan hier kaarten
voor kopen.. In deze periode kunnen er nog veranderingen aangebracht worden tot de
voorstelling in première gaat.
PAAZ | HET VERHAAL
De voorstelling PAAZ is gebaseerd op het gelijknamige boek van de schrijfster Myrthe van
der Meer. De paaz is een afdeling van een ziekenhuis die speciaal ingericht is om mensen
met psychische problemen te helpen. De afkorting paaz staat voor psychiatrische afdeling
van een algemeen ziekenhuis. Myrthe schreef het boek nadat ze zelf vijf maanden op een paaz verbleef.
Het verhaal gaat over de 26-jarige Emma. Ze werkt bij een uitgeverij en is volgens haar baas aan vakantie toe. Zodra de
vakantie begint, merkt Emma dat ze ontregeld is. Ze wordt steeds somberder en ziet het leven niet meer zitten. Na een
gesprek met de huisarts wordt ze op de paaz opgenomen. In PAAZ vertelt Emma het publiek wat ze op de paaz meemaakt.
Emma lijdt aan depressiviteit. Iedereen voelt zich wel eens verdrietig of heeft een dipje, maar iemand die depressief is,
verkeert lange tijd in een sombere stemming. Hij of zij voelt zich zwaar, heeft geen zin in dingen waar hij/zij normaal veel
plezier aan beleeft en denkt vaak na over de dood. Het kan zijn dat de persoon in kwestie net iets heftigs heeft meegemaakt,
maar soms is het onverklaarbaar waarom iemand zich zo voelt. Op de paaz probeert Emma, met de hulp van psychiaters,
psychologen en andere therapeuten, te leren omgaan met haar depressie en hier weer uit te komen. Ze krijgt medicijnen en
volgt verschillende therapieën.
In UP, het vervolg op PAAZ, wordt duidelijk dat Emma een bipolaire stoornis (of: manisch depressiviteit) heeft. Waar iemand
die depressief is de dalen als heel heftig ervaart, zijn bij een manisch depressief persoon de periodes van vrolijkheid ook
extreem. Mensen met een bipolaire stoornis kunnen waangedachten en hallucinaties krijgen of raken zo uitgeput van de grote
hoeveelheid aan energie dat ze weer in een depressie belanden. Zo wisselen periodes van extreme somberheid en euforie zich
af. Iemand met manische depressiviteit kan zich net het masker van de vorige pagina voelen: constant in beweging tussen het
ene en het andere uiterste. Ook een bipolaire stoornis kan behandeld worden met medicijnen en therapieën.
WIST JE DAT?
Mensen met psychische klachten krijgen vaak te maken met vooroordelen. Maar wist je dat 43,5% van alle Nederlanders ooit
te maken krijgt met psychische klachten? Zo gek is het dus niet!
Wist je ook dat …
• … Leonardo DiCaprio, Angelina Jolie, Kanye West, David Beckham, Lena Dunham, Jennifer Lawrence, Emma Stone,
Demi Lovato, Gigi Hadid, J.K. Rowling, Katja Schuurman, Georgina Verbaan, Sophie Hilbrand en Selah Sue last van
psychische problemen (gehad) hebben? Kort geleden schreef The Voice Kids-winnares (2013) Laura van Kaam een blog
waarin ze vertelt dat ze aan een zware depressie lijdt. Je vindt de blog terug op www.lauravankaam.nl.
•… veel mensen met psychische klachten vaak last hebben van vooroordelen over zichzelf? Ze schamen zich erg voor hun
problemen. Dit wordt zelfstigmatisering genoemd en maakt het voor hen alleen maar lastiger om er open over te durven
zijn.
•… zelfdoding doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren in Nederland is? De samenwerkingspartners van Solo Stories voor
de voorstelling PAAZ doen er alles aan om deze jongeren te helpen.
• … 75% van de Nederlanders vindt dat er een taboe op psychische problematiek heerst? Door de voorstelling PAAZ te
spelen, probeert Solo Stories dit taboe open te breken.
• … er online hulpverlening bestaat? 113Online (www.113online.nl) en MIND (www.mindyoung.nl) bieden telefonisch
en online gesprekspartners aan om je verhaal kwijt te kunnen. Ook bieden de website zelftesten aan. Zo kun je
bijvoorbeeldonderzoeken of je bovenmatig last van somberheid hebt.
WOORDENLIJST
In de voorstelling komen mogelijk wat termen voor waar je nog niet eerder van hebt gehoord. Hieronder worden ze uitgelegd.
Affectief afgevlakt – Affect is een patroon van gedrag wat voortkomt uit een gevoel. Iemand die affectief afgevlakt is vertoont
gedrag dat niet passend bij de situatie is. Denk bijvoorbeeld aan lachen als iemand ernstig gewond is.
DIS – Dissociatieve identiteitsstoornis of meervoudig persoonlijkheidssyndroom. Er is bij iemand sprake van de aanwezigheid
van twee of meerdere persoonlijkheden of identiteiten.
Gedesoriënteerde schizofrenie – Van schizofrenie is sprake als iemand een langdurige psychose of meerdere psychosen
heeft doorgemaakt en in de tussenliggende periode niet goed functioneert. Een psychose is een toestand waarbij iemands
contact met de werkelijkheid ernstig verstoord is. Mensen in een psychose leven in hun eigen werkelijkheid. Mensen die
gedesoriënteerde schizofrenie hebben, zijn vaak affectief afgevlakt.
Psychiater – Een arts die gespecialiseerd is in het vaststellen en behandelen van psychische problemen. Een psychiater mag
medicijnen voorschrijven.
Psycholoog – Een hulpverlener die zich met de menselijke geest bezighoudt. Hij/Zij behandelt mensen met psychische
problemen door bijvoorbeeld therapie te geven, maar kan ook alleen onderzoek doen. Een psycholoog is geen arts en mag
dus geen medicijnen voorschrijven.
Psychotherapeut – Een hulpverlener die therapie geeft aan mensen met psychische problemen. Een psychotherapeut is geen
arts en mag dus geen medicijnen voorschrijven.
Serotoninesyndroom – Een ernstige bijwerking van antidepressiva waarbij iemand last heeft van een combinatie van
verschillende lichamelijke en psychische symptomen.
Suïcide – Een ander woord voor zelfdoding.
Syndroom van Asperger – Een vorm van autisme waarbij iemand problemen heeft op het gebied van sociale omgang met
anderen.
OPENHEID ZORGT VOOR BEGRIP!
Het kan zijn dat je de thematiek van de voorstelling herkenbaar vindt of dat je er van geschrokken bent. Misschien heb je zelf
last van somberheid of ken je iemand die depressief is. Het is heel belangrijk dat je die gevoelens en gedachten met anderen
deelt. Ook als je denkt dat het overdreven, stom of onnodig is. Vertel je verhaal aan iemand die je vertrouwt. Dit kunnen
je ouders zijn, maar ook een ander familielid of je mentor op school. Heb je niemand in je directe omgeving aan wie je het
vertellen wilt? Neem dan contact op met de huisarts. Een arts kan je verder helpen en heeft beroepsgeheim. Wil je meer
weten over psychische klachten? Ga dan naar www.mindyoung.nl of www.113online.nl.
VOORSTELLINGSINFORMATIE
SPEL Yora Rienstra REGIE Benno Hoogveld SCRIPT Inge Ipenburg MUZIEK Rik Ronner DECOR Judith Hofland
KOSTUUMS Sabine de Groot LICHT Mike den Ottolander TECHNIEK Ruben van Krimpen EDUCATIE Annemiek Lely
PRODUCENT Merel Ooms
PAAZ wordt mede mogelijk gemaakt door:
www.solostories.nl