bijzondere voedingsgewoonten

Bijzondere voedingsgewoonten
Vegetarische voeding:
Er zijn nog vele bevolkingsgroepen die het noodgedwongen zonder dierlijke voedingsmiddelen
moeten stellen. We spreken in dat geval van ‘noodgedwongen vegetariërs’.
Daarnaast kennen we ook vrijwillig of principieel vegetariërs.
In 1847 ontstond in Manchester de eerste vegetarische bond als reactie op het overdadig
gebruik van dierlijk voedsel. In 1895 werd in Nederland een dergelijke bond opgericht.
Wat zijn vegetariërs?
Een vegetariër is iemand die zich in het algemeen onthoud van het eten van dierlijk voedsel. Zij
voeren daarvoor de volgende beweegredenen aan:
-
Het gebruik van vlees verlaagt de moreel van de mens.
Ze denken daarbij aan hun plicht tegenover het dier, over wiens leven de mens niet mag
beslissen. Zij zien dit als dieren moord.
Opmerking:
Met alle respect voor deze overtuiging mogen we daar tegenover stellen de woorden van
Genesis 1;26 ‘… ( de mens ) …. heerste over vissen der zee, de vogels in de lucht, de
viervoetige dieren en over heel de aarde met alles wat erop kruipt.
-
Plantaardige voeding verdient de voorkeur, omdat dit geen (urine-) zuurresten achterlaat.
Opmerking:
Peulvruchten, noten, havermout, koffie, thee en volkorensoorten zijn plantaardige
voedingsmiddel die wel ( urine-) zuur vormen.
-
een dier heeft dezelfde levensrechten als de mens.
-
protest tegen de bio-industrie.
© H.F. Duijndam
1
Bijzondere voedingsgewoonten
Soorten vegetariërs.
We kennen twee soorten vegetariërs
1. streng vegetariërs of veganisten;
2. lacto-vegetariërs.
Streng vegetariërs
Streng vegetariërs of veganisten gebruiken volstrekt geen dierlijke voedingsmiddelen en zelfs
geen dierlijke materialen. Dierlijke voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld: vlees, melk, eieren, vis en
gevogelte. Dierlijke materialen zijn bijvoorbeeld: schapewollen of geitenharen sokken, leren
schoenen.
Het voedsel van de veganist bestaat voor een belangrijk deel uit rauwe groenten en fruit. De
voeding van een veganist kan voldoend zijn, mits de voedingsmiddelen met overleg worden
gekozen.
Lactovegetariërs
De groep lactovegetariërs onthoudt zich van alle voedingsmiddelen en materialen die slechts
verkregen kunnen worden door het dier te doden.
De lactovegetariër zal minder moeilijkheden hebben met het samenstellen van zijn menu, omdat
het gebruik van melk, boter, kaas en eieren is toegestaan.
© H.F. Duijndam
2
Bijzondere voedingsgewoonten
Religieuze voeding
Joodse voeding
Inleiding
De joden blijven trouw aan de voorschriften uit het Oude Testament, die onder meer voor de
voeding gegeven zijn.
Regelmatig lezen zij in de ‘thora’ (de eerste vijf boeken van Mozes). Thora betekent ‘wet’. In de
thora staan onder andere regels voor het onderhouden van de voedingsvoorschriften, ‘het
kasjroet’. Het onderhouden van deze voorschriften is voor de jood van wezenlijk belang. Het
heiligt de dagelijkse bezigheden. Het onderhouden van de spijswetten heiligt de handeling van
het eten. Het ‘kasjroet’ geldt vooral voor de dierlijke voedingsmiddelen.
Voor een niet-jood is het vrij ingewikkeld een menu samen te stellen, omdat dit van vele factoren
afhankelijk is (onder andere reine en onreine dieren).
Noë moest zich onthouden van het eten van een bepaald soort dierlijk vlees, namelijk vlees met
bloed. Hier ligt de nadruk op het niet mogen eten van vlees, maar op het verbod om vlees met
bloed te eten. Uit de woorden van God: ‘Ik geef U dit alles, zoals het groene kruid’ en ‘Zie Ik
geef U alle kruiden en alle vruchtdragende bomen, om U tot voedsel te dienen’, leidt men wel
eens af, dat de mensen géén vlees mochten eten.
Ten opzichte van de dieren die Noë met zich in de ark moest nemen, gaf God nog een nadere
omschrijving.
Er werd een onderscheid gemaakt tussen:
- reine dieren;
- onreine dieren.
Reine dieren
Reine zoogdieren zijn zoogdieren met gespleten hoeven.
Bijvoorbeeld: Koeien en kalveren
Schapen en lammeren
Geiten
Reeën en herten
Reine vissen zijn vissen met schubben en vinnen.
Reine vogels zijn alle vogels met uitzondering van de roofvogels
Bijvoorbeeld: Kippen en kuikens
Patrijzen en fazanten
Kalkoenen enz.
© H.F. Duijndam
3
Bijzondere voedingsgewoonten
Onreine dieren
Tot de onreine zoogdieren worden gerekend:
Het varken, het paard, de haas en het konijn.
Tot de onreine vissen behoort:
De paling
Verder alle schaal- en schelpdieren
Bijvoorbeeld: Kreeften en krabben
Garnalen
Mosselen en oesters
Tot de onreine vogels behoren alle vogels die niet behoren tot de 24 in de thora genoemde
soorten.
Bijvoorbeeld roofvogels.
Ook kruipende dieren behoren tot de onreine dieren
Bijvoorbeeld slakken.
Rabbinaal toezicht.
Rabbinaal toezicht betekent dat de dieren worden geslacht volgens bepaalde voorschriften
(ritueel). In de joodse wet worden vele, uitgebreide voorzorgsmaatregelen gegeven voor het
slachten van dieren of vogels die voor voedsel bestemt zijn. Deze maatregelen zijn bedoeld om
de pijn zo gering mogelijk te doen zijn. Het slachten moet gebeuren door een vakkundig slachter
(sjochet). Het te slachten dier moet vrij zijn van enig letsel of organische ziekte. Het slachten
gebeurt met een mes, dat aan bijzondere eisen moet voldoen; het mes moet uiterst scherp en
glad zijn en mag geen braampje vertonen.
Het dier wordt gedood door het toebrengen van een halssnede. De slachter mag hierbij niet
drukken of steken en het snijden mag niet onderbroken worden. Het snijden moet in een oogwenk
geschieden, waarbij de luchtpijp, de slokdarm en daarmee de halsslagaders doorgesneden worden.
Hierdoor stroomt het grootste gedeelte van het bloed uit het lichaam. Het bloed wat achter
blijft, bevindt zich in de aderen en in de spierweefsels. De aderen moeten geheel verwijderd
worden. Dit vereist een grote mate van anatomische kennis. Het verwijderen van de aderen
wordt ‘poorsen’ genoemd.
Om ook de weefsels bloedvrij te maken wordt het vlees ‘koosjer’ gemaakt. Dit gebeurt op de
volgende wijze. Het vlees wordt een half uur in koud, stromend water gelegd. Het bloed dat zich
op de weefsels bevindt wordt zodoende weggespoeld. Daarna wordt het vlees aan alle zijden
gezouten en zo neergelegd, dat het bloed er vrij uit kan wegvloeien. Het vlees blijft zo één uur
liggen. Hierna wordt het afgespoeld met koud water. De lever wordt niet gebruikt, omdat het
bloedvrij maken hiervan geen effect heeft.
Het rabbinaal toezicht geldt ook voor enkele plantaardige artikelen; bijvoorbeeld soeparoma en
margarine. Wijn moet voorzien zijn van een rabbinaal zegel en mag alleen door joodse handen
geopend en geschonken worden.
© H.F. Duijndam
4
Bijzondere voedingsgewoonten
De voedselbereiding
Ook voor het bereiden van het voedsel gelden speciale voorschriften.
Vleeskost en melk en melkproducten mogen niet te zamen worden bereid en genuttigd. Vandaar
dat men de joodse keukens heeft verdeeld in twee afdelingen. Beide afdelingen hebben hun eigen
bestek, serviesgoed, afwaskeuken, afwasgerei, pannen en gereedschap.
Meestal zijn de materialen die gebruikt worden voor de vleeskost rood gemerkt. Pannen met rode
handgrepen, rode afdroogdoeken, rode plastic afwasbakken enz. Voor de melkkost zijn de
gereedschappen geel gemerkt.
Alles wat verboden is voor de consumptie heet ‘trefa’. Levensmiddelen zijn verkrijgbaar bij
leveranciers die het predikaat ORT (Onder Rabbinaal Toezicht) mogen voeren.
De sabbat
De sabbat, in Israël de zevende aan Jahwe gewijde dag van de week, is de dag waarop alle arbeid
rust. Zo staat het ook in Genesis 2:2 ……3: ‘Op de zevende dag rustte God van zijn
scheppingswerk’.
De maaltijd op de sabbat wordt opgeluisterd door Hebreeuwse tafelliederen. Bij iedere maaltijd
worden twee broden gebruikt ter herinnering aan de dubbele portie manna (brood), die aan de
vooravond van de sabbat in de woestijn uit de hemel viel. Het deeg van deze broden is gevlochten
naar de vorm van een bruidskrans.
Sabbat betekent ‘ophouden’. Daarom wordt er op de sabbat:
-
geen vuur ontstoken
geen elektriciteit gebruikt
niet getelefoneerd
geen geld uitgegeven of aangenomen
geen sigaret of sigaar opgestoken.
© H.F. Duijndam
5
Bijzondere voedingsgewoonten
Andere joodse feesten.
Behalve de wekelijkse terugkerende sabbat viert de jood nog meer belangrijke feesten, die
eveneens rustdagen zijn. Deze feesten houden verband met de oogst en met historische
gebeurtenissen in het Heilige Land.
Pasen
Het joodse paasfeest of Pesach (ook wel gerstoogst- of lentfeest genoemd), duurt zeven dagen
en wordt gekenmerkt door het eten van ongezuurd brood (matses) en door de onthouding van alle
gezuurde voedsel. Niets dat gegist is, geen kruimeltje brood of gebak mag in huis nog gevonden
worden. Alles wat los en vaststaat wordt schoon gemaakt.
Ter gelegenheid van Pesach worden twee andere serviezen te voorschijn gehaald. De gewone
borden, kopjes enz. worden schoongemaakt en opgeborgen. Kopjes en borden met het kleinste
scheurtje of stukje eruit worden weggedaan.
Het koken gebeurt in andere pannen. Tafelzilver wordt met een touw aaneen geregen en driemaal
door kokend water getrokken.
Gedurende Pesach worden de volgende gerechten genuttigd.
1.
Matses
- ongezuurdbrood (‘brood der ellende’).
2. Gebraden lamsvlees
- herinnert aan het paaslam.
3. Maror
- mierikswortel; herinnert aan de bitterheid van de slavernij.
4. Charoset
- vruchtenmoes van zoete appeltjes, vijgen, noten, rozijnen en
amandelen met suiker en kaneel; dit mengsel verzacht de smaak
van de mierikswortel.
5. Hardgekookt ei
- dit is het teken van nieuw leven.
6. Radijs en peterselie
- deze vormen het symbool van de steeds terugkerende lente.
Wekenfeest
Het wekenfeest (de tarweoogst), valt zeven weken na Pasen en duurt twee dagen. In de met
bloemen en vruchten versierde synagoge liggen twee grote tarwebroden als teken van
dankbaarheid voor de tarweoogst. Ze zijn ieder 1750 gram (drie en een half pond) zwaar.
In orthodox-joodse kringen vormen deze zeven weken na Pasen een periode van rouw. Er worden
géén huwelijken gesloten. Vele verzorgen hun baard- en hoofdhaar niet en lopen er slordig
gekleed bij.
© H.F. Duijndam
6
Bijzondere voedingsgewoonten
Loofhuttenfeest
Het Loofhuttenfeest is het einde van de wijnoogst (begin oktober). Dit feest duurt zeven dagen
en is een herinnering aan het verblijf in de woestijn. Bij het Loofhuttenfeest spelen vier planten
een rol: de cederappel, de palmtak, de wilgtak en de mirte (een altijd groene heester).
Lotenfeest
Het lotenfeest wordt ook wel Poerimfeest genoemd. Het feest doet denken aan ons carnaval en
valt in februari of maart. Het is een herinnering aan de verijdelde poging alle joden in Perzië (het
huidige Iran) te vermoorden.
Nieuwjaar
Het joodse nieuwjaar is een dag van diepe ernst. ‘Op nieuwjaar is de wereld geschapen’ zegt een
oude traditie. Het nieuwjaar valt in september/oktober en leidt een periode van 10 boete dagen
in, die eindigt met de Grote Verzoendag (Jom Kippoer). Na de dienst in de synagoge wordt een
zoete appel in honing gedoopt en gegeten.
Grote Verzoendag
Grote Verzoendag is de belangrijkste joodse feestdag. Het is de dag van zelfonderzoek, van
oordeel en nieuw begin. Volledige onthouding van voedsel is geboden. Alleen de brandende
kaarsen geven te kennen dat deze plechtige dag ook een sabbat is.
© H.F. Duijndam
7
Bijzondere voedingsgewoonten
Islamitische of mohammedaanse voeding
Inleiding
Islamieten of mohammedanen bevinden zich in Nederland hoofdzakelijk onder de allochtone
bevolkingsgroepen. Hun voedingsgewoonten vertonen enige overeenkomsten met die van de joden.
Hun bron is echter niet het Oude Testament, maar de Koran. De Koran is het aan Mohammed
geopenbaarde heilige boek. Het boek is verdeeld in 114 hoofdstukken (soera’s). Daarnaast zijn er
nog de levensregels die niet in de Koran zijn omschreven. Deze worden soenna genoemd. De koran
en de soenna hebben absoluut gezag.
Onreine voedingsmiddelen
Onrein zijn varkens en honden, bedwelmende middelen (alcohol) en bloed. Sommige gaan zelfs
zover dat ze injecties weigeren.
Het voedsel
Enkele kenmerkende voedingsmiddelen van de moslims zijn de volgende:
1.
2.
3.
4.
5.
als vlees wordt veel gebruik gemaakt van schapen en geitenvlees, dat meestal gaar
gestoofd wordt,
als groente dient meestal een rauwe groente die aangemaakt wordt met een dressing,
waarin olijfolie is verwerkt,
rijst is het nationale voedsel. Een bekend gerecht is ‘riz pilaw’.
als nagerecht maakt men gebruik van yoghurt en in de zoete stroop gedompelde
nagerechten.
de zwarte, zeer zoete koffie drinkt men de gehele dag door.
Godsdienstige maaltijden
Enkele arabische namen voor een godsdienstige maaltijd zijn:
- waliman;
- slametan;
- kandoeri (bijzonder offerfeest).
De vastentijd
De vastentijd (ramadan) duurt 40 dagen. Gedurende deze periode mag van zonsondergang tot
zonsopgang geen gebruik worden gemaakt van voedsel of drank. Dit is een zware opgave, vooral
gedurende de hete zomers (40 °C) in de meeste Arabische landen.
Is de zon eenmaal ondergegaan, dan mogen alleen lichte maaltijden worden gebruikt, de hele
nacht door tot de zon weer opkomt.
De ramadan geldt niet voor zieken, bejaarden, reizigers, zwangere vrouwen en kleine kinderen.
Na de vastentijd, komen de families bij elkaar en men geniet van allerlei lekkernijen.
© H.F. Duijndam
8
Bijzondere voedingsgewoonten
Boeddhistische voeding
De boeddhistische godsdienst is ontstaan in India en heeft zich verspreid over het Midden- en
Zuidoost Azië en het Verre Oosten.
Boeddhisten eten geen runderen; dat zijn heilige dieren. Ze eten wel schapen-, geiten- en
kippenvlees.
Hindoestaanse voeding
Het hindoeïsme komt voornamelijk voor in India en Suriname. Het is, na het christendom, de
meest verbreide godsdienst.
De Hindoestaanse voeding heeft veel overeenkomst met de lacto-vegetarische voeding. Het
gebruik van melk en melkproducten is hier wel toegestaan.
Griekse voeding
De Grieksevoeding bestaat hoofdzakelijk uit schapen-, lams, rund- en kippenvlees. Daarnaast
worden grote hoeveelheden verse vruchten en compotes, spinazie, venkel en ijs gegeten. Als wijn
drinkt men een droge, witte wijn, vermengd met hars, dit hars verleent de wijn een
terpentijnachtigesmaak en geur.
Spaanse voeding
Het spaanse ontbijt bestaat uit in olie gebakken deegkrullen. Als lunch of diner gebruiken ze veel
gerechten, waarin olijfolie, knoflook en piment (een specerij) zijn verwerkt. Deze gerechten
bestaan uit rijst, kreeft, krab, garnalen, mosselen, kip, boontjes en erwten.
Een bekend gerecht is ‘paella’. Als nagerecht dient meestal appel- en amandelgebak.
Italiaanse voeding
De Italiaanse voeding kenmerkt zich door het gebruik van grote verscheidenheid in bereidingen
van macaroni, spaghetti, noedels, vlees en vis. Olijfolie, knoflook en wijn zijn onontbeerlijke
ingrediënten. Een bekend gerecht is de ‘osso bucco’, een gerecht met kalfsschenkel. Als groenten
gebruikt men champignons, paprika’s, tomaten, artisjokken en olijven. Verder wordt veel gebruik
gemaakt van tomatensaus en geraspte kaas. Een bekend ovengerecht is de ‘pizza’. Als nagerecht
wordt meestal ijs gemaakt.
Turkse voeding
De turkse voeding vertoont veel overeenkomst met de Islamitische voeding. Kenmerkend zijn
echter de gevulde druivenbladeren (dolma’s) en het geroosterde vlees (kebabs).
© H.F. Duijndam
9