Voorstelling_zevende_sessie_31_januari_sharepoint

Zevende nascholingssessie
Voorstelling leerplandoelstellingen van 39 t.e.m. 44
Zevende nascholingssessie
Leerplandoelstellingen (p. 24): 39-42
Leerplandoelstellingen (p. 25): 43-44
• Leerplandoelstelling 39: ca. 2 lesuren
• Leerplandoelstellingen 40-41-42: ca. 6 lesuren
• Leerplandoelstelling 43: ca. 2 lesuren
• Leerplandoelstelling 44: ca. 2 lesuren
Ca. 12 lesuren
Contextgebied 4
C4d39 Regulering voortplanting
1. Van de huidige naar de volgende generatie
1.1 De voortplantingscel als communicatiemiddel
1.2 Van zygote tot baby
…
1.2.7 Geboorteregeling
Spermacellen
http://www.andrologie.nl/aandoeningen/spe.htm
Normale waarden van het spermaonderzoek
concentratie
meer dan 20 miljoen per milliliter
totale aantal
meer dan 40 miljoen
beweeglijkheid
meer dan 50%
vorm
meer dan 14% normale vormen
Waarden vastgelegd door WHO = World Health Organization
Vruchtbaarheidsproblemen bij de man
bijna altijd gepaard met afwijkingen aan het sperma
zoals:
1. geen of zeer weinig zaadvloeistof
2. geen of zeer slecht bewegende zaadcellen
3. zaadcellen met afwijkende vorm zoals kop en
staartafwijkingen
4. antistoffen tegen zaadcellen
5. ontstekingscellen
Te weinig zaadcellen
Oestrogenen in het milieu
De blootstelling kan op velerlei wijzen
geschieden, o.a. via:
•
Dieet
•
Drinkwater
•
Lucht
•
Huid
Voorbeelden van stoffen met een oestrogene werking
•
ftalaten
•
alkylfenolen
•
bisfenol A
•
pesticiden
•
PCB's
(in plastics, inkt, kaas, margarine)
(in detergentia, shampoo, cosmetica)
(in plastic voor verpakking van voeding en dranken)
(in transformatoren)
"oestrogenen" in de baarmoeder
De verklaring voor een bedreiging
van de voortplantingsfuncties bij
de mens is slechts een
hypothese.
Het bewijs dat blootstelling aan
"oestrogenen" in de baarmoeder
hiervoor verantwoordelijk zijn
nog geleverd moet worden
Onvruchtbaarheid van de man
http://www.sweetlove.be/br_onvruchtbaarheid.htm
Kunstmatige inseminatie
• Bij afwijkingen van het sperma kan
een concentraat aan zaadcellen
gemaakt worden en kunstmatig bij de
vrouw worden ingebracht.
• Is de man onvruchtbaar dan kan
kunstmatige inseminatie met
donorsperma een mogelijkheid zijn.
Menstruatiecyclus
In de praktijk valt de eisprong helemaal niet zo precies te voorspellen!
http://www.azvub.be/CRG/NL/index.html
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
Enkele van de meest voorkomende zijn:
•
Amenorroe :
Het ontbreken of wegblijven van de menstruatie kan een
gevolg zijn van stoornissen in de hypothalamus, de
hypofyse, ovarium of uterus (hypoplasie, ziekten en
afwijkingen) of door ondervoeding (vb anorexia nervosa).
Verder kan amenorroe optreden bij afwijkingen van de
schildklier, bijnierschorsaandoeningen, uitputtende
ziekten...
Men spreekt van primaire amenorroe als er geen
menstruatie is op de leeftijd van 16 jaar. Van secundaire als
er geen menstruatie gedurende een periode van 6
maanden, nadat er eerder wel menstruaties geweest zijn.
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
2.
Menorragie of hypermenorroe:
De cyclus is normaal, doch de hoeveelheid bloedverlies
is overvloedig. Deze toestand kan veroorzaakt worden
door verschillende factoren o.a. vleesbomen in de
baarmoederwand, overrekte baarmoeder ten gevolge van
veel of snel op elkaar volgende zwangerschappen,
ontstekingsprocessen, hypertensie.
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
3.
Hypomenorroe:
Te gering bloedverlies of te korte menstruatie (minder
dan 3 dagen) menstruatie. Dit is, wanneer de cyclus
regelmatig is, geen ernstige afwijking.
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
4.
Dysmenorroe: pijnlijke menstruatie
Bij bepaalde vrouwen kan de menstruatie met veel pijn
gepaard gaan (ongeveer in 20% van de gevallen). Het is
een krampachtige pijn die met misselijkheid en braken
gepaard gaat en heel vaak tot werkonbekwaamheid
aanleiding geeft. Oorzaken kunnen zijn: een te kleine
baarmoeder met een te nauwe en te lange
baarmoederhals, poliepen, ontstekingen,... Ook zouden
psychische factoren hierin een rol kunnen spelen.
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
5.
Oligomenorroe:
het te weinig frequent optreden van de menstruatie vb.
om de 2 tot 3 maanden of zelfs langer. Dit kan te wijten
zijn aan een tragere rijping van de follikel of een langer in
stand houden van het corpus luteum.
Stoornissen in de menstruele cyclus
http://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1930
6.
Metrorragie
onregelmatig bloedverlies, de structuur van de
menstruele cyclus is niet meer herkenbaar. Een
tussentijdse bloeding is meestal onschuldig en kan duiden
op de eisprong. Wanneer er constant tussentijdse
bloedingen optreden is dit echter niet normaal. De
oorzaken kunnen zijn: poliepen, vleesbomen, wondjes ter
hoogte van de cervix. Vanaf de leeftijd van 40 jaar dient
bij onregelmatig bloedverlies ook aan kwaadaardige
processen gedacht te worden. Hoe dan ook is het altijd
veilig om in deze situatie een arts te raadplegen.
Hormonale oplossingen
Hormonale behandelingen
Toediening van hypofysehormonen
Doel: de hypofyse aanzetten tot productie van FSH en LH
Invitrofertilisatie
Wanneer?
• Problemen aan de eileiders
• Ovulatiestoornissen
• Onherstelbare sterilisatie
• Verminderde vruchtbaarheid bij de man
Invitrofertilisatie
Stappen?
• Stimulering van de rijping van de eicel
• Follikelpunctie
• De bevruchting
• Groei van het embryo en terugplaatsing
in de baarmoeder
Technieken om de vruchtbaarheid af te remmen
A. Barrièremethoden
• Bij de man: het condoom
• Bij de vrouw:
» het diafragma
» het vrouwencondoom
» het spiraaltje
• Zaaddodende middelen
Technieken om de vruchtbaarheid af te remmen
B. Hormonale middelen
•
•
•
•
•
•
•
•
De
De
De
De
De
De
De
De
monofasische combinatiepil (Pincus-pil)
sequentiële pil of bifasische combinatiepil
minipil
prikpil en hormoonstaafje of implantaat
noodpil of morning-afterpil
hormonale spiraal
vaginale ring
anticonceptiepleister
http://www. Consumed.nl/pil-watch/index.htm
Technieken om de vruchtbaarheid af te remmen
C. Heelkundige middelen
– Sterilisatie van de vrouw
– Sterilisatie van de man
Technieken om de vruchtbaarheid af te remmen
C. Periodieke onthouding of natuurlijke
methode
– De kalendermethode van Ogino-Knaus
– Temperatuur- of thermometermethode
– De baarmoederhalsslijmmethode of methode van
Billings
http://www.vruchtbaarheid.org/encyclopedie/anti.htm#43
http://www.anticonceptie.nl/public/
Hoe veilig?
Methode
Percentage dat met toegepaste
methode in de loop van 1 jaar
ongewenst zwanger raakt ligt
tussen:
Vrouwen jonger dan 40 jaar,
geen anticonceptie
80 % - 90 %
Coïtus interruptus
12 % - 38 %
Periodieke onthouding
5 % - 15 %
Condoom
1 % - 3.1 %
Vrouwencondoom
1 % - 3.1 %
Spiraaltje
0.5 % - 3 %
Prikpil
0.4 %
Sterilisatie man
0.15 %
De 'Pil' (combinatiepil)
kleiner dan 0.1 %
Sterilisatie vrouw
0.04 % - 0.1 %
C4d99 UitbreidingSOA
De meest voorkomende SOA zijn:
•Chlamydia
•Gonorroe
•Syfilis
•Seksueel overdraagbare herpes
•Hepatitis B
•AIDS
C4d40(4142) Evolutie
2. Van oerknal tot mens
2.1 Evolutie vanaf het begin
2.1.1 Het ontstaan van Moeder Aarde
2.1.2 Het eerste leven
2.2 Argumenten voor evolutie
2.2.1 Fossielen
2.2.2 Embryologie van gewervelden
2.2.3 Anatomische aanwijzingen
2.2.4 Geografische aanwijzingen
2.2.5 Fylogenetische afstamming: moleculaire verschillen
C4d40(4142) Evolutie
2. Van oerknal tot mens
…
2.3 Evolutietheorieën
2.3.1 Historisch overzicht – leestekst
2.3.2 Het Lamarckisme
2.3.3 Het Darwinisme
2.4 Moderne evolutieleer
2.4.1 Belangrijke factoren voor de evolutie
2.4.2 Toepassing op de vinken van de Galapagoseilanden
2.4.3 Opdrachten
2.5 Enkele belangrijke stadia in de evolutie van de mens
2.6 Een aantal slotopmerkingen
2.6.1 Over racisme
2.6.2 Over Darwin en politiek
2.6.3 Over darwinisme en godsdienst
Organische moleculen:
bouwstenen van het leven
Ontstaan van o.a. aminozuren en
nucleïnezuren, bouwstenen van eiwitten en
DNA
Evolutietheorieën
• Lamarckisme
De volgende generatie neemt de eigenschap over van de
vorige generatie
• Darwinisme
Overleven van de soort door natuurlijke selectie
Moderne evolutieleer
•
•
•
•
Ontstaan van variatie
Geslachtelijke voortplanting
Natuurlijke selectie
Isolatie
– Geografische isolatie
– Ethologische isolatie
tjiftjaf
fitis
• Fitis vs tjiftjaf
http://www.vogelbescherming.nl/content.aspx?cid=1746
– Seizoensisolatie
– Ecologische isolatie
– Anatomische isolatie
http://www.fossieleplanten.nl/Evolutie/evolu0.html
De vinken van de
Galapagoseilanden
http://www.rit.edu/~rhrsbi/GalapagosPages/DarwinFinch.html
Stadia in de evolutie van de mens
http://hannover.park.org/Canada/Museum/man/evnman3.html
Australopithecus africanus
Identiteitskaart :
Naam: Australopithecus africanus
vindplaats
de grassteppen in Oost- en Zuid-Afrika
ouderdom
3 – 1,6 miljoen jaar geleden
grootte
1,2 m
massa
hersenvolume
380 – 450 cm³
levenswijze
gebruikt stokken en stenen om voedsel te verzamelen.
Identiteitskaart :
Naam: Lucy (Australopithecus afarensis)
http://www.paleorama.com/more/lucy.html
geslacht
waarschijnlijk ♀
vindplaats
het Afar gebied in Ethiopië
ouderdom
25 à 30 jaar (overleden 3,2-3,8 miljoen jaren geleden)
grootte
ca 1,12 m
massa
ca 29 kg
hersenvolume 800 cm³
levenswijze
Liep rechtop; at fruit en ander vezelrijk voedsel
Identiteitskaart
Naam: Australopithecus boisei
http://www.he.net/~archaeol/9801/newsbriefs/boisei.html
Vindplaats
Oost-Afrika (Ethiopië, Tanzania en Kenia)
Ouderdom
2,5 – 1,2 miljoen jaar geleden
Grootte
10% groter dan de africanus
Massa
Hersenvolume
545 cm³
Levenswijze
Vegetarisch dieet (hard kauwend)
Identiteitskaart
Naam: Homo erectus modjokertensis
http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/Index/bwn3/koenigswald
Vindplaats
Eerste soort die migreerde uit Afrika tijdens de
ijstijd (Pleistoceen). Ngandong/Modjokerta, OostJava
Ouderdom
ongeveer één miljoen jaar oud
Grootte
Massa
Hersenvolume
800 – 1300 cm³
Levenswijze
kan werktuigen maken zoals handbijlen. Sommige
studies wijzen er op dat de Homo erectus vuur kon
maken en in grotten leefde.
Homo (sapiens) neanderthalensis
Identiteitskaart
Naam: Homo neanderthalensis
http://users.skynet.be/zoekheteensop/neanderthaler.htm
Vindplaats
Europa
Ouderdom
Ongeveer 150 000 tot 35 000 jaar V.C.
Grootte
Massa
90 kg
Hersenvolume
1400 à 1500 cm³
Levenswijze
Grotten en beschuttingen gemaakt van stenen zijn
teruggevonden in de buurt van schedels van de
Neanthaler. Wapens en werktuigen gemaakt van
steen werden ook teruggevonden op deze
plaatsen. Archeologische vondsten tonen aan dat
gewonden verzorgd en doden begraven werden.
Homo sapiens sapiens
Identiteitskaart
Naam: Homo sapiens sapiens
Vindplaats
Hele wereld
Ouderdom
ca 100 000 jaar
Grootte
1,5 tot 1,8 m
Massa
70 kg
Hersenvolume
1350 cm³
Levenswijze
jager - verzamelaar
C4D43_trillingen_a
3. Van tamtam tot gsm: Informatieoverdracht tussen
tijdgenoten
3.1 Periodieke bewegingen
3.1.1 Periode en frequentie van periodieke bewegingen
3.2 Trillingen
3.3 Harmonische trillingen
3.3.1 Een trillende veer
3.3.2 Definitie harmonische trillingen
3.3.3 Voorbeelden van harmonische trillingen
Een trillende stemvork
Demo-experiment
Houd een trillende
stemvork tegen een
pingpongballetje aan
een koordje
Een trillende veer
Een trillende rietje
Blaas op het rietje terwijl je met je lippen het uiteinde van het rietje
een beetje plat duwt.
Na een beetje oefenen krijg je er zeker geluid uit.
Wat gebeurt er met de toonhoogte (de frequentie) als je de lengte
van het rietje kleiner maakt door er een stuk af te knippen?
Een hogere toon
C4D44_trillingen_b
3.4 Golven
3.4.1 Ontstaan van golven
3.4.2 Geluidsgolven
3.4.3 Energietransport van een golf
3.4.4 Indeling van golven
3.4.5 Golflengte l
3.4.6 Voortplantingssnelheid van een golf
3.4.7 Oefeningen
Deeltjes blijven ter plaatse
Proefje:
• Vul een doorzichtige bak met water op de OHprojector.
• Plaats een buret gevuld met een gekleurde vloeistof
(vb. methyleenblauw oplossing) boven de bak met
water.
• Laat vloeistof uit de buret druppelen.
Wat stel je vast?
De methyleenblauwe druppels verspreiden zich niet
terwijl er duidelijk een golfbeweging in het water
waarneembaar is.
Transversale golf
Longitudinale golf
Longitudinaal vs transversaal